ڏک ۽ غلطيءَ جو علاج خودڪشي
سال 2014 ۾ سراسري طرح هر روز 70 جپانين خودڪشي ڪئي. يعني اهي سرڪاري انگ اکر آهن. انهن ۾ گهڻائي مردن جي رهي ٿي ۽ گهڻو ڪري نوجوان طبقو 22 سالن کان 40 سالن وارو ڪري ٿو.
گذريل سال روزانو 90 جي حساب سان جپانين خود ڪشي ڪئي. جپان ۾ به ڪيترا ماڻهو ڊپريشن ڪري پنهنجو انت آڻين ٿا پر اهو ڪيترن سببن مان هڪ آهي. ڪيترا بيروزگاري جي حالت ۾ به ڪن ٿا. يا نوڪريءَ مان جواب ملڻ جي خوف کان به ڪن ٿا. جپان ٽائيمس جي هڪ اخباري نمائندي مسز نِشي هارا چيو ته “باوجود سٺين يونيورسٽين مان ڊگريون حاصل ڪرڻ جي توهان هميشه نوڪريءَ جي اميد رکي نٿا سگهو. نوجوان طبقي کي پنهنجي مستقبل جو ڏاڍو فڪر رهي ٿو.”
هڪ پاڪستاني جنهن ڪيوٽو يونيورسٽيءَ مان فزڪس ۾ ڊاڪٽوريٽ ڪئي ۽ جپان ۾ سٺي نوڪري ڪري رهيو آهي تنهن کي جڏهن مون چيو ته ”ظاهر آهي توکي اهڙي ئي سٺي نوڪري ملڻ کپي جو تو اعليٰ تعليم حاصل ڪئي آهي“، ته هن يڪدم چيو ته “نه. اها ڳالهه ناهي. آئون لَڪي آهيان، قسمت سٺي هئي جو هيءَ نوڪري ملي وئي نه ته ڪيترا جپاني ۽ ويندي يورپي مون کان وڌيڪ پڙهيل ۽ هوشيار هجڻ جي باوجود بيروزگار پيا ڦرن.”
جپان ۾ خودڪشيءَ جو سبب شرم ۽ Guilt (احساس جرم) به آهي. ڪنهن ٻئي کي دوکو ڏنو جنهن جو هن کي بعد ۾ ڏک ٿيو، هو پنهنجو پاڻ کي ماري ڇڏيندو. ڳالهه اها آهي ته خودڪشي ڪرڻ، جپان ۾ هڪ باعزت ۽ فخر وارو ڪم سمجهيو وڃي ٿو. جپاني فوجي نوڪريءَ دوران جنگ هارائڻ يا ڪا مشن مڪمل نه ڪرڻ تي هو پنهنجو پاڻ کي هن دنيا ۾ جيئرو ڏسڻ پسند نٿو ڪري. ڪيترا ته ٽيچر، سرڪاري ڪامورا ۽ وزير سياستدان به ڪنهن ڪم جي پوئواري نه ڪرڻ تي پاڻ کي ماريو ڇڏين، جنهن جو تازو مثال جپاني سياستدان توشي ڪاتسو جو آهي جيڪو ائگريڪلچر، جنگلات ۽ فشريز جو وزير هو. هن جي آفيس جي سالياني خرچ 50 لک يين (اڄ ڪلهه هڪ يين هڪ رپئي برابر آهي) يعني اڌ ڪروڙ رپيا اچڻ تي پريس طرفان جڏهن هن کان پڇا ٿي ته هن جي ننڍڙي آفيس جي هن کي مسواڙ به نٿي ڏيڻي پوي ته پوءِ 50 لک رپيا خرچ ڇو آيو؟ هن ٻڌايو ته ان جو وڏو حصو مِنرل واٽر تي آيو جو آفيس ۾ ڪم ڪندڙ ۽ ايندڙ ماڻهو نلڪي جو پاڻي نٿا پيئن ۽ پوءِ ڪجهه ڏينهن بعد کائنس ان سوال جو جواب Diet (جپاني پارليامينٽ) ۾ پڇڻو هو. پر پارليامينٽ شروع ٿيڻ کان ٻه ٽي ڪلاڪ اڳ هن ڳچيءَ ۾ رسو وجهي پاڻ کي ڦاهي ڏئي ڇڏي. اسان وٽ ته ڪو وزير وڏي گهوٻي ٿو هڻي ته به ڦاهي ته ٿي پري جي ڳالهه هو پنهنجي پوسٽ تان استعيفيٰ به نٿو ڏئي. جن ڏينهن ۾ توشي ڪاتسو (Toshi Katsu Matsuoka) خودڪشي ڪئي هئي انهن ڏينهن ۾ ٽوڪيو ۾ پاڪستان کان آيل مهمانن ۾ هڪ اسان جو وزير به هو. مون کلي چيومانس ته “اسان جي سياستدانن ۾ اهڙي غيرت هجڻ کپي.”
