شيبويا اسٽيشن تائين گڏ هلڻ.....
مون کي دراصل اڪيهابارا اسٽيشن تي لهڻو هو جيڪا هن اسٽيشن ٽوڪيو کانپوءِ فقط هڪ اسٽيشن ڪاندا (Kanda) لتاڙي اچي ٿي. مون ڏٺو ته همراهه جي منهن تي ڪي خوشيءَ جا آثار نه هئا. مون کيس گهڻو ئي چيو ته هاڻ فڪر يا منجهڻ جي ڳالهه نه آهي. هر اسٽيشن اچڻ تي ان اسٽيشن جو نالو ڪيترائي دفعا اچاريو وڃي ٿو. ايبيسو اسٽيشن اچڻ کان پوءِ يڪدم توهان جي اسٽيشن شيبويا جو اعلان شروع ٿي ويندو ته.
Tsugi wa Shibuya ni tomarimasu
يعني “ايندڙ اسٽيشن شيبويا آهي” ۽ تون بئگ کڻي اٿي کڙو ٿجانءِ ۽ جنهن پاسي کان ماڻهو لهن ته تون به ان پاسي کان لهجانءِ. ڪهڙي پاسي جا دروازا کلندا هو ان جو به اعلان ڪن ٿا ته Deguchi wa Hidarigawa desu يعني Exit کاٻي پاسي ٿيندي ۽ پوءِ اسٽيشن ويجهو اچڻ تي Mamonaku Shibuya desu جو اعلان شروع ٿي ويندو معنيٰ: “اجها اچي وئي شيبويا- اجها اچي وئي شيبويا.”
مٿيان اهي ٽي جملا نه فقط ٽوڪيو جي ان لائين ۾ ورجايا وڃن ٿا پر جپان جي هر شهر جي هر ريل گاڏيءَ ۾ هر اسٽيشن جي اچڻ تي، بس طوطي وانگر دهرائبا رهن ٿا. شروع جي ڏينهن ۾ يعني 1970ع واري ڏهاڪي ۾ مون کي حيرت ٿيندي هئي ته اسٽيشن اچڻ تي ڪيئن آٽوميٽيڪلي اعلان ٿيو ٿو وڃي ۽ هر دفعي ان هنڌ کان اهو اعلان شروع ٿئي ٿو. پوءِ خبر پئي ته ان لاءِ مقرر جاين تي ٻاهر سگنل لڳل آهن. ويندي اسٽيشن جي ويجهو اچڻ تي ٻاهر لڳل “رموٽ” ٽرين جي CPU ڏي سگنل موڪلي ٿو ۽ ٽرين جي رفتار گهٽجيو وڃي نه ته ههڙي تيز رفتار ريل گاڏين ۾ انسان جي وس جي ڳالهه ناهي جو هٿ سان گهربل اعلان جو بٽڻ دٻائيندو رهي. جيتوڻيڪ جپان جون ريل گاڏيون ورلي خراب ٿين ٿيون يا منٽ ٻه دير ڪنديون هونديون پر هڪ دفعي اوساڪا کان ڪوبي ويندي ڪوبي اسٽيشن وٽ جيئن ئي ٻاهران مليل سگنل تي اسٽيشن اچڻ جي اعلان جو سگنل ٿيو “مامَوناڪُو ڪوبي ديس.... مامَوناڪُو ڪوبي ديس” ته ان وقت گاڏي خراب ٿي بيهي رهي ۽ پوءِ اهو اعلان هلندو ئي رهيو ته اجها اچي وئي ڪوبي اسٽيشن- جيسين ڏهن منٽن بعد ريل گاڏيءَ هلڻ شروع ڪيو ۽ ڪجهه وکن بعد ڪوبي اسٽيشن جو پليٽ فارم آيو جتي ان اعلان کي بند ڪرڻ جي ريموٽ سگنل اليڪٽرونڪ نياپو گاڏيءَ اندر موڪليو. مون کي جپاني ٽرين جا بار بار هلندڙ اهي اعلان ٻڌي هڪ سئنيما جي طوطي جو چرچو ياد ايندو آهي. هن طوطي کي مالڪ پڃري ۾ ٽڪيٽ گهر جي ٻاهران رکي ڇڏيو هو ته جنهن وقت فلم ڏسڻ وارا ٽڪيٽ خريد ڪرڻ اچن ته هو رٽيل جملو “ڪم ون باءِ ون ڪم ان لائين” يعني “هڪ هڪ ٿي اچو، قطار ۾ اچو”، چوڻ شروع ڪري ڏئي. هڪ ڏينهن طوطي جي ڪنهن ڳالهه تان مالڪ ڪاوڙجي سندس پَرَ ڪٽي کيس جهنگل ۾ ڦٽو ڪري ڇڏيو.
