سنڌ ويزن جو تبصرو
سنڌي دنيا جي ڪهڙي به حصي ۾ آهي ۽ جتي به آهي پر سندس دل جي ڌڙڪن هميشه سنڌ ڌرتي سان گڏ ڌڙڪي ٿي. رات سائين احمر نديم ميمڻ صاحب دل جي گهراين ۽ پاٻوهه سان منهنجي لاءِ پنهنجي گهر ۾ ماني جو انتظام ڪيو ۽ دل کولي سخاوت جو ڀرپور ثبوت ڏنو ۽ تمام لذيذ کاڌن کي پنهنجي مبارڪ هٿن سان ڏوئي گهمائي کاڌي جي لذت ۾ مٺاس جو اهڙو ته رنگ ڀريو جو سڀني آيل دوستن پنهنجون آڱريون چٽي خوب مزو ورتو.
ٻيا دوست پنهنجي فيملي سميت جيڪي اتي آيا، انهن ۾ سائين غلام حسين ڄامڙو، نديم ميمڻ، مشهود ميمڻ، جميل احمد نظاماڻي، فياض گاجاڻي صاحب شامل هئا.
الحمدلله پنهنجن جي محبت جو ڪوئي ڪاٿو لڳائي نٿو سگهي، خاص طور تي جڏهن توهان پرديس ۾ آهيو ۽ توهان کي دوست اهو محسوس ڪرڻ نه ڏين ته تون ڪو پرديس ۾ آهين، بلڪه هي تنهنجو پنهنجو ديس آهي. اسان سڀني دوستن جيڪو به پاڻ ۾ ڳالهايو، انهيءَ جو سڄو محور سنڌ ۽ سنڌ ڌرتي جي ڄاون لاءِ خوشحالي لاءِ ڪجهه ڪرڻ ۽ انهيءَ لاءِ تدبيرون سوچڻ هيو. انهيءَ سان گڏوگڏ پاڻ ۾ جيڪي خاميون آهن، انهن تي به خيالن جي ڏي وٺ ٿي. خاص ڪري سڀني کي انهيءَ ڳالهه جو احساس هيو ته اسان سنڌي جيڪي پرڏيهه ۾ رهون ٿا، اهي ٻين جي سامهون هڪ هجڻ جي تصوير پيش ڪونه ٿا ڪيون، جنهن ڪري ٻيون قومون اسان کي هتي اها اهميت نٿيون ڏين. سائين مشهود ۽ سائين احمر صاحب چوڻ ۾ حق بجانب هيا ته اسان سنڌي پاڻ ۾ ڪنهن جڳهه تي پنهنجو گڏ هجڻ جو تصور پيش نه ڪري سگهيا آهيون. احمر ڀاءُ مشهود صاحب جو چوڻ هيو ته الحمدلله اسان پنهنجي دوستي جي ڪري هتي پاڻ کي مڃرايو آهي پر جيڪڏهن هڪ مچي ٿي گڏ هلون ته اسين هتي گهڻو ڪجهه ڪري سگهون ٿا. اميد آهي ته اسان پاڻ ۾ گڏجي اهڙو فڪر پيدا ڪنداسين جو هتان جي ٻين قومن کي پنهنجو وجود تسليم ڪرائڻ ۽ وڌيڪ سهولتون وٺڻ ۾ ڪامياب ٿينداسين.
سائين مشهود ميمڻ صاحب پيٽارين آهي، تنهن ڪري پيٽارين جي لاءِ وڌيڪ سوچ ۽ دل سان خيال ڪري ٿو، جيڪا تمام سٺي ڳالهه آهي. سائين مشهود صاحب اهو ساڳيو سوال مون کان ڪيو ته توهان جي خيال ۾ اسان اڃان هڪ ٿيڻ جو تصور پيدا ڇو ڪين ڪري سگهيا آهيون؟ مون مختصر جواب ۾ چيو ته اسان سنڌي گهڻي عرصي کان گادي نشينن، رئيسن ۽ وڏيرن جي رعب ۽ خوف هيٺ رهيا آهيون، جنهن ڪري اسان پاڻ ۾ آزاد سوچ پيدا ڪري ڪونه سگهيا آهيون. ڇو ته انگريزن کان وٺي اڄ تائين اسان جي سياسي قيادت اسان کي ڄاڻي واڻي تعليم کان پري رکيو ته جيئن اسان ۾ سوچ ۽ فڪر ڪرڻ جي عادت پيدا نه ٿئي. اهو سلسلو اڄ تائين سنڌ ۾ دائم ۽ قائم آهي، انهي ڪري سنڌ سرڪار هٿ سان ڪاپي مافيا جهڙي بيماري کي هٿي ڏئي رهي آهي.
