ٻار جي اوسر ۽ واڌارو
[/b] Growth and Development of a Child
ٻار جي اوسر جو مطلب آهي ته ٻار جي جسم واڌ- واڌاري جو مطلب آهي ته جسم جو واڌارو جسم جي سسٽم جي عضون جو واڌارو ٿيندو رهندو آهي.
وزن Weight سٺو آهي. جسم جي واڌاري لاءِ وزن جي گھٽ وڌ ٿيڻ ڪري ٻار جي اوسر تي فرق پوي ٿو.
نئين ڄاول ٻار جو وزن 3.2kg (ساڍا 7پائونڊ) هئڻ گھرجي. ٻار جي ڄمڻ کان پوءِ سندس وزن ڏهه سيڪڙو گھٽجندو آهي ۽ وري ڏهن ڏينهن کان پوءِ ساڳيو وزن وڌندو آهي. انهيءَ وچ ۾ ڄٽ ڊاڪٽر يا وڏڙيون چونديون آهن ته ٻار کي نظر لڳي آهي، يا ماءُ جو کير خراب آهي. پوءِ نتيجو اهو نڪرندو آهي ته ڄٽ ڊاڪٽر ۽ اسان جون وڏڙيون ٻار جو کير بند ڪرائي ڇڏينديون آهن ۽ پوءِ ٻار اڃان به وڌيڪ ڪمزور ٿيندو ويندو آهي ۽ مُلن ۽ پيرن تي چڪر مٿان چڪر.
• ٻار جو وزن پهرين ٽن مهينن تائين روزانو 30g/day گرام يا هفتي ۾ 200g وڌندو آهي ۽ هڪ سال ۾ 150g/week وڌندو آهي.
• 5 يا 6 مهينن ۾ ٻيڻو ٿيندو آهي. هڪ سال جي عمر ۾ وزن ٽيڻو (Triple) ۽ ٻن سالن ۾ چؤڻو (Four times) ٿيندو آهي.
[b]عمر جي حساب سان ٻار جو وزن kg ۾:
[/b] ڄمڻ وقت (At birth) 3.5 kg
6 مهينا 7.5 kg
هڪ سال 10 kg
ٻه سال 12 kg
ساڍا ٽي سال 15 kg
ست سال 22 kg
ڏهه سال 2.5 kg 3
[b]اوچائي (Height) ڊيگهه (Length) :
[/b] ڄمڻ وقت ٻار جي ڊيگهه اٽڪل 50 c.m هوندي آهي.
اهيا پهرين سال ۾ 25 c.m وڌندي آهي.
ٽن سالن ۾ ٻار 3 فوٽ (90 c.m) ڊگهو ٿيندو آهي.
چئن سالن ۾ (100 c.m) 40 Inches ڊگهو ٿيندو آهي.
ڄمڻ وقت 50 c.m at Birth
هڪ سال ۾ 75 c.m at 1 years
ٻن سالن ۾ 85 c.m at 2 years
ٽن سالن ۾ 90 – 95 c.m at 3 years
چئن سالن ۾ 100 c.m at 4 years
[b]مٿي جو گهيرو (گول) (Head Circumferance)
[/b]مٿي جو گهيرو ڄمڻ وقت ٻار جو 35 c.m هوندو آهي. هي گهيرو دماغ جي وڌڻ سان وڌندو آهي، جي دماغ جي سائيز (Size) نه وڌندي ته گهيرو به گهٽ وڌندو. پهرين سال ۾ هي گهيرو ٻارن ۾ جلدي وڌندو آهي.
