مدي جو بخار: Typhoid Fever / Enteric Fever
[/b]مدي جي بخار جي ٿيڻ جو سبب خاص قسم جا جيوڙا آهن: جيڪي هيٺيان آهين:
سالمو نيلا ٽائفائي (عام)Salmonella Type
سالمو نيلا پيرا ٽائفائي. اي.بي. سي A.B.& C
بيماريءَ جو ريشو Salmonella type ۽ Para typhi آهي 10:1
سالمو نيلا ٽائئفائي (S.Typhi Infect only humain)صرف انسان کي انفيڪشن ڪندو آهي. انفيڪشن گندو کاڌو کائڻ سان، کير ۽ پاڻي پيئڻ سان، انفيڪٽيڊ جانورن سان گڏ کيڏڻ ۽ انسان سان رلڻ ملڻ سان ۽ نڇن سان ٿئي ٿو.
هنن جيوڙن جو تعلق آنڊن جي جيوڙن سان آهي. هي جيوڙا سڻڀن شين جي کائڻ سان واڌ ويجهه ڪندا آهن. هن بيماريءَ جو جيوڙو اڳ بيماري ۾ ورتل مريض جي ڪاڪوس، پيشاب ۾ موجود هوندو آهي. جيڪو جيوڙو مريض جي اوٻاريل پاڻي، کير، کاڌي ۾ مکين جي ذريعي يا مدي جي بخار ۾ ورتل مريض سان آمهون سامهون ڳالهائڻ سان وات مان ڦڙا نڪرڻ (Dropplets) ۽ نڇ ذريعي مريض جي اوبر وارو کاڌو کائڻ يا پاڻي پيئڻ يا مريض جي ٿانون ۾ کاڌو کائڻ سان، صحتمند ٻار جي وات ذريعي آنڊن تائين پهچي، آنڊن جي مٿاڇري تي پهچي، هي جيوڙا ننڍو ڦٽ ڪري وجھن ٿا.
[b]پکڙجندڙ بيمارين جو علم:Epidemiology
[/b]
Salmonella Typhi جا هر سال 4.7 ملين ڪيس ظاهر ٿين ٿا ۽ Salmonella Paratypi جا 4.5 ملين ڪيس ظاهر ٿين ٿا.
گھڻا ڪيس ظاهر ٿين ٿا ايشيا ۾. ساليانو 200000 موت ظاهر ٿين ٿا.
ترقي پذير ملڪن ۾ 215 ڪيسز آهن 100000 جي آباديءَ ۾.
ترقي ڪندڙ ملڪن ۾ اثر آهي 1000-100 ڪيسز 100000 جي آباديءَ تي.
پنجن سالن کان گھٽ عمر جي ٻارن ۾ وڏو اثر آهي. پيچيدگيون ۽ اسپتالن جي داخلا جو.
مدو 4 کان 14 ڏينهن آهي.
[b]بيماريءُ جون نشانيون: Clinical Features
[/b]
• هن جو مدو 4 کان 14 ڏينهن آهي. رينج 3 کان 60 ڏينهن.
• مريض کي بيماري شروع ٿيڻ تي، ساڄي پاسي نَري (نهائين) وٽ (Illiac Region) جتي ننڍو ۽ وڏو آنڊو پاڻ ۾ ملن ٿا اتي اپينڊڪس وٽ هلڪو سور ٿيندو آهي.
• مٿي جو سور ٿيندو آهي. الٽيون ٿينديون، جسم ساڻو ٿيندو آهي.
• وڏن ٻارن کي ڪجهه ڏينهن ۾ بخار گھڻو وڌي ويندو آهي. دل ڪچي ٿيندي آهي ۽ الٽيون پڻ ٿينديون آهن.
• ڪيترن مريضن کي نرم ڪاڪوس، ڪيترن کي دست، ڪيترن کي قبضي هوندي آهي ۽ ڪيترن مريضن کي مهلڪ حالت ۾ ڪاڪوس ۽ دستن ۾ به رت به ايندو آهي.