اهوئي سبب آهي جو اسان جي سنڌ سرڪار صرف اخبار ۾ فوٽو ڪڍائڻ خاطر امتحانن جي ڏينهن ۾ ڪنهن هڪ اڌ امتحاني سينٽر جو چڪر هڻي ميڊيا آڏو بيان ڏيندا آهن ته اسان ڪاپي جي پاڙ پٽي ڇڏينداسين وغيره وغيره، پر عملي طور ڪجهه ڪونه ٿيندو آهي.
ائين ڪرڻ سان عوام ۾ سوچ جو مادو پيدا ڪونه ٿيندو ۽ سياسي قيادت دائمي طور تي اسان سنڌ واسين کي لالچ ۽ لوڀ ۾ رکندي، پنهنجي غلامي مان آزاد ڪرڻ ڪونه ٿا ڏين. جيڪڏهن سنڌ سرڪار معياري تعليم جي لاءِ مخلص هجي ها ته تعليم جو وزير صرف امتحان واري ڏينهن نظر نه اچي ها، بلڪه سڀ کان اڳ استادن جي ٽريننگ ۽ تربيت جو بندوبست ڪري ها. استادن جي ٽريننگ لاءِ جوڳو بندوبست ڪري ۽ ڪلاس وٺڻ تي زور ڏيڻ کپي ها.
امتحان جي مرحلي کان اڳ سنڌ سرڪار جو وزير تعليم ڏانهن عملن ته ڪوئي قدم کڻي ڪونه ٿو ته پوءِ ڪاپي کي ڪيئن روڪيندا؟ انهي کان علاوه سنڌ سرڪار کي سڄي خبر آهي ته امتحاني بورڊ باقاعده امتحاني سينٽر جو نيلام ڪندا آهن. جيڪو وڌيڪ پيسه سپرنٽينڊنٽ آف سينٽر ڏيندو آهي انهن استادن کي ان سينٽر تي رکيو ويندو آهي. انهي کان علاوه امتحاني بورڊ پنهنجن بروڪرن جي معرفت رزلٽ وڪرو ڪندا آهن. ڇا اهو سنڌ سرڪار لاءِ ڏکيو آهي جو امتحاني بورڊ تي ڪنٽرول ڪن، پر سنڌ سرڪار انهن تي ڪنٽرول ڪيئن ڪري جو بورڊ جا چيئرمين ۽ ڪنٽرولر يا ڪنهن سنڌ جي عوامي نمائندي جا عزيز آهن، يا قائداعظم جي معرفت انهن جي پٺڀرائي ڪن ٿا.
سنڌ جي وزيرِ تعليم جو چوڻ ته هن دفعي اسان جامع پروگرام جوڙيو هيو ته وڏا ٽينٽ هڻي انهن ۾ پکن جو انتظام ڪري جامر هڻي امتحان وٺنداسين پر اهو اسان سڀ ان ڪري نه سگهياسين جو مرڪزي سرڪار کي جيڪي سنڌ سرڪار لاءِ پيسه ڏيڻا هيا، اهي پيسه ڪونه مليا، انهيءَ ڪري اسان انتظام ڪري نه سگهياسين.
سوال اهو ٿو پيدا ٿئي ته بورڊ شاگردن کان ڪروڙين روپيه امتحان جي في معرفت وٺن ٿا، اهي پيسه ڪاڏي ٿا وڃن؟
ٻيو اهو ته سيل فون جي ڪري اسان مجبور آهيون جو شاگرد واٽس ايپ جي ذريعي انهن کي پيپر حل ٿي گروپ تي ملي ٿو ۽ پيپر شروع ٿيڻ کان اڌ ڪلاڪ اڳ آئوٽ ٿي وڃي ٿو.
