نيو جرسي آمريڪا جي شاهوڪار رياست
نيو جرسي (New Jersey) هڪ ذرخيز علائقي کان علاوه تعليم، سائنسي تحقيقات، دوائن جي ڪارخانن، انفارميشن ٽيڪنالوجي، مختلف قسم جي گلن ٻوٽن وغيره جي ڪري تمام گهڻو مشهور آهي. نيو جرسي رياست کي ”يورپ جي سئٽزرلينڊ“ به چوندا آهن. نيو جرسي رياست باغن جو علائقو ڪري سڏيو ويندو آهي. نيو جرسي رياست مڪئي، ٽماٽو ۽ بلو بيري جي ڪري تمام گهڻو مشهور آهي. آمريڪا جون ڪافي ايجادات هن اسٽيٽ جي اندر ٿيون آهن. دنيا ۾ پهريون دفعو بجلي تي ٻرندڙ بلب جي ايجاد به هن رياست ۾ ٿي. نيو جرسي رياست کي ڏکڻ پاسي ايٽلانٽڪ سمنڊ آهي ته ٻئي طرف ڊيلاور نالي وڏو درياءَ آهي. جنهن وقت روڊ رستا ايترا مضبوط ڪونه هيا ته انوقت پوري دنيا جو وڻج واپار پاڻي جي وسيلي هلندو هيو. آمريڪا جون جيڪي پهريون تيرهن رياستون هيون، انهن ۾ نيو جرسي به شامل رهي آهي.
نيو جرسي رقبي جي لحاظ ايتري وڏي ڪانهي، ليڪن ڳتيل آبادي واري رياست سمجهي ويندي آهي. خوشحالي جي حساب سان آمريڪا جي شاهوڪار رياستن مان هڪ آهي. نيو جرسي جي آبادي تقريباً 90 لک جي لڳ ڀڳ آهي. نيو جرسي رياست جي انڪم پر ڪيپيٽا تقريباً ستر هزار ڊالر آهي.
سائين جمشيد مغل صاحب کي الوداع چئي مان ۽ علي حسن ڀٽو صاحب پاڻ ۾ حالي احوالي ٿياسين ۽ نيو جرسي رياست کي ڏسڻ لاءِ سوچيوسين ته اڳ ۾ ڪيڏانهن وڃجي ته ٿوري وقت ۾ جيترو ممڪن ٿي سگهي اوترو وڌيڪ علائقو ۽ گهمڻ واريون جڳهون گهمي سگهون. ”وقت ٿورو مقابلو سخت“ واري نوعيت هئي.
جيئن ته افطاري ۾ اڃان تقريباً چار ڪلاڪ رهيل هيا، تنهن ڪري اهو سوچيوسين ته اڄ صرف نيو يارڪ شهر جو نظارو نيو جرسي واري پاسي کان ڪجي ته بهتر ٿيندو. حالانڪ اسان نيو يارڪ شهر کي گهمڻ لاءِ چار ڏينهن صرف ڪري چڪا هياسين پر ڀٽو صاحب چيو ته جيڪڏهن نيو جرسي واري پاسي کان نيو يارڪ شهر جو نظارو نه ڪيو ته ڄڻ توهان نيو يارڪ ڏٺوئي ڪين. سائين ڀٽو صاحب جي جيجل امڙ ته اسان سان ملي بيحد خوش ٿي. ڀٽو صاحب جي والده ماجده ٻڌايو ته ابا جڏهن مونکي خبر پئي ته ڄامڙو صاحب ٿو اچي ته مان خوشي ۾ ماپان ڪانه پئي، ڇو ته پروفيسر غلام حيدر ڄامڙو تمام گهڻو وقت اسان قربائتا پاڙيسري ۽ ڀائرن کان وڌيڪ هڪٻئي جو خيال ڪرڻ وارا. ڀٽي صاحب جي امڙ جيجل کي مون ٻڌايو ته سائين غلام حيدر ڄامڙو صاحب اسان جي وڏيري گهراڻي جا انتهائي شريف النفس چشم چراغ آهن ۽ شروع کان وٺي هميشه سڀ ڪنهن جي ڀلائي جو سوچيندا آهن ۽ اڄ تائين پوري برادري ۾ مون هر ڪنهن جي واتان سائين حيدر صاحب جي تعريف ٻڌي آهي ۽ ڪنهن ايئن ناهي چيو ته حيدر صاحب مون سان ڪا زيادتي ڪئي آهي. سائين غلام حيدر ڄامڙو صاحب جي جيتري تعريف ڪجي اها گهٽ آهي. ڀٽي صاحب جي امڙ ايتري ته قربدار هئي جو مونکي پنهنجي امڙ جيجل ياد اچي وئي. منهنجي جيجل امڙ 14 ڊسمبر 1994ع تي هن فاني دنيا کي ڇڏي اصل ماڳ ڏانهن وڃي آرامي ٿي، الله سائين جي در دعا آهي ته جن جون به جيجل امڙيون هن فاني دنيا مان اصل ماڳ ڏانهن ويون آهن، انهن جا درجات بلند ڪري ۽ جنت الفردوس عطا ڪري ۽ جن جون امڙيون حال حيات آهن، انهن کي الله سائين صحت سان وڏي ڄمار عطا ڪري ۽ انهن کي پنهنجي ذات کان سواءِ ڪنهن جو به محتاج نه ڪري. آمين يارب العالمين
علي حسن ڀٽو صاحب ته کل مک آهن، پر سندس امڙ جيجل واقعي ڪچهري جي مور، توري تڪي ڳالهائڻ واري، نصيحت ڀري گفتگو جي اڻکٽ خزاني جي مالڪياڻي آهي. ڪچهري شروع ڪرڻ کان بعد دل ايئن پئي چاهيندي ته امڙ صرف ڳالهائيندي رهي ۽ اسين صرف ٻڌندا رهون. ماشاءَ الله صحتمند، عقل جي سالم، سنڌي محاورن کي استعمال ڪرڻ جي ماهر، پرائي کي پنهنجو ڪرڻ، منهن تي سچ چئي ڏيڻ ۽ هر عمر واري سان انجي عمر وارو ٿي وڃڻ ورلي ڪنهن ۾ اهي سڀ خوبيون هونديون آهن، جيڪي سڀ مونکي اتي نظر آهيون.
