دلي آڌر ڀاءُ
الحمدلله، الله رب العزت پنهنجي خصوصي ڪرم سان ڪيلگري پهچڻ کان اڳ منهنجي استقبال خاطر پوري علائقي تي سفيد ڪارپيٽ وڇائي آڌرڀاءُ ڪرايو. (White Carpeted welcomes) جنهن لاءِ مان جيترو به الله سائين جو شڪر ڪيان اهو تمام گهٽ آهي. ڪيلگري پهچڻ وقت يارهين وڳي ڏينهن جو مائنس ون ڊگري درجي حرارت هئي. سڄي رستي کي سفيد چادر سان ڍڪيل، اهڙو ته خوبصورت نظارو هيو جو ان مهل ۽ موقعي کي پوري زندگي وسارڻ آسان ڪونه ٿيندو.
بهرحال ڪيناڊا کي سمجهڻ لاءِ ضروري آهي ٿوري گهڻي جاگرافي ۽ ٻي ضروري ڄاڻ حاصل هجي. مان صرف اها معلومات دوستن سان ونڊيندس، جيڪا مون کي دوستن ۽ ٻين طريقن سان معلوم ٿي سگهي آهي. هڪ ته اسان کي جيڪو ڪجهه پنهنجي پڙهائي واري دور ۾ معلومات ملي، ٻي جڏهن نوڪري ۾ آياسين ته مختلف دوستن سان مختلف وقتن تي ڪيناڊا متعلق خبر ملي، ٽيون جڏهن ماڻهو پاڻ ملڪ ۾ گهمي ڦري ڏسي ۽ جيڪو پاڻ محسوس ڪري. ڪنهن به ملڪ جي مختلف علائقن جي مختلف تهذيبن کان هتي اچي آباد ٿي رلي ملي وڃڻ ڪري جيڪو زندگي جو وهنوار هلي ٿو، انهي متعلق ڪوئي به حتمي چئي نٿا سگهون. تنهن ڪري جيڪو ڪجهه مان هتي لکندس اهو ضروري ناهي ته سئو سيڪڙو حقيقت هجي، پر ڪوشش هوندي ته جيترو لکان اهو حقيقت جي ويجهو هجي.
ڪيناڊا هڪ جمهوري رياست آهي ۽ ايئن موجب راڻي ايلزبيٿ کي پنهنجو تاج جو ڌڻي ڪري مڃن ٿا. ڪيناڊا هڪ ڪنفيڊريشن آهي، جنهن ۾ صوبائي حڪومتن کي خودمختياري واري حيثيت آهي. ڪيناڊا ۾ ڪل 10 صوبا ۽ 3 ٽيريٽريز آهن. ٽيريٽريز يعني پاڪستان وانگر فاٽا جهڙا مخصوص علائقا آهن. جن تي صوبائي چاهي مرڪزي حڪومتن جو ڪنٽرول نالي ماتر هوندو آهي. انهن ٽيريٽريز جي مالي مدد مرڪزي سرڪار ڪندي آهي.
ڪيناڊا جو صدر مقام اوٽاوا (Ottawa) شهر ۾ آهي، جيڪو اونٽاريو صوبي جي حدود ۾ اچي ٿو.
ڪيناڊا جون ٻه سرڪاري زبانون آهن: انگريزي (English) ۽ فرينچ (French).
دنيا جي پکيڙ مطابق ڪيناڊا روس کان بعد وڏو ملڪ آهي، ڪيناڊا جي ڪل ايراضي 99 لک 84 هزار 670 ڪلوميٽر آهي. ايراضي جي حساب سان ڪيناڊا دنيا جو ٻيو نمبر وڏو ملڪ آهي.