جهنگل ۾ پَرَ ڪٽيل ٺوڙهي طوطي کي ڏسي ڪانوَ هن کي ٺونگن سان ورائي ويا. هي غريب پنهنجو پاڻ کي بچائڻ لاءِ ٻيو ڪي ڪجهه ڪرڻ بدران اهائي تسبيح پڙهندو رهيو ته Come one by one. Come in line. هڪ هڪ ٿي اچو. قطار ۾ اچو. سو جپان جي ريل گاڏين جو به اهو حال آهي جن کي جنهن ڪم يا ڳالهه لاءِ پروگرام ڪيو وڃي ٿو هو اهوئي ڪنديون رهن ٿيون.
مون ٽوڪيو ۾ آيل پنهنجي هن هم وطنيءَ کي تفصيل سان سمجهائي موڪلائڻ جي ڪئي، پر مون ڏٺو ته هن جي منهن تي ڪا جوت نه هئي. هن وڏي عجيب شهر ۾ جتي عجيب زبان ڳالهائي وڃي ٿي، اتي هن لاءِ جپانيءَ جا اهي ٻه ٽي جملا سمجهڻ به ڏکي ڳالهه لڳي رهي هئي ۽ واقعي اسان لاءِ ته اهي جملا ٻڌي ٻڌي اهو سمجهڻ ڏکيو نه هو ته سوگي وا (Tsugi wa) معنيٰ ٻي Next ۽ اِڪي (Eki) معنيٰ اسٽيشن، يا ديڳوچي (Deguchi) معنيٰ ٻاهر نڪرڻ جو رستو، ديس (Desu) معنيٰ آهي وغيره، پر هن نئين آيل لاءِ اهي ڌاريان لفط جهٽڻ ڏکيو ڪم ٿيو. ان ڪري ته آئون ٻاهر جو سفر ڪندڙن کي هميشه نصيحت ڪندو آهيان ته ڪم جا ضروري لفظ ياد ڪري پوءِ سفر تي نڪرندا ڪريو ۽ جپان ايندڙن لاءِ ته ڪم جا ٻيا لفظ ياد ڪرڻ سان گڏ ريل گاڏين، اسٽيشنن ۽ بسين ۾ سفر ڪرڻ خاطر انهن سان واسطو رکندڙ لفظ به ياد ڪرڻ کپن نه ته ٻي صورت ۾ ماڻهو مجبور ٿي ٽئڪسيءَ ۾ سفر ڪري ٿو ۽ جپان ۾ ٽئڪسيءَ ۾ سفر ڪرڻ معنيٰ پاڻ کي فقير بنائڻ. مون هن هم وطنيءَ جي مسڪين صورت ڏي وري ڏٺو ۽ مون کي پنهنجو ننڍپڻ ياد اچي ويو جڏهن آئون شروع جي سالن ۾ ڪڏهن يورپ جي ملڪ رومانيا جي شهر ڪانستنزا ۾ ته ڪڏهن آفريڪا جي ملڪ سينيگال جي بندرگاهه ڊڪار ۾ يا ڏکڻ آمريڪا جي ملڪ برازيل جي ڪنهن بندرگاهه ۾ پنهنجي جهازي ساٿين کان ڇڄي گم ٿي ويو هوندس ۽ اتي جي مڪاني ٻولي رومانين، فرينچ يا پورچوگاليءَ کان اڻ واقف هجڻ ڪري آئون سخت پريشان ٿي ويو هوندس. ٽئڪسي واري کي به پنهنجي منزل نه سمجهائي سگهيو هوندس. اهو سوچي مون ٽوڪيو ۾ پنهنجي منزل اڪيها بارا ڏي وڃڻ جو پروگرام في الحال ڪئنسل ڪري هن همراهه سان گڏ هن جي منزل شيبويا اسٽيشن تائين هلڻ جو ارادو ڪيو. هونءَ به ڪنهن مسافر جي مدد ڪرڻ صدقو آهي. يعني اجر جو ڪم آهي. ٻي ڳالهه ته منهنجو هونءَ به هڪ ٻن ڏينهن اندر شيبويا اسٽيشن تي فوٽو گرافيءَ لاءِ وڃڻ جو پروگرام هو.
“برادر! ڳالهه ٻڌو! هلو آئون به توهان سان گڏ ٿو هلان پوءِ موٽي ايندس.”
منهنجي اهو چوڻ تي هن جي چهري تي ظاهر ٿيل خوشيءَ جو آئون بيان نٿو ڪري سگهان.