روزو افطار ڪرڻ ۾ تقريباً چار ڪلاڪ کن هيا. افطاري جي لاءِ سائين امتياز ميمڻ صاحب جتي ٻين دوستن کي به مدعو ڪيو هيو، اهو ڀٽو صاحب جي گهر کان تقريباً اڌ ڪلاڪ کن جي پنڌ تي هيو. نيو يارڪ شهر جو نيو جرسي واري پاسي کان نظارو ڪرڻ لاءِ تقريباً 40-50 منٽن جي مفاصلي تي هيو، تنهن ڪري اهو فيصلو ڪيوسين ته اڳ ۾ نيو يارڪ شهر جو نظارو ڪري اچون تنهن کان بعد افطاري لاءِ ميمڻ صاحب وٽ وڃي سنگت سان ڪا روح رهاڻ ڪجي.
اسان انهيءَ نظاري کي ڏسڻ خاطر روانا ٿياسين، چاليهارو منٽن کان بعد وڃي هڪ پارڪ وٽ لٿاسين، پارڪ ايتري ته وسيع، صاف سٿري ۽ سرسبز هئي جو نگاهه جيستائين وڃي پئي تيستائين پارڪ پئي نظر اچي. پارڪ جو نظارو ڪندا اڳتي وڌندا وياسين ته نيو يارڪ شهر جيڪو اڳ ۾ جُهڙ ۾ لڪل هيو، اهو صاف ظاهر ٿيندو ويو ۽ واقعي جيئن جئين اسين اڳتي وڌندا وڃون پيا ۽ جُهڙ به اسان کي ڏسي شايد اسان جي لاءِ شهر جو نظارو وڌيڪ صاف ۽ اجرو ڪندو پئي ويو. ٿورو اڳتي هلياسين ته ڀٽي صاحب چيو ته هلو ته گاڏي ۾ هلون ايئن پنڌ هلنداسين ته ڪافي وقت لڳي ويندو. گاڏي ۾ چڙهي تقريباً ڇهه ست منٽ انهيءَ پارڪ مان ٺهيل رستي سان وڃي پراڻي ريلوي اسٽيشن جي ڀرسان وڃي پارڪنگ ۾ گاڏي بيهاري هيٺ لٿاسين ۽ اتان نيو يارڪ شهر جو نظارو واقعي دلچسپ هيو، ايئن کڻي چئجي ته جيئن ناگرا فال جو نظارو ڏسڻ ۾ ڪيناڊا جي پاسي کان وڌيڪ دلفريب ۽ خوبصورت هوندو آهي، حالانڪه آمريڪا واري پاسي کان ناگرافال جو پاڻي اچي ٿو پرڏسڻ ۾ ايترو لطف آمريڪا واري پاسي کان ڪونه ايندو آهي. اهڙي طرح نيو يارڪ شهر کي ڏسڻ لاءِ واقعي جيڪو خوبصورت نظارو نيو جرسي واري پاسي کان هيو، اهو ايترو نيو يارڪ شهر ۾ گهمندي محسوس ڪونه ٿيو. اتي وڃڻ کان بعد خبر پئي ته هڊسن رور (Hudson River) جي ٻنهي پاسي جيڪو شهر نظر پيو اچي اهو دراصل ٻه جدا رياستن تي مشتمل آهي، هڪ نيو يارڪ رياست ۽ ٻيو نيو جرسي رياست.
پهريان به عرض ڪري چڪو آهيان ته اسٽيچيوٽ آف لبرٽي (Statute of Liberty) لاءِ عام تاثر اهو هوندو آهي ته نيو يارڪ جو حصو آهي پر اهو نيو جرسي رياست جي حد ۾ آهي.