[b]مٿي جو گهيرو مختلف عمرن ۾: Head Circumferance /C.M
[/b] ڄمڻ وقت at birth 35 c.m
ٽن مهينن ۾ at 3 months 41 c.m
ڇهه مهينن ۾ at 6 months 44 c.m
نو مهينن ۾ at 9 months 46 c.m
هڪ سال ۾ at 1 years 47 c.m
ٻن سالن ۾ at 2 years 49 c.m
ٽن سالن ۾ at 3 years 50 c.m
پنجن سالن ۾ at 5 years 51 c.m
انهيءَ کان پوءِ هر سال 0.5 c.m گهيرو وڌندو آهي. 12 سالن تائين 54/55c.m
[b]ڏند (Dentition)
[/b]اسان جي ماحول ۾ ڏندن متعلق مختلف ڪهاڻيون گهڙيون ويون آهن. ڄٽ ڊاڪٽر ۽ اسان جون نانيون ڏاڏيون اهيو چوندي ٻڌي وينديون آهن ته ڏندن جي ڪري ٻارن کي دست ٿين ٿا، پوءِ نقلي ڊاڪٽر کان نمبر واريون گوريون مثلاً 20 يا 21 وٺي ڏينديون آهن ته جيئن جلد ڏند نڪرن، اسان اهيو سمجهائيندي ٿڪجي پوندا آهيون ته ڏند 12 سالن تائين نڪرن ٿا ۽ آخر ۾ عقل ڏاٺ/ ڏاڙهه (Wisdom teeth) ته 22 سالن ۾ نڪري ٿي، ڇا دست ايستائين لڳندا رهندا.
[b]Temporary teeth of Childhood (Deciduous)
[/b]ٻارن جا پهريون نا پائيدار ڏند (Deciduous teeth) 6 مهينن جي عمر کان ۽ 20 ڏند اڍائي سالن ۾ مڪمل نڪرندا آهن.
مضبوط Permanent teeth اهي 6 سالن کان شروع ٿيندا آهن ۽ 12 سالن ۾ مڪمل ٿيندا آهن.
ٻارن جي واڌاري لاءِ هيٺيان چار باب شروع ٿيندا آهن:
1. ڳرو هلائيندڙ (Gross Motor)
2. سٺو هلائيندڙ ۽ نظر (Fine Motor and Vision)
3. ٻڌڻ ۽ ڳالهائڻ (Hearing and Speech)
4. سماجي ورتاءُ (Social Behavior)
ڳرو هلائيندڙ (Gross Motor)
نئون ڄاول ٻار (Neonate)
منهن ڀر يا اونڌو (Prone)
نشانيون = ڪنڌ کي هڪ طرف ڦيرائيندو، گوڏا پيٽ جي هيٺيان ڪندو، ٺونٺن کي موڙيندو ۽ هٿ ڀڪوڙيندو آهي.
1.سڌو: Supine
ڪنڌ کي هڪ طرف ڪري سگھي ٿو. ٻانهون انهي طرف سڌيون ٿينديون.
2. سٺو هلائيندڙ ۽ نظر: Fine Motor and Vision
منهن کي ڏسندو ۽ روشنيءَ تي اکيون ڦيرائيندو. اکين ۽ ڪنڌ کي روشنيءَ طرف ڦيرائيندو.
3. ٻڌڻ ۽ ڳالهائڻ: Hearing and Speech
زور سان رڙيون ڪندو، آواز تي ڦڙت ٿيندو آهي. اچانڪ وڏي آواز تي ڦڙت ٿي ويندو آهي.
[b]سماجي ورتاءُ: Social Behavior
[/b]گھڻو ڪري سڄو ڏينهن گھڻو وقت ستو پيو هوندو آهي. هٿ قدرتي طور بند هوندا. 4 کان 6 هفتن ۾ کلندو آهي ۽ والدين کي سڃاڻندو آهي. رانديڪا ڪيرائيندو آهي.
[b]ٽي مهينا: 3 Months
[/b]ڳرو هلائيندڙ: Gross Motor
سڌو: Supine
ڪنڌ وچ واري لڪير ۾ هوندو. ٻانهون ڦيرائيندو رهندو.
اونڌو: Prone
ڪوشش ڪري ڪنڌ ۽ ڇاتي ٽيبل جي سطح کان مٿي ڪري ٻانهن جي مدد وٺندو آهي.
وهارڻ تي: Sitting
پٺي سڌي ڪندو، سواءِ ڪرنگھي Lumber Regionجي.