• بيماري ظاهر ٿيڻ جي ٽئين ۽ چوٿين ڏينهن، ٻاڙن کي بخار 102 کان 103 ڊگري تائين وڌي ويندو آهي.
• مريض کي بدهضمي، پيٽ ڦوڪجي يا سڄي پوندو آهي.
• ڪيترن ٻارن کي بيماريءَ جي ٻئي يا ٽئي هفتي ڇاتيءَ جي هيٺان ۽ پيٽ تي گلابي رنگ جا تمام گھڻا داڻا نڪرن ٿا. هي داڻا سرنهن جي داڻن کان وٺي مسور جي دال جيترا ٿيندا آهن. جيڪي اڀري بيهندا آهن.
• جيرو ۽ تلي وڌي وينديون آهن. پيٽ پڻ سخت ٿيندو آهي.
• کنگهه ۽ جھٽڪا پڻ ٿيندا آهن.
[b]مونجھارا: Complications
[/b]• آنڊن مان رت وهندو ۽ ٽُنگ ٿي پوندا
• جھٽڪا يا هلچل Meningitis ٿيندي.
• ڪنو ٿيڻ يا رت ۾ زهر چڙهندو.
• گوڏن کي ڳاريندو يا ساڙيندو.
• دماغ جو موجھارو 3-3.5%
• هلچل، ٻوڙو، سائڪو، بيهوشي، غشي وڦلڻ.
• رت جا مونجھارو
• هڏين جي مک جو گھٽجڻ
• دل جون نشانيون 1.5%
• ڦڦڙن 1-6%
• نمونيا
• پيشاب جو معملو U.T.I
• Renal abcess
[b]مرض جي تشخيص: Diagnosis
[/b]Blood Culture
• پهرين هفتي ۾ 40-60% ۾ +ve هوندو آهي.
• +ve Bone Marrow. به سون جهڙي تشخيص هوندي آهي.
• Stool and Urine Culture ٻن يا ٽن هفتن کان پوءِ ڪرائجي.
• PCR آهي ته مهانگي، پر مدد ڏيندڙ آهي.
علاج:Treatment
گھڻن ٻارن جو علاج ته گھر ۾ ڪرڻ گھرجي Antibiotic سان.
اسپتال فورن وڃڻ گھرجي، جڏهن هيٺيون نشانيون ظاهر ٿين:
• لڳاتار الٽي
• سخت قسم يا زياده دست
• پيٽ جو سڄڻ ۽ مونجھارو.
[b]خاص انتظام:
[/b]• آرام
• پاڻيءَ جي ڪمي پوري ڪرڻ
• بخار ختم ڪندڙ دوائون Antipyretics
• کاڌ خوراڪ Nutrition
Treatment of typhoid fever in children
Optimal Therapy Alternative Effective Drugs
SUSCEP-TABILITY Antibiotic Daily Dose
(mg/kg/day)/Y Days Antibiotic Daily Dose
(mg/kg/
day)
UNCOMPLICATED THPHOID FEVER
Fully
sensitive Chloroamphenical 50-75 14-21 Fluoroquinolone, e.g, ofloxacin 15
Amoxicillin 75-100 14 Or ciprofloxacin
Multi drug resistant Fluoroquinolone or cefixime 15 5-7 Azithromycin 8-10
15-20 7-14 Cefixime 15-20
Quinolone resistant Azithromycin or cefixime 8-10 7 Cefixime 20
75 10-14
SEVERE TYPHOID FEVER
Fully sensitive Ampicillin or Cefixime 100 14 Fluoroquinolone 15
60-75 10-14 e.g, ofloxacin or cirprofloxacin
Multidrug resistant Fluoroquinolone 15 10-14 Ceftriaxone or cefotaxime 60
80
Quinlone resistant Cefixime 60-75 10-14 Fluoroquinolone 20-30