آزاديءَ جو مجسمو:
آمريڪا جي معيشت جو گهڻو دارومدار هٿيارن، تجارت ۽ سياحت تي آهي. تنهنڪري آمريڪي پنهنجي يادگار ۽ تاريخي مقام ۽ ماڳن کي وڌائي چڙائي اهڙو ته خاڪو پيش ڪندا آهن ۽ انهيءَ سان گڏوگڏ سياحت لاءِ گهربل شين کي خوبصورت طريقي سان سجائيندا آهن ته جيئن ماڻهو ازخود انهن ماڳن کي ڏسڻ لاءِ پهچيو وڃن. پراڻي ريلوي اسٽيشن جي بلڊنگ کي اهڙي طرح صفائي ۽ سٿرائي سان سجائي رکيو اٿن جو پري کان ڏسڻ ۾ ماڻهو جي دل ۾ عجيب قسم جي ڪيفيت طاري ٿيو وڃي. انهيءَ ريلوي اسٽيشن ۾ اهڙي ڪا خاص خوبصورتي به ڪانه هئي پر ان سان منسلڪ هڪ ظالم قسم جو داستان هو، جنهن کي هو وڏي ڪاميابي طور محفوظ ڪري ويٺا آهن. ان ريلوي اسٽيشن جي تاريخ اها آهي ته آفريڪا مان زوري ۽ زبردستي مجبور ماڻهن کي هتي ريل رستي پهچائي، انهن کي غلام ڪري وڪڻندا هيا ۽ پيسه ڪمائيندا هيا. آمريڪا ۾ تقريباً جيڪي به ترقياتي ڪم انهيءَ دور ۾ ٿيا، اهي سڀ انهن غلام ٿي آيل ڪارن جي ڏينهن رات اُڃ ۽ بک تي بغير ڪنهن معاوضي جي ڪيل محنت جو ثمر آهي. اهوئي سبب آهي جو اڄ به آمريڪا ۾ ڪارن لاءِ ڀورن جي نفرت ڏسجي ۽ محسوس ڪئي وڃي ٿي. اتي ٻڌائڻ وارا وڏي فخر سان چوندا آهن ته هي اها جاءِ آهي، جتي اسان ريل گاڏي رستي غريب ملڪ جي ماڻهن خاص ڪري آفريڪا جي باشندن کي زبردستي کڻي اچي هتي غلام ڪري وڪڻندا هياسين.
دنيا جي هر ترقي يافته ملڪ غريب عوام جي وسيلن تي قابض ٿي اتانجو سڀ ڪجهه کڻي پنهنجي علائقن کي ترقي وٺرائي آهي پوءِ اهو يورپ، آمريڪا يا جپان هجي، طريقيڪار ساڳيو رهيو آهي. اهو سلسلو اڄ سوڌو جاري آهي صرف طريقو مختلف آهي، اڳي فوج سان ڪاهه ڪري قبضو ڪندا هيا، هينئر قرض، هٿيار، امداد، واپار ۽ پري کان مڇ کي وٽ.
انهيءَ ريلوي اسٽيشن جي بناوٽ يا ٻيو ڪو اهڙو سبب ڪونه هيو، جنهن کي تاريخي ماڳ چئجي، پر پيسه ڪمائڻ جو طريقو اهڙو اٿن جو جڏهن ماڻهو انهن ماڳن تي وڃي ٿو ته نه انهن ماڳن مان ڪير علم، هنر حاصل ڪري ٿو نه وري ڪا جديد ٽيڪنالوجي حاصل ڪري ٿو، پر کيسي تي ڇُري ضرور گهمائي ٿو. پراڻي ريلوي اسٽيشن ڏانهن ويندڙ رستي کي انهيءَ حالت ۾ رکي مينٽين ڪئي اٿن. پراڻو رستو گهڙيل پٿرن سان ٺهيل آهي، جنهن کي هروقت صاف سٿرو رکندا پيا اچن. هر ايندڙ ويندڙ کي احساس ڏيارڻ جي ڪوشش ڪندا آهن ته اسين گهڻو اڳ جا سڌريل آهيون.
ٻي خاص ڳالهه ته نيو يارڪ شهر ۾ ورلڊ ٽريڊ سينٽر جي تباهي کان بعد ڪجهه لوهه جا گارڊر اتي رکيل آهن ۽ انهيءَ کي اهڙي طريقي سان رکيو اٿن، جو جيڪو به ماڻهو اتي ويندو ته انهن گارڊرن جي وچ مان سڌو نيو يارڪ شهر جي ان حصي ته وڃي نظر پوندي جتي ورلڊ ٽريڊ سينٽر هيو.
اسان اتان جو نظارو ڪري واپس ورڻ جي ڪئي پئي ته ڀٽي صاحب جو پراڻو دوست اتي ملي ويو، جنهن سان ٿوري اتي ڇٻر تي ويهي ڪچهري ڪئي، تنهن کان بعد سائين علي حسن ڀٽو صاحب ۽ اسان ائٽلانٽڪ سٽي پهچڻو هيو، تنهنڪري اوڏانهن روانا ٿياسين.
ll