سٺو هلائيندڙ ۽ نظر: Fine Mortor and Vision
روشنيءَ کي جاچيندو رهندو آهي، ماءُ کي ڏسي خوش ٿيندو آهي.
ٻڌڻ ۽ ڳالهائڻ: Hearing and Speech
ڳالهائيندڙ کي جاچيندو آهي. ٻارن سان کلندو رهندو آهي. جيڏاهن آواز ايندو اوڏانهن منهن ڪندو آهي.
سماجي ورتاءُ: Social Behavior
جڏهن ماءُ کير پياريندي اٿس ته ان جي منهن کي ڏسي ڏاڍو خوش ٿيندو آهي. کلندو رهندو آهي. هٿ کليل رهندا اٿس.
[b]ڇهه مهينا : 6Months
[/b]ڳرو هلائيندڙ: Gross Motors
سڌو: Supine
وهاڻي کان مٿو مٿي ڪرڻ جي ڪوشش ڪندو آهي. ٽنگون وات جي طرف وڌائيندو آهي.
اونڌو: Prone
ٻانهن تي وزن ڏئي، ڪنڌ ۽ ڇاتي Chest مٿي ڪندو آهي.
سٺو هلائيندڙ ۽ نظر: Fine Motor and Vision
• ڪنهن به شيءِ کي ڏسي هڪ هٿ سان پهچڻ جي ڪوشش ڪندو آهي.
• لڏندڙ ۽ ڦرندڙ بال کي ڏسندو رهندو آهي.
• اکيون هڪ ئي طرف موڙيندو آهي.
• بال هڪ هٿ کان ٻئي هٿ کڻندو آهي. Transfer ڪندو آهي.
ٻڌڻ ۽ ڳالهائڻ: Hearing and Speech
• مختلف آواز ڪڍندو رهندو آهي. گو، دا، آ، آ، Goo, Dah, Ach,
• پنهنجي ڪن کان هڪ فوٽ پري آواز تي ڌيان ڏيندو آهي.
رڙيون يا شور ڪري پاڻ ڏانهن متوجهه ڪرائيندو آهي.
سماجي ورتاءُ: Social Behavior
• هر شي وات ڏانهن کڻندو آهي.
• هٿن پيرن سان راند ڪندو آهي.
• ڪاوڙ ۾ سٺو دوست به لڳندو آهي.
• ڪجهه وقت لاءِ خود اڪيلو ويهندو آهي.
• ٻين کي ڏسي نقل ڪري باءِ باءِ Bye, Bye ڪندو آهي.
[b]9 مهينا: 9 Months
[/b]ڳرو هلائيندڙ Gross Motor :
• ڪنهن جي مدد کان سواءِ ويهندو آهي. (8 Months)
• سامهون پيل رانديڪي ڏانهن هٿ ڊگھيريندو آهي.( 9 Months)
• اٿڻ جي ڪوشش ڪندو آهي.
• فرنيچر کي پڪڙي ڌماڪي سان ڪرندو آهي.
• بانبڙا پائيندو آهي. (10 Months)
• ريڙهيون پائيندو آهي.
سٺو هلائيندڙ ۽ نظر: Fine Motor and Vision
• اَشهد آنڱر(Index finger) سان گاديلي تي ٽنگ ڪرڻ جي ڪوشش ڪندو آهي.
• ڪنهن به شي کي اَشد آنڱر ۽ آڱونٺي جي وچ ۾ کڻندو آهي.
• 10 فوٽن تي گھمندڙ بال کي اک ۾ رکندو آهي (ڏسندو آهي)
• ڪنهن به شي کي ڪيرائيندو آهي ۽ ڪرندڙ شي کي ڏسندو آهي.
• ڪنهن به لڪل شي کي ڏسندي کوليندو يا اگھاڙو ڪندو آهي.
ٻڌڻ ۽ ڳالهائڻ: Hearing and Speech
• 3-6 فوٽن تي ڪن جي هيٺان يا مٿان آواز ٻڌندو آهي.
• با، دادا، اگا، ماما، آواز ڪڍندو آهي.