مون کان وڏو ٽهڪ ڏئي چيائين ته “پوءِ سڄي پارليامينٽ يا اسيمبلي ۾ باقي رهندائي ڪيترا؟” جيئن آمريڪا ۾ خودڪشي ڪرڻ وارن جو دلپسند هنڌ سئن فرانسسڪو جي گولڊن گيٽ برج آهي تيئن جپانين لاءِ آئوڪي گاهارا (Aokigahara) ٻيلو آهي جيڪو فوجي جبل جي قدمن وٽ آهي. هي بيحد گهاٽو ۽ جهنگلي وڻن سان ڳتيل ٻيلو آهي جنهن ۾ ڪو هڪ دفعو گهڙي ٿو ته ان جو موٽڻ مشڪل آهي. جيتوڻيڪ پوليس جو وڏو تعداد پئٽرولنگ به ڪندو رهي ٿو. ڪيترا جپاني پنهنجو پاڻ کي مارڻ لاءِ پاڻ کي ٽرين اڳيان اڇلائين ٿا. جپان جي “چوئو ريلوي لائين” ان ڪم کان سخت بدنام آهي. ايتريقدر جو ان کي ڪيترا Chuo-cide سڏين ٿا. يعني Suicide واري ريلوي.
جپان جي مڊل ۽ هاءِ اسڪول ۾ نئين ڪلاس جي ٻارن کي سخت تنگ ڪيو وڃي ٿو. ان خوف کان پڻ ڪيترا ٻار خودڪشي ڪن ٿا. سرڪاري انگ اکرن موجب 2000 ٻار پاڻ کي ماري چڪا آهن.
هونئن جپاني پنهنجو انت پستول يا بندوق سان به آڻڻ ۾ ويرم نه ڪن پر جپان ۾ هٿيار رکڻ تي منع آهي. جپان ۾ خودڪشي ڪرڻ جو هڪ وڏو مسئلو اهو به آهي ته جتي ٻين ملڪن ۾ مذهب يا سوسائٽي ان شيءِ کي خراب ٿي سمجهي ۽ خودڪشي ڪرڻ وارو گيدي ۽ ڊڄڻو ٿو سمجهيو وڃي، اتي جپان ۾ پنهنجو پاڻ کي ڪنهن ڏوهه جي سزا ڏيڻ واري کي عزت جي نگاهه سان ڏٺو وڃي ٿو ۽ ان ڏوهاري، ٻئي کي غم پهچائيندڙ يا پنهنجي ڊيوٽي صحيح طرح نه ڏيڻ واري جي موت بعد سندس اولاد فخر مان اوچو ڳاٽ کڻي هلي ٿو. ڪيترا پنهنجو پيٽ ڇري سان ڪپي پنهنجو انت آڻين ٿا جنهن کي جپانيءَ ۾ ”هاراڪري“ يا Seppaku سڏجي ٿو. ان عنوان تي تفصيل سان لکي چڪو آهيان ۽ اهڙي موت تي غمگين ٿيڻ بدران ان کي ڳائي وڄائي ويلڪم ڪيو وڃي ٿو. ڪيترا جپاني اديب، شاعر، مفڪر، پڙهيل ڳڙهيل موت کان اڳ ڪو شعر يا فلسفي جملو به لکي ويندا آهن جنهن کي جپانيءَ ۾ Jisei سڏجي ٿو. جنهن جي معنيٰ “موت جو شعر” يا “زندگيءَ کي الوداع ڪرڻ” جو شعر به چئي سگهون ٿا. هڪ اهڙو جپاني شعر (Jisei) ياد اچي رهيو آهي:
Wakaishu ya
Shinu ga iya nara
Ima Shiniyare
Hito- tabi shineba
Mo shinanu zo ya.
او نوجوانو
جيڪڏهن توهان کي موت جو خوف آهي
هينئر مرو!
ڇو ته هڪ دفعو موت اچڻ تي
توهان کي اهو وري نه ماريندو.
مون موت جي جپاني شاعري انگريزيءَ ۾ ترجمو ٿيل پڙهي آهي. ڪوزان اچيڪيو نالي ٻائي جي موت کان ڪجهه گهڙيون اڳ لکيل هي شعر تمام مشهور آهي. ڪوزان موت کان ٻه ٽي ڏينهن اڳ پنهنجن چيلن مريدن کي سڏي اهو حڪم ڏنو ته هن جي موت بعد ڪو به ساٺ سوڻ يا رسم ادا نه ڪئي وڃي ۽ نه هن جي ياد ۾ ڪو جلسو جلوس ڪيو وڃي. پوءِ مرڻ واري ڏينهن صبح جي پهر جيڪو جپاني موت جو شعر لکيو ان جو ترجمو هن ريت آهي:
هٿين خالي هن دنيا ۾ گهڙيس
اگهاڙين پيرين ڇڏي پيو وڃان
منهنجي آمد، منهنجي رواني
ٻه مختصر وارداتون
جيڪي هڪ ٻئي ۾ وچڙيل رهيون.