جپان ۾ موبائيل مسجدون ۽ اسلام جي آمد
جيئن ئي ان جو اعلان ٿيو ته 2020ع وارين اولمپڪ راندين جي ميزباني جپان کي ڪرڻي آهي، جپان حڪومت ان جي تيارين ۾ لڳي وئي آهي. هزارين رانديگر اچن ٿا ته لکين ڏسڻ وارا به اچن ٿا. اهي نه رڳو مختلف ملڪن جا ٿين ٿا پر مختلف مذهبن جا ۽ ٻوليون ڳالهائڻ وارا ٿين ٿا. هنن جي اچڻ ڪري ميزبان نه فقط ٽڪيٽن مان ڪمائي ٿو پر ٽوئرزم مان پڻ. هونءَ به جپان اهو ملڪ آهي جيڪو سمجهي ٿو ته ملڪ ۾ ڀلي ڪيترائي ڪارخانا (Industries) هجن پر سڀ کان وڏي ڪمائي ”ٽوئرسٽ انڊسٽري“ مان آهي. يعني گهمڻ لاءِ ايندڙ شوقينن جي آمد مان آهي. هنن جي اچڻ ڪري جپانين جو خوب ڪاروبار هلي ٿو..... هوٽل، ٽئڪسي واري کان کاڌي پيتي ۽ دڪاندار جو! جپاني اهو ئي سوچين ٿا ته ٽوئرسٽ (گهمڻ لاءِ ايندڙ سياح) جو جيترو خيال رکبو اوترو هو وڌيڪ ايندو ۽ وڌيڪ پئسو خرچ ڪندو ۽ جپان جي ايڪانامي بهتر ٿيندي.
ڪجهه سال اڳ جپانين اهو حساب لڳايو ته جپان ۾ ايندڙ ڌارين ۾ مسلمانن جو چڱو خاصو انگ آهي. يعني هيءَ تڏهن جي ڳالهه آهي جڏهن اڃان جپان اهو اعلان نه ڪيو هو ته ملائيشيا وارن لاءِ جپان ۾ اچڻ لاءِ ڪنهن به ويزا جي پابندي ناهي. ان بعد ته مسلمان ٽوئرسٽن جو نمبر اڃان به وڌي ويو آهي. بهرحال ان کان اڳ ئي جپان جي ڪيترن شهرن جي ميونسپالٽين اهو سوچيو ته ڪيوٽو، ٽوڪيو، نارا، اوساڪا جهڙا شهر جتي مسلمان ٽوئرسٽ گهڻا اچن ٿا اتي جي ايئرپورٽن تي نماز ادا ڪرڻ لاءِ الڳ ڪمرو ٺهرائي ڇڏجي ۽ ڪيترين هوٽلن ۾ پڻ نماز لاءِ ڪمرو مخصوص ڪيو ويو آهي. ان کان علاوه ڪيترائي حلال شين جا دڪان کلي ويا آهن. جپان جي ائين ڪرڻ سان عرب ملڪن توڙي ايشيا جي ٻين ملڪن جا مسلمان ٽوئرسٽ جپان ۾ اچي پنهنجائپ محسوس ڪن ٿا ۽ اهي مسلمان جيڪي جپان ۾ نوڪرين ۽ بزنيس خاطر رهيل آهن انهن لاءِ به حلال شين جا دڪان وڏو سُک آهن. ان قسم جا جپان ۾ ٻه لک مسلمان آهن. ان کان علاوه ٽوئرسٽن جو تعداد الڳ آهي جيڪي هفتي کان ٻن يا ٽن هفتن لاءِ اچن ٿا.