• وڏن ماڻهن وانگر کيڏڻ دوران آواز ڪڍندو آهي.
سماجي ورتاءُ: Social Behavior
• بسڪٽ جھلي، چڪ هڻي چوسيندو آهي.
• چڱي نموني کيڏندو ۽ تاڙيون وڄائيندو آهي.
• لڪل رانديڪي کي ڳولي وٺندو آهي.
• هڪ جملو سمجھي ٿو. مثال طور هيڏانهن اچ Come here، اهو مون کي ڏي .Give it to me
[b]ٻارهن مهينا: 12 Months
[/b]ڳرو هلائيندڙ Gross Motor :
• فرنيچر پڪڙي پنڌ ڪري سگهي ٿو. (11 مهينا)
• هڪ هٿ جهلڻ سان پنڌ ڪري سگهي ٿو. (12 مهينا)
• رڇ وانگر پنڌ ڪندو يا گهمندو آهي.
سٺو هلائيندڙ ۽ نظر: Fine Motor and Vision
• پليٽ آڱر ۽ آڱوٽي سان کڻندو آهي.
• لڪل ۽ ڪرندڙ رانديڪي کي ڳوليندو يا ڏسندو آهي.
• 10 فوٽ پري کان روم ۾ ننڍن کي نهاريندو آهي اٿلائيندي سگهي ٿو.
• 2 ڪيوبن جو ٽاور ٺاهي سگهندو آهي.
• ڪتاب جا ورق اٿلائي سگھي ٿو.
ٻڌڻ ۽ ڳالهائڻ: Hearing and Speech
• پنهنجو نالو ڄاڻيندو آهي، سڏڻ تي هڪدم مڙندو آهي.
• پهريون صحيح لفظ ڳالهائيندو آهي ٻه ٽي لفظ چوندو آهي.
• 5 – 6 لفظ (Words) ڄاڻيندو آهي.
• نشاندهي ڪندو آهي مثلاً مٿي جي وارن جي.
سماجي ورتاءُ: Social Behavior
• ٿوري مدد سان ڪپ مان پاڻي يا کير پي سگهندو آهي.
• ڪپڙا پائڻ مهل، ٻانهن کي مٿي ڪري مدد ڪندو آهي.
• باءِ باءِ ڪندو آهي.
• رانديڪو جيڪو سندس سامهون لڪايو آهي، ان کي جلدي ڳولي وٺندو آهي.
• درخواست (Request) تي رانديڪو ڏيندو آهي.
[b]ارڙهن مهينا: 18 Months
[/b]ڳرو هلائيندڙ Gross Motor :
• اڪيلو گهمي سگهندو آهي، پر پير پري پري ڪرڻ سان.
• مٿي ڏاڪڻ تي هڪ هٿ جي جهلڻ سان چڙهي سگهي ٿو. هر ڏاڪي تي ٻه پير (2 Feet).
• ويلن واري رانديڪي کي کڻڻ ۽ ڍڪڻ ۽ جي ڪوشش ڪندو آهي بال اڇلائي سگهندو آهي.
سٺو هلائيندڙ ۽ نظر: Fine Motor and Vision
• پينسل پڪڙي سگهندو آهي.
• ٽن ڪيوبس جو ٽاور ٺاهي سگهندو آهي.
• ڪتاب جا هڪدم ڪافي ورق اٿلائي سگهندو آهي.
ٻڌڻ ۽ ڳالهائڻ: Hearing and Speech
• 6 کان 20 عام لفظ استعمال ڪري ۽ سمجهي سگهي ٿو.
• ننڍڙا ننڍڙا آرڊر مڃي سگهي ٿو. مثال طور در بند ڪر.
• پنهنجو نڪ وار، پير ۽ اکيون ڏيکاريندو آهي.
سماجي ورتاءُ: Social Behavior
• اڪيلو فرش تي رانديڪن سان کيڏندو آهي.
• جڏهن به آلو ٿيندو آهي ته ٻڌائيندو آهي.
