ڪنسٽرڪشن جي موسم
ڪيناڊا ۾ ريل گاڏيون آهن سرڪار جون پر انهن کي پرائيويٽ ڪمپنيون هلائن ٿيون، باقي رولز ۽ ريگيوليشن سڀ سرڪار جا هوندا آهن. ٽورنٽو کان آٽوا (Toronto to Ottawa) تقريباً 500 ڪلوميٽر اوڀر طرف آهي، جيڪو چئن ڪلاڪن جو سفر آهي. اسان جي ٽڪيٽ ايڪانامي ڪلاس جي هئي پر پاڪستان ۾ ايئرڪنڊيشن دٻي کان وڌيڪ آرامده ۽ پرسڪون هئي. هڪ قطار ۾ ڪل چار سيٽون هيون ٻه کٻي پاسي ته ٻه سڄي پاسي ۽ وچ ۾ اچ وڃ لاءِ رستو هيو. پوري سفر ۾ نه پاسي واري مسافر جو آواز اسان تائين آيو نه وري اڳين سيٽ يا پوئين سيٽ وارن جو ڪو آواز ٻڌڻ ۾ آيو، ائين پيو لڳي ڄڻ ته سڀ گونگا ويٺا آهن.
هر مسافر کي پڙهڻ لاءِ ڪتاب يا ليپ ٽاپ ۽ سيل فون هٿ ۾ هيو ڳالهائڻ تمام واجبي پر لکيل مٽيريل کي پيا پڙهن.
ريل گاڏي ۾ سامان رکڻ لاءِ بهترين انتظام هيو، جيئن ئي ڪوئي مسافر ريل گاڏي تي چڙهڻ لاءِ دروازي وٽ پهچي پيو ته جيڪڏهن هٿ ۾ وڌيڪ سامان آهي ته در وٽ چاڪ چوبند بيٺل ڇوڪري سامان پاڻ کڻي مٿي مقرر جاءِ تي رکي هيٺ لهي پئي وڃي ته جيئن ٻئي مسافر جي مدد ڪري سگهي.
اخلاق اهڙو جو سامان به توهانجو کڻي مٿي پهچائي پئي ڏئي ۽ مرڪندي شڪريو به ادا ڪري، ته تو مونکي خدمت جو موقعو ڏنو. سامان مٿي رکڻ يا لاهڻ لاءِ ڪا رقم به ڪونه وٺن.
هر ايندڙ اسٽيشن لاءِ انائونسمينٽ ڪن ته ڪيتري وقت کان بعد ڪهڙي ريلوي اسٽيشن ايندي. مسافر اڃان سيٽ تي ويهن ئي مس ٿا ته ريل گاڏي مقرر ٽائيم تي رواني ٿيو وڃي، ڪنهن به قسم جي ليٽ ٿيڻ جو ڪو چانس ڪونه هيو. ريل گاڏي جيئن هلڻ شروع ٿئي ته ٽڪيٽ چيڪر اچي توهان جي هڪ دفعو ٽڪيٽ چيڪ ڪندو، ان کانپوءِ هر هڪ کي ٻڌائيندو ويندو ته ڪنهن شيءِ جي ضرورت هجي ته هن بٽڻ کي صرف دٻائجو الا دين جي چراغ وانگر اچي ٽڪيٽ چيڪر حاضر ٿيندو.
ريل گاڏي اڃان ٿورو وقت هلي ته هڪ ڇوڪري جيئن هوائي جهاز ۾ ايئرهوسٽس کاڌي پيتي سان ڀريل ٽرالي کڻي هر مسافر کي کائڻ پيئڻ جو سامان اچي ڏئي وينديون آهن، اهڙي طرح ٽرالي کڻي هر مسافر کان پڇندي وئي ته ڪا کائڻ پيئڻ جي شيءِ ته نه کپي، جيڪڏهن ڪنهن کي کپي ته پنهنجي کيسي کي هلڪو ڪري نه ته ويهي پنهنجا چپ چٽي. جنهن مسافر کي جيڪا شيءِ گهربل هئي، اها ان ٽرالي تان خريد ڪري کاڌي. انهيءَ کان بعد ۾ اها ڇوڪري ٽرالي موٽائي وڃي دروازي جي ڀرسان سامان رکڻ لاءِ جاءِ وٽ بيهي رهي. جيڪڏهن پوءِ به ڪنهن مسافر کي ڪا شيءِ وٺڻ جو خيال ٿيو پئي ته اٿي وڃي اها شيءِ خريد ڪري اچي پنهنجي سيٽ تي ويهي رهي پيو. ريل گاڏي ۾ واش روم هر دٻي ۾ صاف سٿرو ۽ ڪشادو هيو. اتي واش روم ۾ ڪم صرف ٽشو پيپر تي هيو، صرف هٿ ۽ منهن ڌوئڻ لاءِ پاڻي هيو. جيئن ته اسان کي تجربو ٿي ويو هيو تنهن ڪري ننڍي پاڻي واري بوتل اسان ساڻ رکي ڇڏي هئي. آمريڪا ۽ ڪيناڊا ۾ اهو فرق هيو ته واش روم يا باٿ روم کي آمريڪا وارا ريسٽ روم لکن ٿا ۽ ڪيناڊا وارا هر جاءِ تي واش روم لکن ٿا، باقي طريقيڪار ساڳيو اٿن. دنيا ۾ بلب کي ٻارڻ ۽ بند ڪرڻ جو ابتو طريقو ٻنهي ملڪن ۾ ساڳيو آهي، اسان بلب هلائڻ لاءِ بٽڻ کي هيٺ ڪيون، هتي ابتو يعني بٽڻ کي مٿي ڪيون ته ملڪ روشن ٿئي ۽ بٽڻ هيٺ ڪيون ته انڌارو.
