پيٽ جا ڪيڙا Worms Helminths
ڪيڙن جا ڪيترائي قسم آهن. پر خاص ٽي آهن:
1. گول ڪيڙا (Ascaris Lumbricoides) به چئبو آهي.
2. ڪنڊيدار ڪيڙا (Acylostoma Duodenale) انهي کي Hook Worm به چئبو آهي.
3. سيڪيون (Enterobiuis Vermicularis) ان کي Pin Worm به چئبو آهي.
[b]بيماريءَ جي ڄاڻ (Epidemiology)
[/b]زمين مان تبديل ٿيندڙ ڪيڙا جنهن کي آنڊن جا ڪيڙا چوندا آهن. هي سڄي دنيا ۾ ٿين ٿا. تازي اندازي موجب گول ڪيڙا 1 billion ماڻهن تي بيماري حملو ڪري ٿي.
بيماري ۾ مبتلا ماڻهو پنهنجي ڪاڪوس ۾ ڪيڙن جا آنا ڦهلائين ٿا زمين ۾ ۽ پوءِ اهي کاڌي کي خراب ڪن ٿا.
[b]1. گول ڪيڙا (Ascaris Lumbricoides)
[/b]گول ڪيڙا شڪل شبيهه ۾ زمين ۾ رهندڙ ساپن جهڙا ٿيندا آهن.
هي ڪيڙا هڪ کان 6 سالن جي ٻارن ۾ ٿين ٿا. اڪثر ٻارن کي پيٽ ۾ سور ٿئي ٿو. ڪافي دير کان پوءِ کنگهه، بلغم ۾ رت اچي ٿو. گول ڪيڙن جي ڪري پيٽ سڄي پئي ٿو.
[b]علاج:
[/b]• ميبنڊيزول (100mg (Mebendazole ڏينهن ۾ ٻه دفعا ٽن ڏينهن لاءِ
• يا پارينٽل پاموٽ 11mg/kg (هڪ گرام تائين)
• يا البينڊيزول 400mg هڪ دفعو
• يا نائيٽرو آڪسائيڊ (Nitazoxanide) 500mg ٻه دفعا ٽن ڏينهن لاءِ
[b]2. ڪنڊيدار ڪيڙا (Acytostoma Duodenals)
[/b]هي ڪهڙي به عمر ۾ ٿيندا آهن. گرم ساحل ۽ زمين تي ٿيندا آهن. انسان کي انهيءَ جي چمڙي (Skin) کي انفيڪشن ڪري داخل ٿيندا آهن. پوءِ اهي ڦڦڙن ڏي منتقل ٿيندا آهن ۽ آخر ۾ ننڍي آنڊي ۾ رهندا آهن. اتي اهي ڪيڙا وڌي وڏا ٿيندا آهن. آنڊن جي ديوار سان لڳي ويندا آهن. اهي پوءِ اتي رت چوسڻ شروع ڪندا آهن ۽ آنا پڻ لاهيندا آهن.
نشانيون (Clinical Features)
(Anemia) رت جي گهٽتائي تمام گهڻي هوندي آهي. جسم ۾ خارش پڻ ٿيندي آهي، پيٽ جو سور به ٿيندو آهي. پيٽ سڄي ويندو آهي ۽ آفريل لڳندو آهي ۽ دست پڻ ٿيندا آهن. هڪڙو ڪيڙو 0.2–0.5 ml بلڊ رت چوسي ٿو هڪ ڏينهن ۾.
[b]علاج:
[/b]• البيڊيزون 400mg هڪ دفعو.
• يا مينڊيزول ٻه دفعا ڏينهن ۾ ٽن ڏينهن لاءِ.
• يا پارينٽل پائموٽ 11mg/kg يا (تقريباً هڪ گرام) ٽن ڏينهن لاءِ ۽ رت وڌائڻ جي دوا به ڏيڻ گهرجي.
[b]3. سيڪيون (Enterobius Vermicularis)
[/b]هي ڪيڙا ڪهڙي به عمر ۾ ٿي سگهن ٿا. هي ڪيڙا خراب گندن هٿن جي ڪري، گندن ڪپڙن جي ڪري ۽ گهرجي مٽي جي ڪري ٿين ٿا.
نشانيون (Clinical Features)
هي ڪيڙا ٻارن جي وڏي آنڊي ۾ رهڻ پسند ڪندا آهن ۽ پوءِ سولائي سان ٻارن جي ليٽرين واري جاءِ تي پهچي آنا لاهين ٿا ۽ ويهڪ واري جاءِ تي خارش ڪن ٿا ۽ ٻارن جي ننڊ حرام ڪن ٿا. ٻار خارش ڪرڻ لاءِ دانهون ۽ رڙيون ڪندا آهن.
علاج:
• پارينٽل يا موٽ 11 mg/kg هڪ دفعو يا هڪ گرام تائين ڏئي سگهجي ٿو.
• موبينڊيزون 100 mg هڪ دفعو يا لابينڊيزون400mg هڪ دفعو.
• دوائون ٻن هفتن کان پوءِ وري ڏيڻ گهرجن.
[b]نشانيون (Clinical Features)
[/b]خاص ڪري ڪي به نشانيون نه آهن.
• پيٽ واريون نشانيون: الٽي، دست، ڪئي اچڻ، معدي جو سور، پيٽ جو وڌڻ.
• رت جي کوٽ (Anemia) ۽ واڌ ويجهه جو گهٽجڻ.
[b]بچاءُ ۽ حفاظت:
[/b]• سٺي صحت
• هٿ هر وقت صاف رکڻ گھرجن.
• صاف سٿرو پاڻي پيئڻ گهرجي.
• سٺو کاڌو صحيح پچائي کائڻ گهرجي.
• ٻارن جو ڪاڪوس خاص جڳهه تي اڇلڻ گهرجي.
[b]ڏاهپ جا موتي (Pearls of Wisdom)
[/b]هميشه انهن ٻارن ۾ ڪيڙا تصور ڪيو جن ۾:
• جيڪي سدائين مٽي کائيندا هجن. گنديون شيون ۽ ڀتين کي رهڙي کائن.
• جن کي رت جي کوٽ (ڪمي) هجي.
• ڪنهن به سبب جي پيٽ جو سور هجي.
• ويهڪ واري جاءِ (يا ڪاڪوس واري جاءِ) تي خارش هجي خاص ڪري رات جو.
• هميشه سڄي ڪٽنب جو علاج ڪيو نه صرف هڪ مريض جو.
• ٻئي هفتي کان پوءِ ان جو ضرور علاج دهرايو.