[b]ٻه سال: 02 Years
[/b]ڳرو هلائيندڙ Gross Motor :
• صحيح ڊڪندو، بيهندو آرام ڪندو ۽ وري ڀڄندو آهي.
• فرنيچر تي چڙهندو آهي ۽ فرش تي رانديڪن سان کيڏندو آهي.
• مٿي ڏاڪڻ تي چڙهي ۽ لهي سگهي ٿو، هڪ هٿ جهلڻ سان.
• دروازو کولي سگهي ٿو.
• چوڻ سان بال کي ڪڪ لڳائي سگهي ٿو.
سٺو هلائيندڙ ۽ نظر: Fine Motor and Vision
• ڌاڳو ۽ پَنُ کڻي سگهي ٿو.
• ڇهن ڪيوبس جو ٽاور ٺاهي سگهي ٿو.
• آرام سان ڪتاب جي هر پني کي اٿلائي سگهي ٿو.
• پينسل پڪڙي سگهي ٿو.
• ٽن ڪيوبس جي پُل(Bridge) ٺاهي سگهي ٿو.
ٻڌڻ ۽ ڳالهائڻ: Hearing and Speech
• ٻه ٽي لفظ گڏي جملو ٺاهي سگهي ٿو.
• پاڻ کي پنهنجي نالي سان پيش ڪري سگهي ٿو.
• مستقل طور ماڻهن ۽ شين جا نالا پڇندو رهندو آهي.
• 50 لفظ يا انهن کان وڌيڪ ڄاڻايل لفظ ڳالهائي سگهي ٿو.
سماجي ورتاءُ: Social Behavior
• آرام سان ڪوپ کڻي ۽ پهچائي سگهي ٿو.
• ليٽرين ۾ وڃڻ لاءِ ٻڌائي سگهي ٿو.
• ماءُ کي گهرو ڪمن ۾ مدد ڪري ٿو ۽ اندر ۽ ٻاهر جي.
• ڪنهن به تصوير جي عضون جي نالن بابت ٻڌائي سگهي ٿو.
• ڪهاڻيون دلچسپي سان ٻڌندو آهي. ڪتاب ۽ شڪليون ڏسي مزو وٺندو آهي.
• چمچو آرام سان جهلي سگهي ٿو.
[b]ٽي سال: 03 Years
[/b]ڳرو هلائيندڙ Gross Motor :
• ڏاڪڻ تي چڙهڻ لاءِ هڪ ڇڏي ٻئي پير سان چڙهي ٿو ۽ واپسي تي ٻئي پير هڪ ڏاڪي تي رکي لهي سگهي ٿو.
• پير جي آڱر کي هلائي ڦيرائي سگهي ٿو.
• هڪ پير تي بيهي سگهي ٿو.
• ٽراسائيڪل (ٽن ڦيٿن واري) پيڊلن سان هلائي سگهي ٿو.
سٺو هلائيندڙ ۽ نظر: Fine Motor and Vision
• 9 کان 10 تائين ٽاور ٺاهي سگهي ٿو.
• ڪيتريون پليون (Bridges) ماڊل ڏسي ٺاهي سگهي ٿو.
• گول ٺاهي سگهي ٿو.
ٻڌڻ ۽ ڳالهائڻ: Hearing and Speech
• پورو نالو، عمر ۽ جنس ڄاڻي ٿو. (ٻڌائي سگهي ٿو)
• نرسري جا ڪيئي بيت ڄاڻي ٿو.
• 10 تائين يا وڌيڪ ڳڻي سگهي ٿو.
• ڪي به ٽي شيون ڳڻي سگهي ٿو.
سماجي ورتاءُ: Social Behavior
• ڪنهن جي به نگهباني ۾ هٿ ڌوئيندو، سڪائيندو يا خشڪ ڪندو آهي.
• پينٽ کي هيٺ مٿي ڪري سگهي ٿو. مگر بٽڻ بند نه ٿو ڪري سگهي. (ڪنهن جي نگهبانيءَ ۾ ڪپڙا پائي سگهي ٿو.)
• رات جو پيشاب ڪري خالي ٿئي ٿو يا ٻڌائي ٿو.