ٿوري دير کان بعد ٽڪيٽ چيڪر ۽ اها ٽرالي واري ڇوڪري گڏجي هڪ وڏي ٿيلهي کڻي آيون ۽ جيڪو ڪجهه ڪچرو ڪنهن وٽ ننڍي ٿيلهي ۾ هيو، اهو سڀ کڻي ويون. اسان کي ريل گاڏي ۾ چڙهڻ کان ويندي ريل گاڏي مان لهڻ تائين دٻي جي ڪنهن به ڪنڊ پاسي ۾ ڪو گند ڪچري جو ڪو به نالو نشان نظر ڪونه آيو. ايترو ته ريل گاڏي جو دٻو صاف سٿرو هيو جو جيڪڏهن کير به هارجي وڃي تڏهن به کير بلڪل سفيد رهندو، ان ۾ ميراڻ نظر ڪانه ايندي.
اسان جو ان ٽرين ۾ پهريون ڀيرو سفر هيو ته مون ٽڪيٽ چيڪر مائيءَ کي چيو ته جڏهن اسان جي اسٽيشن اچي ته پنج منٽ اڳ ۾ اسان کي اطلاع ڪجو. مرڪي چيائين ته فڪر نه ڪريو، مان توهان کي اچي ٻڌائينديس. اسان ٽڪيٽ ٽورنٽو کان آٽوا جي لاءِ ورتي هئي پر اسان کي دوست فون ڪري چيو ته آٽوا کان هڪ اسٽيشن اڳ ۾ فالو فيلڊ اسٽيشن (Fallowfield Station) ايندي تنهن تي لهجو ڇو ته اها منهنجي گهر کان ويجهي ۽ ٽريفڪ به ايتري ڪانه هوندي ۽ روزي جي افطاري تائين گهر پهچي وينداسين. مون اسٽيشن جو ان ٽڪيٽ چيڪر عورت کي چيو ۽ چيائين ته اها اسٽيشن هاڻي کان ٻه ڪلاڪ 55 منٽ بعد ۾ ايندي ۽ جڏهن اها اسٽيشن قريب ٿيندي ته مان اچي توکي اطلاع ڪنديس. اسان بي خوف ٿي ويهي رهياسين ۽ بلڪل پنج منٽ اڳ ۾ آئي ۽ ٻڌايائين ته توهان جو اسٽاپ پنج منٽ کان بعد ايندو. ٽي ڪلاڪ اڳ جيڪو ٽائيم ٻڌايائين، بلڪل انهيءَ ٽائيم تي اچي ريل گاڏي انهيءَ اسٽيشن تي پهتي. اسان هيٺ لٿاسين ته منهنجو دلبر دوست سائين سليم ڄام پليٽفارم تي گاڏي سميت بيٺو هيو. سائين سليم ڄام پنجاب جي ضلعي رحيم يارخان جا رهڻ وارا ۽ قربدار دوست آهن. سليم ڄام صاحب اصل يار غار آهن سائين فيض کوسو صاحب جا. فيض کوسو صاحب ڳوٺ احمد پور ضلعي خيرپور جا رهاڪو آهن ۽ سفير (Ambassdor) جي عهدي تان رٽائر ٿيا آهن. اسان جي خواهش هئي ته اسان ڪنهن ڀرپاسي واري هوٽل تي وڃي رهون، ڇو ته آمريڪا يا ڪيناڊا ۾ ماڻهن وٽ وقت تمام گهڻو قيمتي هوندو آهي، تنهن ڪري هتي صرف ٻه ڏينهن ويڪ اينڊ وارا هو پنهنجي مرضي مطابق گذاريندا آهن، باقي روبوٽ وانگر ٿي ڪم ڪندا آهن.