ڪيناڊا جو وڏي ۾ وڏو شهر ٽورنٽو (Toronto) آهي. جنهن جي آبادي تقريباً 60 لک ٿيندي. ٻئي نمبر تي وڏو شهر مانٽريال(Montreal) آهي، جنهن جي آبادي تقريباً 40 لک آهي. ٽيون نمبر وڏو شهر وينڪوور (Vancouver) آهي، جنهن جي آبادي تقريباً 25 لک ٿيندي، چوٿين نمبر تي وڏو شهر ڪيلگري (Calgary) آهي، جنهن جي آبادي تقريباً 14 لک ٿيندي. پنجين نمبر تي وڏو شهر ايڊمنٽن (Edmonton) آهي، جنهن جي آبادي تقريباً ساڍا 13 لک ٿيندي. يورپي ماڻهن کان بعد هتي ايشيائي ملڪن جا گهڻا رهاڪو آهن. ڪيناڊا جي ڪل آبادي تقريباً پوڻا 4 ڪروڙ ٿيندي، جيڪا صوبي سنڌ کان به گهٽ آهي. ڪرنسي ڪيناڊين ڊالر آهي، جيڪا هن وقت پاڪستان جي 120 روپين جي لڳ ڀڳ آهي.
ڪيناڊا جا پنج ٽائيم زون آهن. يعني جيڪڏهن ڪيناڊا جي اوڀر ۾ منجهند جا ٻارهن ٿيا هوندا ته اولهه ۾ صبح جا ست ٿيا هوندا.
ايراضي جي لحاظ کان وڏي ۾ وڏو صوبو قيوبيڪ (Quebec) آهي، جنهن جي پکيڙ تقريباً پوري ملڪ جي چوٿين حصي جيتري آهي. قيوبيڪ جي سرڪاري زبان فرينچ آهي. آبادي جي حساب سان ٻيو نمبر وڏو صوبو آهي.
آبادي جي لحاظ کان صوبو اونٽاريو (Ontario) سڀني صوبن کان وڌيڪ آهي. اوناٽاريو جو صدرمقام ٽورنٽو (Toronto) آهي. زمين جي پکيڙ ۾ ٻئي نمبر تي اونٽاريو صوبو آهي، جنهن جي پکيڙ پوري ملڪ جي ڇهين حصي جيتري آهي. اونٽاريو جي سرڪاري زبان انگلش آهي. ٽئين نمبر تي ايراضي ۾ برٽش ڪولمبيا (British Columbia) آهي، جنهن جو صدر مقام وڪٽوريه (Victoria) آهي ۽ وينڪوور (Vancouver) وڏو شهر آهي ۽ سرڪاري زبان انگلش آهي. آبادي جي حساب سان ٽيون نمبر وڏو صوبو آهي. چوٿون نمبر ايراضي ۾ وڏو البرٽا (Alberta) آهي، جنهن جو صدر مقام ايڊمنٽن (Edmonton) آهي ۽ وڏي ۾ وڏو شهر ڪيلگري (Calgary) آهي. البرٽا شاهوڪار صوبن مان هڪ صوبو آهي. هن صوبي ۾ معدنيات خاص ڪري گئس ۽ پيٽرول جا وڏا ذخيره آهن، ان کان علاوه هتي ٻيلا گهڻا آهن.
انهيءَ کان پوءِ باقي صوبه هي آهن: نوا اسڪوشه (Nova Scotia) جنهن جو صدر مقام ۽ وڏو شهر هيلي فيڪس (Halifax) آهي، سرڪاري زبان انگلش آهي. نيو برنسوڪ (New Brunswick) جنهن جو صدر مقام فريڊريڪٽن (Fredericton) آهي، هن صوبي جو وڏو شهر مونڪٽن (Moncton) آهي، هن صوبي ۾ انگلش ۽ فرينچ ٻئي سرڪاري زبانون آهن.
مانيٽوبه (Manitoba) سرڪاري زبان انگلش، نيوفائونڊلينڊ اينڊ ليبرادار (Newfoundland and Labrador) سرڪاري زبان انگلش، پرنس ايڊورڊ آئي لينڊ (Prince Edward Island) سرڪاري زبان انگلش، سسڪاچوان (Saskatchewan) سرڪاري زبان انگلش آهي.
ڪيناڊا جون ٽي ٽيريٽريز هي آهن: (1) نارٿ ويسٽ ٽيريٽريز (Northwest Territories)، (2) نناوٽ (Nunavut) ۽ (3) يوڪون (Yukon).
ll