• فرش تي رانديڪن مثلاً گڏين، ڪارن ۽ ننڍن ننڍن سرن سان کيڏڻ ۾ خوش ٿئي ٿو.
[b]چار سال: 04 Years
[/b]ڳرو هلائيندڙ Gross Motor :
• ڏاڪڻ هيٺ لهڻ لاءِ هڪ نه ٻئي پير سان لهي سگهي ٿو.
• هڪ پير تي 5 – 3 سيڪنڊ بيهي سگهي ٿو.
• پير جي آڱرن تي يا چنبي تي ڊڪي سگهي ٿو.
• ڊڪڻ دوران پنهنجو پاڻ کي صحيح رکي ٿو ۽ الٽي ٿيڻ ۾ به.
• صحيح چڙهي سگهي ٿو.
سٺو هلائيندڙ ۽ نظر: Fine Motor and Vision
• سمجهائڻ کان پوءِ 6 ڪيوبن سان ٽي اسٽيپس ٺاهي سگهي ٿو.
• ڪراس ٺاهي سگهي ٿو.
• ڪاپي سان گڏ نقل به ڪندو آهي.
• ماڻهو جي شڪل، مٿي، ٽنگن ۽ ڳچي تائين ٺاهيندو آهي.
• ڪيچي شڪليون ڪٽڻ لاءِ استعمال ڪندو آهي.
ٻڌڻ ۽ ڳالهائڻ: Hearing and Speech
• گهر جي ايڊريس سان گڏ پورو نالو ٻڌائي سگهي ٿو.
• گرامر موجب ڳالهائي ۽ مزيدار شيون ٻڌائيندو آهي.
• 20 تائين يا وڌيڪ ڳڻي سگهي ٿو.
سماجي ورتاءُ: Social Behavior
• هٿ ڌوئي ۽ خشڪ ڪري سگهي ٿو.
• برش سان ڏند صاف ڪري سگهي ٿو.
• ٻين ٻارن سان جلد رُلي ملي وڃي ٿو. پوءِ انهن سان ان مهل جهيڙو ڪري ٿو. جڏهن اهي ان جي خواهش جو احترام نه ٿا ڪن.
• هفتي جا ڏينهن ڄاڻي ٿو.
• آکاڻي ٻڌائي سگهي ٿو.
[b]پنج سال: 05 Years
[/b]ڳرو هلائيندڙ Gross Motor :
• هڪ پير تي بيهي ۽ لڏي سگهي ٿو.
• سڌي لڪير تي گهمي سگهي ٿو.
• مٿي چڙهي ۽ هيٺ لهي سگهي ٿو.
• هڪ پير تي ٻانهون ڀڪوڙي بيهي سگهي ٿو.
• بال جهپي سگهي ٿو.
• پاڻمرادو تعارف ڪري ۽ ڪرائي سگهي ٿو.
سٺو هلائيندڙ ۽ نظر: Fine Motor and Vision
• ڊگهو ڌاڳو سئي ۾ وجهي صحيح سبي سگهي ٿو.
• چوڪنڊو ۽ ٽڪنڊو ڪاپي ڪري سگهي ٿو.
ٻڌڻ ۽ ڳالهائڻ: Hearing and Speech
• سڄو نالو، عمر ۽ ڄمڻ جي تاريخ ٻڌائي سگهي ٿو.
• پيار سان آکاڻيون ٻڌندو آهي.
• چار رنگ ٻڌائي سگهي ٿو.
سماجي ورتاءُ: Social Behavior
• هٿ منهن ڌوئي ۽ خشڪ ڪري سگهي ٿو. ٻين لاءِ مدد گهري ٿو.
• اڪيلو ڪپڙا لاهي ۽ پائي سگهي ٿو.
• پنهنجو گروپ ٺاهي کيڏندو آهي.
• پاڻ کان ننڍن ٻارن جي مدد ڪندو آهي.
• ساڄو ۽ کاٻو هٿ سڃاڻي ٿو.
• سواءِ مددگار جي اسڪول اڪيلو ويندو آهي.