بني قريظه جو خاتمو:
اسلام قانون جي شڪل ۾ :
اسلام جنهن ڏينهن کان دين بنجي آيو، ان ڏينهن کان اهو سلطنت به هو. دين ۽ دنيا جي ڌار ڌار سڃاڻپ هن جي تعليم ناهي.دنيا ئي زندگي ۾ خدا ۽ ان جي مخلوقات جي جيڪي فرض اسان تي آهن، اهي چڱي طرح پورا ڪرڻ ئي دين آهي.تنهنڪري حڪومت ۽ سلطنت اسان جي دين ۾ ڪا ڌار شيءِ ڪونهي.مدينه منوره جيڪو اسلام جي مرڪز هو، ان جي سياي قوت جو مرڪز به بنبو پئي ويو. اسلام جيسيتائين پکڙندو هو، اوستائين ان جي حڪومت جي اراضي به وڌيامن و امان جو دور قائم ٿي ويو ٿي. چوريون بند ٿي ويون ٿي، ڌاڙا ختم ٿي ويا ٿي، بدڪاريون مٽجي ٿي ويون ۽ عربن جي نظام زندگي جي جاءِ تي اسلام جي ٺاهيل زندگي شروع ٿي ويئي ٿي.امام ، موذن، محصل ۽ قاضي مقرر ٿيڻ لڳنبدا هئا. ۽ اسلامي قانون جي حڪومت سڀني تي هڪ جهڙي جاري ٿي ويندي هئي.
اسلام شروع شروع ۾ رڳو عقيدي جي درستي تي زور ڏنو، جڏهن اهو مقصد ٿورو ٿورو چُريو ته خدا جي عبادت ۽ اطاعت جو سبق پڙهايو ويو. جڏهن طبيعتن ايڏانهن به لاڙو رکيو ته اسلام جو قانون لهڻ لڳو.
هن کان اڳ تائين ته اهو حالو هو جو پيءُ مسلمان ته پٽ ڪافر، ماءُ اسلام آندو آهي ته ڌيءَ ڪافرياڻي آهي، مڙس مسلمان ٿي ويو پر زال اڃان تائين ڪفر واري حالت ۾ آهي. بدر کانپوءِ مسلمانن ۾ اطمينان واري خانگي زندگي پيدا ٿيڻ لڳي ۽ لڙائين جي ڪري مارجي وڃڻ جو تعداد به وڌيو هوندو. تنهنڪري 3 هجري ۾ وراثت جو قانون لٿو. ڇوڪريون جيڪي عربن ۾ ترڪو ( مري ويل جي ملڪيت جو حصو) وٺڻ جون حقدار ڪونه هيون. اسلام انهن کي به سندن جائز حق ڏنو. هن وقت تائين مشرڪ زالن سان مسلمان نڪاح ڪري وٺندا هئا، هاڻي اهو وقت آيو جو خانگي زندگي کي سازگار بنائڻ لاءِ انهن سان نڪاح ناجائز ٺهرايو ويو.
4 ههجري ۾ بدڪاري جي خاتمي لاءِ ڏوهاري کي پٿرن سان ماري ڇڏڻ جو حڪم جيڪو تورات ۾ هو، جاري ڪيو ويو. ڪي چون ٿا ته شراب پيئڻ پيارڻ به ان سال بند ٿيو. عرب ۾ گود ورتل پٽن جو رواج عام هو، جن کي متيني چون ٿا ۽ جن سان حقيقي پٽن وارو وهنوار رکيو ويندو هو ۽ انهن جون زالون حقيقينُهرون سمجهيون وينديون هيون. 5 ههجري ۾ اسلام ان وهمي نسب جو خاتمو آندو. جاهليتر جي زماني ۾ عورتون هار سينگار ڪري ميلن ملاکڙن ۾ ۽ مردن جي زماني ۾ بنا روۡ ٽوڪ اينديون وينديون هيون. جنهن سان معاشري جي بدنامي هئي. اسلام 5 هجري ۾ انهن ڳالهين ۾ مناسب سڌارا آندا گهر کان نڪرو ته هڪ وڏي چادر ويڙهيو، ڇاتيءَ کي پلئه سان ڍڪيو، گهنگهرو ۽ وڄندڙ زيور پائي ڌماڪي سان نه هلو. مردن سان چلولائي سان نه ڳالهيو. ڪنوارن لاءِ بدڪاري جي سزا سئو ڪوڙا مقرر ٿي. ڪن قسمن جي طلاقن ۾ سڌارو ڪيو ويو..
اسلام لاءِ ٻه رنڊڪون:
اڄ کان ٿورا سال اڳ ، اسلام جي راهه ۾ مشڪلن جا پهاڙ آڏا هئا پر هاڻي حضور پاڪ ﷺ جن جي اعجاز ، اخلاق ۽ تدبير سان ۽ مسلمانن جي خلوص، قرباني ۽ ڪوششن سان اهي هڪ هڪ ٿي هٽي ويا ۽ هاڻي اسلام جي ترقي جي راهه ۾ ٻه ٽي رنڊڪون رهجي ويون. هڪ مڪه جا مشرڪ ۽ ٻيو خيبر جا يهود. مڪه جي مشرڪن کان حضور ﷺ جن رڳو اهو گهريو ٿي ته هو اسلام جي تحريڪ کي امن و امان سان اڳتي وڌڻ ڏين. ۽ جيڪي ماڻهو خوشيءَ سان ان حلقي ۾ اچڻ گهرن، انهن کي اهو موقعو ڏنو وڃي. مڪه ۾ غريب ۽ هيڻن مسلمان ٻارن ، عورتن ۽ بيوس مسلمانن کي جيڪو نظر بند رکيو ويو آهي. انهن کي مدينه اچڻ ڏنو وڃي ۽ مسلمانن کي مڪه اچڻ وڃڻ ۽ ڪعبي جي طواف ۽ حج جي آزادي ملي.
خيبر جي يهودين کان رڳو ايترو ٿي گهريو ويو ته جيڪڏهن اسلام جي دين ۾ نٿا اچڻ گهرن ته هو ان جي سياسي طاقت آڏو ڪنڌ جهڪائين ته جيئن ملڪ ۾ هڪ قسم جو نظام قائم ڪري سگهجي.