بهرحال سائين سليم ڄام اسان کي سڌو پنهنجي گهر وٺي هليو، افطاري جو وقت ٿيڻ وارو هيو، جو اسان سائين جي گهر وڃي پهتاسين. اسان کان اڳ سندس گهر تي ٻه ٽي ٻيا مهمان به گهرايا هيائين، جن سان گڏجي روزو افطار ڪيوسين ۽ نماز مغرب کان بعد ٽيبل تي ماني رکجي وئي ۽ حڪم ٿيو ته اچي سڀ ماني کائو. ماني کائڻ کان بعد خوش و خير عافيت ٿي ۽ ڳالهين ڪندي رات جا 12 ٿي ويا. انهيءَ کان بعد عشاءَ نماز پڙهي وڃي ڪمري ۾ ستاسين ته در کڙڪائي چَيُن ته ڀائو روزو رکڻ جو وقت ٿي ويو آهي. وري اچي سحري لاءِ گڏ ٿياسين. اسان کي ٽائيم جي ايتري خبر ڪانه هئي تنهنڪري جڏهن پڇا ڪئي ته باقي گهڻو ٽائيم بچيو آهي سحري لاءِ؟ خبر پئي ته ست اٺ منٽ بچيا آهن، پوءِ اسان ايئن سحري کي ورتو جيئن مزدور گاڏيءَ ۾ بي دردي سان سامان اڇلائيندا وڃن. جڏهن سحري ۾ ٽي منٽ بچيا ته چانهه جو وڏو مگ اچي سامهون رکيائون، هاڻي سواءِ ساسر جي مدد کان ٻيو ڪو چارو ڪونه هيو سو چانهه کي پليٽ ۾ اوتي ٻن منٽن ۾ سڄي مگ جو ڪم لاٿوسين پوءِ به هڪ منٽ سحري ڪرڻ کان پوءِ به بچيو.
سحري ڪرڻ بعد سليم صاحب ڊائري ڪڍي، منهنجي اڳيان رکي ۽ چيائين ته ڀائو صبح جو ڏهين وڳي گهر کان نڪرنداسين ۽ فلاڻي جاءِ پهچنداسين ۽ فلاڻي ٽائيم تي هي هي رزرويشنس ڪرائي ڇڏيون آهن ۽ هي سڄو ڏينهن اڄ هتي ڪي هتي گذارڻو آهي.
سڀاڻي لاءِ هيءُ رزرويشنس ڪيل آهن ۽ توهان کي فلاڻي ٽائيم تي تيار ٿي گهر کان هلڻو آهي. ٽئين ڏينهن جو هيءُ پروگرام آهي. چوٿين ڏينهن توهان جو سڄو ڏينهن فلاڻي فلاڻي جاءِ لاءِ رزرو ڪرائي ڇڏيو آهي.
مون عرض ڪيو ته ڄام صاحب ڀلا ان ۾ ٽائيم جي ڪا ردوبدل به ٿي سگهي ٿي يا نه؟ چيائين ته سائين هي پاڪستان ناهي، هيءُ ڪيناڊا آهي، هتي هر ڪم لاءِ ٽائيم مقرر ٿيل هوندو آهي، تنهن ڪري غلطي جي ڪابه گنجائش ڪانهي.
ڪيناڊا اهو ملڪ آهي، جتي عموماً ٻه موسمون هونديون آهن، جنهن کي هتان جي زبان ۾ چوندا آهن: هڪ ونٽر سيزن، ٻي ڪنسٽرڪشن سيزن. ڪيناڊا ۾ جهنگلات تمام گهڻا آهن، تنهن ڪري بارش به جام پوندي آهي، وري دنيا جي اهڙي محل۽ وقوع تي آهي جو سردي جي موسم ۾ سردي به جام پوندي آهي ۽ برفباري تقريباً ست کان اٺ مهينا پوندي رهندي آهي. هن سال ونٽر جي موسم اٺن مهينن کان ڪجهه زياده ٿي آهي، جيڪا اڄ سوڌو ڪيناڊا جي ڪنهن نه ڪنهن ڪنڊ ۾ برفباري هلي پئي. تنهن ڪري ڪيناڊا ۾ موسم بهار هاڻي پيو شروع ٿئي ۽ وڻن ۾ ساوڪ ٿيڻ شروع ٿي آهي، جيڪا ايندڙ ٻن ٽن هفتن ۾ مڪمل علائقو سرسبز ۽ سائو ٿي ويندو. جڏهن ته پاڻ وٽ فيبروري مهيني ۾ بهار جي موسم شروع ٿي ويندي آهي ۽ هتي هينئر مئي جو مهينو پيو هلي ۽ وڻ ساوڪ لاءِ تياري پيا ڪن.