هاڻ جڏهن ٻن سالن بعد سال 2020 ۾ ٽوڪيو ۾ اولمپڪ رانديون ٿي رهيون آهن ته جپان حڪومت کي ايندڙ مسلمان مهمانن لاءِ موبائيل (هلندڙ چلندڙ) مسجد جو خيال آيو آهي. هونءَ ته ٽوڪيو شهر ۾ نه رڳو جامع مسجد آهي پر اتي جي هوٽلن ۾ توڙي اولمپڪ ڳوٺ ۾ مسلمانن لاءِ نماز پڙهڻ لاءِ ڪمرا مقرر ڪيا ويا آهن. پر راندين هلندي اسٽئڊيم ڀرسان نماز جي بندوبست لاءِ جپان حڪومت 100 موبائيل مسجدون ٺهرائي رهي آهي جيڪي جتي جتي رانديون پيون هلنديون ان جي آس پاس اچي بيهنديون ۽ نمازي انهن ۾ اندر وڃي نماز پڙهي سگهن ٿا. انهن مان نموني خاطر هڪ تيار ٿي چڪي آهي ۽ “آئي چي” پريفيڪچر جي شهر ٽوياٽا ۾ اتي جي اسٽئڊيم اڳيان بيهاري وئي آهي جنهن ۾ 50 ماڻهو جماعت سان نماز پڙهي سگهن ٿا ۽ هاڻ ان جهڙيون ٻيون به هڪ سئو ٺاهيون وينديون. هيءَ موبائيل مسجد، 25 ٽن وزني ٽرڪ ۾ تبديليون آڻي ٺاهي وئي آهي. هن تي ٻه ڪنٽينر رکيا ويا آهن جن جو پٺيون در مٿي ڪرڻ سان اندر داخل ٿيڻ جو رستو نڪري ٿو ۽ پاسي جون پليٽون گِهرڪائڻ Slide) ڪرڻ) سان ٻيڻي جاءِ ٿيو پوي. ان ڪنٽينر جي پاسن کان ٻه واش روم ۽ ڇهه کن بئسن آهن جيئن نمازي وضو ڪري سگهن.
هنن موبائيل مسجدن جي پروجيڪٽ جو CEO ياسوهارو نالي جپاني انجنيئر آهي. هڪ انٽرويو ۾ هن واهه جي ڳالهه ڪئي ته هڪ آزاد ۽ مهمان نواز ملڪ جي حيثيت ۾ اسان ايندڙ مسلمانن لاءِ هن قسم جون موبائيل مسجدون مهيا ڪري پنهنجي ڪلچر جي اوموتي ناشي (Omotenashi) جي آئيڊيا شيئر ڪري سگهون ٿا. “او موتي ناشي” دراصل جپاني مهمان نوازي (Hospitality) آهي جنهن تي گهڻو ڪجهه لکي سگهجي ٿو. هتي اهو به لکندو هلان ته هن هڪ موبائيل مسجد تي 100 ملين يين يعني ڏهه ڪروڙ رپيا خرچ اچي رهيو آهي.
هتي اهو به لکندو هلان ته انڊونيشيا جي به ڪيترن شهرن ۾ خاص ڪري باندنگ (Bandung) ۾ جتي تمام گهڻا ٽوئرسٽ اچن ٿا، موبائيل مسجدون مشهور آهن پر انهن مسجدن وارين گاڏين ۾ اندر نماز پڙهڻ بدران ٻاهر پڙهي وڃي ٿي. انهن گاڏين ۾ نمازين لاءِ وضوءَ جو بندوبست، ٻانگ لاءِ لائوڊ اسپيڪر ۽ ڪارپيٽ رکيل ٿين ٿا جن کي ٻاهر ڪڍي زمين تي وڇائي نماز پڙهي سگهجي ٿي. پر جاپان جي هن موبائيل مسجد اندر نماز پڙهڻ لاءِ 515 چورس فوٽ جاءِ ملي ٿي جنهن ۾ 50 ڄڻا آرام سان نماز پڙهي سگهن ٿا.