ڇا سنڌ سرڪار کان اهو به نٿو ٿي سگهي ته جنهن پيپر آئوٽ ڪيو ان کي جوڳي سزا ڏئي؟ سوال اهو ٿو پيدا ٿئي ته ڇا اهو ناممڪن آهي؟ امتحان هال ۾ شاگردن کان موبائل کسي پوءِ اندر ڇڏين؟ جيڪڏهن سنڌ سرڪار جو وزير اهو ڪم نٿو ڪري سگهي، جنهن ۾ استادن جي پراپر ٽريننگ، استادن جي ڪلاس ۾ حاضري، ته پوءِ ڪيئن اسان جو هردل عزيز وزير تعليم سنڌ جي تعليم جي معيار کي بلند ڪندو؟ ڪاپي مافيا کي ڪيئن ختم ڪندو؟
هر سال تعليم جي بجٽ ليپس ٿي ٿئي، ايتري اهليت ڪانه اٿن جو تعليم جي ڊولپمينٽ بجٽ استعمال ڪري سگهن. اتي موجود سڀني دوستن جو انهيءَ ڳالهه تي اتفاق هيو ته واقعي تعليم جي لاءِ سنڌ سرڪار جي طرفان ڪجهه نه ڪرڻ سنڌ لاءِ هاڃيڪار آهي. جيستائين سنڌ سرڪار سنڌ ۾ معياري تعليم لاءِ اپاءُ نٿي وٺي تيستائين سنڌي عوام ۾ شعور ۽ فڪر پروان ڪونه چڙهندو. پوءِ سنڌي ڪٿي به وڃي، اها شعور واري ڪيفيت پيدا نه ٿيندي. جنهن ڪري ڪيلگري ته ڇا پر ڪٿي به هڪ ٿي پاڻ ڪونه ملهايو اٿن.
ٻيو ته گذريل ٽينوئر ۾ سنڌ سرڪار ڪراچي ۾ سنڌي پڙهائڻ لاءِ انهن ماڻهن کي سنڌي لئنگئيج ٽيچر مقرر ڪيو، جن کي سنڌي لکڻ پڙهڻ ته ڇا پر سنڌي ٻوليءَ جو هڪ لفظ به ڳالهائي ڪونه سگهندا آهن، بلڪه سنڌين سان پڻ نفرت ڪندا آهن. اڄ تائين وزير تعليم پاران انهن ماڻهن کي هٽائي ڪو هڪ به سنڌي پڙهائڻ لاءِ ٽيچر ناهي رکيو ويو.
عملي طور ڪجهه نٿا ڪن، باقي اسيمبلي ۽ ٽي وي پريس ۾ وڏا بيان ڏيڻ سنڌ جي تعليم جي خدمت گهٽ دشمني گهڻي آهي. جيڪو ڪجهه ڪرڻو اٿن انهي تي عمل ڪرڻ جي ضرورت آهي، نڪي بيان ڏيڻ جي. بيان صرف انهيءَ لاءِ ته واهه واهه ٿئي باقي ڳالهه ڳُڙ.
مشهود صاحب ۽ ڀاءُ احمر صاحب ماشاءَ الله ڪافي ڪيلگري ۾ ڦڙت آهن ۽ ڪنهن نه ڪنهن طريقي سان هتي لوڪل ڪميونٽي ۾ ميل جول رکيون پيا اچن. مشهود صاحب جي سوچ سائين احمر وانگر ڪافي مثبت آهي. مشهود صاحب جو چوڻ ته سنڌ ويزن مان سنڌ جي عوام کي ڪافي وڏيون اميدون آهن پر شايد سنڌ ويزن پنهنجي مقصد کان هٽي وئي آهي يا ايئن چئجي ته ڪجهه سياسي ٿي وئي آهي. مان سمجهان ٿو ته شايد مشهود صاحب جو اشارو گل صاحب ۽ نظام شيخ ڏانهن هيو، جو هو ڪافي پوسٽون سنڌ ويزن تي وزير تعليم ۽ وزيراعليٰ سنڌ جي واکاڻ متعلق ڏيندا آهن. جنهن لاءِ واقعي ڪجهه دوست ايئن چوندا ۽ سمجهنداآهن ته سنڌ ويزن سنڌسرڪار لاءِ ڪم ڪري ٿي. ماڻهن کي ڄاڻ هجڻ گهرجي ته نظام شيخ وزيرتعليم جي ماتحت رهيو آهي ۽ سٺا تعلقات اٿس. جڏهن ته گل صاحب جا ذاتي تعلقات وزيرتعليم سان آهن، جنهن ڪري هو اهي ذاتي حيثيت ۾ پوسٽون رکندا آهن پر اها سنڌ ويزن جي پاليسي ناهي. مان ۽ ڀاءُ احمر صاحب چيو ته سنڌ ويزن هڪ رجسٽرڊ باڊي آهي، جنهنجو سياست سان ڪو به واسطو ناهي. انهيءَ جي جواب ۾ مشهود صاحب چيو ته توهان سنڌ ويزن وارن 165 ماڻهو اليڪشن ۾ بيهاريا يا سپورٽ ڪئي. مان چيو ته اهو بلڪل غلط پروپيگنڊا آهي، سنڌ ويزن اليڪشن ۾ ڪنهن جي به ڪنهن به قسم جي مدد ناهي ڪئي. احمر ڀاءُ به اهو چيو ته سنڌ ويزن ڪنهن به شخص جي مدد ناهي ڪئي، ڇوته اسان غير سياسي تنظيم آهيون. مون وڌيڪ چيو ته هر شخص کي آزادي آهي ته ڪنهن به سياسي جماعت يا ڪنهن ماڻهو جي دوستي يا لڳ لاڳاپي جي ڪري مدد ڪري سگهي ٿو، چاهي اهو سنڌ ويزن جو ميمبر آهي يا عهديدار، ليڪن سنڌ ويزن ڪنهن جي به مدد ناهي ڪئي.