اها هڪ قدرتي ڳالهه آهي ته جتي بارش ۽ برفباري زياده ٿيندي آهي اتي پاڻي جا وهڪرا به عام ۽ جام ٿيندا آهن، جيڪي ڪيناڊا ۾ نظر به پيا اچن. ڪيناڊا جو گهڻو علائقو جهنگلات ۽ ڍنڍن ڍورن تي مشتمل آهي.
ريل گاڏي ۾ جيئن سفر شروع ٿيو ته اونٽاريو رور (Ontario River) اسان سان گڏ هلندي پئي هلي، پر ريل گاڏي جي رفتار کان اونٽاريو رور جي رفتار تمام گهڻو تيز هئي جو جڏهن به ٿوري اوٽ ٿئي پئي ته اونٽاريو رور اسان کان اڳ ڪڍي اسان سان ساڻ هلندي پئي هلي. ڪجهه جاين تي ڪنهن ٻئي پاسي نڪري پئي وڃي ته ٿوري دير کان پوءِ اچي اسان جو اڳ جهلي پئي بيهي. اسان جي ۽ اونٽاريو رور جي وچم لڪ ڇپ راند سڄي رستي سان هلندي رهي. آخرڪاراسان ٿڪجي پياسين جو آٽوا (Ottawa) جي شهر کان هڪ اسٽيشن اڳ اسان فالوفيلڊ اسٽيشن (Fallowfield Station) کان لڙي وياسين پر اونٽاريو رور اڳتي ڊُڪ ڀڄندي پئي وئي، پوءِ الائي ڪاٿي وڃي تڪ تي بيهندي بهرحال اسان کان گوءِ کٽي وئي.
سڄي رستي ۾ مونکي صرف، جهنگل، ڍنڍون ۽ ڍورا پاڻي سان ٽٻٽار ٿيل، ڳوٺ جي ڀرسان اسڪول ۽ راند لاءِ وڏا ميدان، زمين تي سائي چادر وڇايل، ڪنهن به گهر جي ٻاهران ديوار نظر ڪانه آئي.
موسم بهار جي شروعات ٿي چڪي هئي، تنهن ڪري ڪٿي ڪٿي وڻن ۾ شباب اچي پيو ته ڪٿي اڃان سانباهن ۾ هيا، تنهن ڪري مختلف رنگ برنگي وڻ ٽڻ ڏسي دل کي تمام گهڻي راحت اچي پئي. پوري رستي ۾ ڪٿي به اڏامندڙ مٽي مونکي نظر ڪانه آئي. پاڻ وٽ ٽرين يا ٽرڪ ته پري جي ڳالهه آهي، صرف گڏهه گاڏو پاسو ڏئي لنگهندو آهي ته مٽي وڃي آسمان سان ڳالهيون ڪندي آهي. هتي مٽي ٿئي ته ڪيئن ٿئي، هتي هر وقت بارش پئي ٿيندي رهي، تنهن ڪري جيڪو زمين جو ٽڪرو خالي هوندو آهي، اهو قدرتي طور سرسبز هوندو آهي.
ڪيناڊا ۾ بارش ۽ برفباري جام ٿيندي آهي، تنهن ڪري روڊ تي لوڻ جو استعمال گهڻو ٿيندو آهي، تنهن ڪري رستن جي مرمت شهر چاهي جهنگل ۾ ٿيندي رهندي آهي، انهيءَ کان علاوه ڪيناڊا ۾ هر سال ٻاهر جي ملڪن جي ماڻهن کي ڪيناڊا جي شهريت ڏين ٿا، جيڪا لکن جي تعداد ۾ آهن. هر دفعي ايندڙ نئين عوام لاءِ رهائش ۽ شهر جي وڌندڙ آبادي کي به رهڻ لاءِ گهرن جي ضرورت ٿيندي رهي ٿي، جنهن ڪري هائوسنگ جون نيون اسڪيمون چاهي پراڻين جاين جي مرمت وغيره لاءِ صرف چار مهينا موقعو ملندو آهي، تنهن ڪري سرڪاري، لوڪل گورنمينٽ يا پرائيويٽ ادارا انهن چئن مهينن ۾ تعميرات وغيره جو ڪم ڪندا آهن، هتي عام طور چوندا آهن ته هتي يا ته سردي ۽ برفباري ٿيندي آهي يا وري ڪنسٽرڪشن ٿيندي آهي.
ll