سائنس، علم ۽ رسالا

گُلن جهڙا ٻارڙا ڦُلن جيئن نِپجَنِ

ٻارڙن جي بيمارين، احتياط ۽ علاج بابت لکيل ھن ڪتاب جو ليکڪ ڊاڪٽر خير محمد پيرزادو آھي. ڊاڪٽر علي رند لکي ٿو:
”ڊاڪٽر خير محمد پيرزادي جو هي ڪتاب ٻارن جي عام بيمارين کي سمجهڻ واسطي تمام مددگار ڪتاب آهي. ڊاڪٽر پيرزادو انسان دوست ڊاڪٽر آهي. ٻارن جي بيمارين جي شعبي ۾ کيس ڪم ڪرڻ ۽ سکڻ جو وسيع تجربو آهي. سندس هن ڪتاب جو مقصد عام ماڻهو کي ٻارن جي بيمارين بابت بنيادي معلومات ڏيڻ آهي ته جيئن ڪوبه پيءَ يا ماءُ پنهنجي ٻار جي صحت بابت گهٽ ۾ گهٽ ايتري ڄاڻ رکي جو کيس ڪنهن به ڊاڪٽر تائين پهچڻ کان اڳ پنهنجي بهتر سمجهه سبب ٻار جي ابتدائي سار سنڀال ڪري سگهي.“
Title Cover of book گُلن جهڙا ٻارڙا ڦُلن جيئن نِپجَنِ

بي وقتائتو ٻار = وقت کان پهرين (Prematurity)

اهو ٻار جيڪو 37 هفتن کان پهريون پيدا ٿئي، ماهواري جي بند ٿيڻ جي پهرين ڏينهن کان، يعني 259 ڏينهن جو.
اهو ته معلوم نه ٿي سگهيو آهي ته پاڪستان ۾ بي وقتن ٻارن جو تعداد ڪيترو آهي؟ گهڻو ڪري اهو 11-13% ٿيندو يا 20 سيڪڙو آهي.
(LBW) گھٽ وزن واري ٻار جو اثر 25 سيڪڙو آهي.(Incidence) 25 سيڪڙو آهي.

[b]سبب (Etiology)
[/b]
[b]• ماءُ طرفان سبب (Maternal Causes)
[/b] ڪمزور ۽ رت جي ڪمي (Anemia)
 ننڍي عمر ۾ هڪ کان وڌيڪ ٻار پيدا ڪرڻ
 ٻِٽو حمل
 پراڻي بيماري مثال طور شگر جي بيماري (Diabetic)، پيشاب جي بيماري (Renal Disease)، دل جي بيماري (Heart Disease)، بلڊ پريشر (Hypertension)، انفيڪشن مثال طور مليريا (Malaria)، پيشاب جي بيماري (U.T.I)
 غربت، سگريٽ ڇڪيندڙ.

• ٻچيدانيءَ جا سبب (Uterine Causes)
 ٻن ڪنڊن واري ٻچيداني (Incompetent Cervix)

[b]• ٻار جا سبب (Fetal Causes)
[/b] ٻار جو ساهه گهٽجڻ
 هڪ کان وڌيڪ حمل (Multiple Gestation)

[b]• ماده توليد ڄم وارا جز (Chromosome Disorder)
[/b] اندروني زخم (Intrauterine Infection)
 فرنگ – اُتشڪ (Syphillis)

[b]• ٻار جا ٻيا سبب (Other Causes)
[/b] زخم (Trauma)
 پردي جي ڇڪي ڦوٽ – پردي جو ڦاٽڻ وقت کان اڳ ۾ (Premature rupture of membranes)


[b]بي وقتي ٻار جا مسئلا: Problems of Prematurity
[/b]جلدي وارا:Immediate (Acute)
• بخار جو نه هجڻ: Hypothermia
• شگر جو گھٽجڻ: Hypoglycemia
• ڪيلشم جو گھٽجڻ: Hypocalcemia
• ساهه جي تڪليف: Respiratory Distress
• جيري جي ڪمزوري: Liver Immaturity
• انفيڪشن (زخم) جو وڌڻ: Increase Susceptibility to infection
• Nectrotizing Enterocolitis (NEC)
• دل جي بيماري: Patent Ductus arteriosus
• کاڌ خوراڪ جا مسئلا: Feeding Problems
• بي وقتي ٻار جو رت گھٽجڻ:Anaemia of Prematurity
• وقت کان اڳ ريٽينيا جي ڪابه بيماري جنهن ۾ سوڄ نه ٿئيRetinopathy of Pre maturity:


[b]گھڻو وقت هلندڙ مسئلا:Long term problems
[/b]• ڦڦڙن جي ڊگھي بيماري:Chronic Lung disease
• ڪمزور نشو نما: Poor growth
• دماغ جو درست ڪم نه ڪرڻ: CNS Dysfunction

[b]چڪاس يا کوجنا ڪرڻ: Investigations
[/b]• ڇاتيءَ جو ايڪسري: Chest x- Ray
• رت جي چڪاس: Blood C.P. with. ESR
• پيشاب جي چڪاس: Urine DR
• بلغم جي چڪاس:Sputum FBA
• 24 ڪلاڪن کان پوءِ ڪيلشيم جي چڪاس
• شگر جي چڪاس R.B.S

[b]علاج:Management
[/b]علاج ان جي صحت ۽ حالت موجب ڪبو آهي، جي ٻار جو وزن گھٽ آهي، ڏينهون ڏينهن ڪمزور ٿئي ٿو ته وقت کان اڳ ڄاول ٻار کي رکڻ واري مشين Incubator ۾ رکبو آهي.
ٻار کي ضرورت موجب پاڻيءَ جي پوءِ واري ڪرڻ گھرجي: Maintain of fluid and Electrolyte Balance:
• پهرين ڏينهن تي60-80 ml/kg ڏينهن جي حساب سان پاڻي ڏيڻ گھرجي.
• ٻئي ڏينهن تي 80-100 ml/kg ڏينهن جي حساب سان پاڻي ڏيڻ گھرجي.
• ٽئين ڏينهن تي 100-110gl/kgڏينهن جي حساب سان پاڻي ڏيڻ گھرجي.
• چوٿين ڏينهن تي120-130ml/kgڏينهن جي حساب سان پاڻي ڏيڻ گھرجي.
• پنجين ڏينهن تي150-180ml/kgڏينهن جي حساب سان پاڻي ڏيڻ گھرجي.
• آڪسيجن Oxygenبه ضرورت موجب ڏيڻ گھرجي.

[b]خوراڪ: Feeding
[/b]خواراڪ ٻار جي وزن ۽ عمر جي حساب سان ڏيڻ گھرجي..
سڀ کان پهرين ٻار کي ماءُ جو کير ڏيڻ گھرجي. پر ٻار ڪمزور هجڻ ڪري ان جي چوسڻ واري (Sucking) نه هئڻ جي برابر هوندي آهي، سو ٻار کي مٿيون کير (Top feed) دٻي جو کير پيالي ۽ چمچي سان ڏيڻ گھرجي. جي انهيءَ سان به پيٽ نه ڀرجي ته پوءِ نڪ ۾ نلي وجھي ان جي ذريعي کير ڏجي وزن جي حساب سان.
 ٻار کي طاقت لاءِ وٽامنس ۽ خون (رت) وڌائڻ لاءِ Ironبه ڏيڻ گھرجي.
 ٻار کي حفاظتي ٽڪا ضرور لڳائڻ گھرجن.
 انفيڪشن کان بچائڻ لاءِ خاص خيال رکڻ گھرجي.