مشهود صاحب چيو ته راهوجو صاحب صدر سنڌ ويزن جو ته اليڪشن ۾ ماڻهن جي مدد لاءِ ويو. مون مشهود صاحب کي چيو ته ڀائو راهوجو صاحب جيڪڏهن ويو ته اهو پنهنجي ذاتي حيثيت ۾ ويو، جنهن لاءِ سنڌ ويزن جي آئين ۾ ڪابه رڪاوٽ ناهي. باقي جيڪڏهن تون چوين ٿو ته 165 ماڻهن جي اليڪشن ۾ مدد ڪئي آهي، مون چيوته انهن مان ڪنهن هڪ جو نالو ٻڌاءِ ته سنڌ ويزن مدد ڪئي هجي، باقي هرو ڀرو پروپيگنڊا تي نه هلو. جنهن جو ڀاءُ مشهود وٽ ڪوئي جواب ڪونه هيو. سائين احمر صاحب ورجائي چيو ته سنڌ ويزن غير سياسي تنظيم آهي ۽ ڪنهن جي به اليڪشن ۾ مدد ناهي ڪئي. باقي راهوجو صاحب ذاتي حيثيت ۾ ويو، جنهن جي وڃڻ سان سنڌ ويزن جي پليٽفارم جو ڪو واسطو ناهي. اها جدا ڳالهه آهي ته مونکي اها ڳالهه پسند ڪانه هئي.
مشهود صاحب چيو ته گذريل ڇهن مهينن ۾ ڪو به سنڌ ويزن پروجيڪٽ اسٽارٽ ناهي ڪيو. مون چيو ته ڀاءُ پنج مهينا اڳ اسان پاڻي جي مسئلي تي ڪانفرنس سڏائي ۽ هڪ ڪتاب تيار ڪيو، جيڪو تو ڏٺو هوندو، چيائين ته ها مون پڙهيو آهي. ٻيو هينئر حيدرآباد ۾ سي ايس ايس لاءِ ڪوچنگ سينٽر کوليو آهي. ٽيون حيدرآباد ۽ ڪوٽڙي جي غريب آبادي ۾ ٻارن لاءِ تعليم جو بندوبست ڪيو آهي.
هڪ ڳالهه ياد رکڻ گهرجي ته سنڌ ويزن اين جي او
(Non Government Organization) ناهي، نه اسين ڪنهن کان فنڊ وٺندا آهيون، اسان پاڻ ۾ دوست پيسه ڏيندا آهيون. سنڌ ويزن صرف ٿنڪ ٽينڪ آهي. بهرحال جهڙو کاڌو لذيذ هيو، تهڙو سنگت جو هڪٻئي سان اخلاق سان پيش اچڻ، جنهن ۾ سنڌ جي ثقافت نمايان هئي. ماشاءَالله ڀاءُ احمر نديم ميمڻ صاحب پنهنجي گهر کي بلڪل سنڌ جو زنده نمونو ڪري سجايو آهي، جو جيڏانهن به پرک ڪجي پئي ته هر طرف سنڌ سامهون هئي. ڪيلگري جي دوستن جو سنڌ سان پيار ۽ اڪير بلڪل ظاهر هئي. الله سائين جي در دعا آهي ته اسان جي سنڌڙي جا ماروئڙا جتي به ديس پرديس ۾ آهن، الله سائين انهن جي اهل و اولاد کي پنهنجي حفاظت ۾ رکي. آمين يارب العالمين.
ll