جپان ۾ مسلمانن جو سوچي ڪجهه مشهور جپاني ٿا ياد اچن جيئن ته حاجي عمر ميتا (اصل نالو (Rijoichi Mita) جيڪو پهريون جپاني مسلمان آهي جنهن قرآن جو جپانيءَ ۾ ترجمو ڪيو، 1983 ۾ گذري ويو. ٽوڪيو ۾ رهندڙ ڪيترن پاڪستانين جي هن سان ٽوڪيو يا ڪيوٽو ۾ ملاقات ٿي هوندي. ٻيو مشهور ملهه اِنوڪي آهي. اهڙي طرح انڊونيشيا جي صدر سوئيڪارنو جي جپاني زال رتنا ديوي آهي جيڪا پڻ ٽوڪيو ۾ رهي ٿي ۽ حيات آهي ۽ اسان جا ماڻهو هنن جپاني مسلمانن کان واقف آهن۔
چين جي سرزمين تي اسلام شروع جي ڏينهن ۾ ئي آيو. هند سنڌ توڙي انڊونيشيا ۾ به بعد ۾ آيو. اسان سنڌ کي باب الاسلام ضرور سڏيون ٿا پر ويندي چين (ڪئنٽن) واري مسجد سنڌ ۾ اسلام اچڻ کان به اڳ جي ٺهيل آهي جيتوڻيڪ چين ۽ ان جو ڪئنٽن وارو حصو تمام ڏورانهون آهي ۽ سنڌ جو ديبل، ڀنڀور، ٺٽو سعودي عرب کان تمام ويجهو آهي پر عرب واپارين جو اسلام کان اڳ چين ۾ هجڻ ڪري، اسلام جي آمد سان يڪدم اتي پهچي ويو. ان سلسلي ۾ آئون چين جي سفرنامي ۾ تفصيل سان لکي چڪو آهيان. بهرحال آهستي آهستي ٿيندو اسلام ننڍي کنڊ، انڊونيشيا، ملايا (ملائيشيا) ۽ چين تائين ته پهچي ويو، پر وڌيڪ اتر ڏي يعني جپان ۽ ڪوريا تائين پهچڻ کان فلپين ۾ بلاڪ ٿي پيو. پندرهين صديءَ ۾ فلپين تي اسپين وارن جي حڪومت هئي. اتي جي عيسائي پادرين ڪنهن کي اسلام جي تبليغ ڪرڻ نٿي ڏني. ٻئي طرف جپان ٻڌن جو ملڪ هو.
بعد ۾- اوڻهين صديءَ ۾ جن مسلمانن جو جپان ۾ اچڻ ٿيو اهي ملئي ماڻهو هئا. جن ۾ اڄ واري ملائيشيا ۽ انڊونيشيا جا ماڻهو اچي ويا ٿي جيڪي انگريزن ۽ ڊچن جي جهازن تي خلاصي هئا. ملايا تي انگريزن جو راڄ هو جتي اسان جي ننڍي کنڊ وانگر انگريزي ڳالهائي وئي ٿي ۽ انڊونيشيا ڊچن جي قبضي ۾ هو جتي ڊچ پڙهائي وئي ٿي. سو جپانين جو جن پهرين مسلمانن سان واسطو پيو اهي ملئي هئا. انڊونيشيا جاگرافيائي طور کڻي الڳ ملڪ آهي پر ماڻهو ساڳي ملئي نسل جا آهن ۽ سندن ٻولي ملايو (ملئي) سڏجي ٿي.
جپانين جو ٻئي نمبر تي ترڪ مسلمانن سان واهپو ٿيو جڏهن 1890ع ۾ ترڪيءَ جي سلطنت عثمانيه (Ottoman Empire) وارن جپان سان سفارتي تعلقات رکڻ خاطر هنن پنهنجو نيول جهاز جپان موڪليو. هي جهاز جنهن جو نالو التغرل (Ertughrul) هو جپان کان ترڪي ڏي موٽڻ وقت 16 سيپٽمبر 1890ع تي طوفان ۾ ڦاسڻ ڪري ٻڏي ويو. جهاز تي 609 ماڻهو هئا جن مان 540 ٻڏي ويا. ٻڏي ويل ترڪن مان جن جا لاش مليا انهن کي اتي ئي وَڪاياما ۾ دفن ڪيو ويو جنهن جي ڪناري تي هي حادثو ٿيو. بچي ويلن کي ٻن جپاني جهازن ذريعي استنبول پهچايو ويو. هنن سان گڏ ڪجهه جپاني به هليا هئا جن کي ترڪيءَ ۾ رهي مسلمانن جي زندگيءَ جي واقفيت ٿي. بهرحال هن حادثي، جهاز ۽ جپانين جي اسلام بابت ڄاڻ، ٻي هنڌ تفصيل سان ڪنداسين. هتي فقط اهو پيو لکان ته شروع شروع ۾ جپان ۾ اسلام جي ڄاڻ ڪيئن پهتي.