33
“ امان پلنگ تي ويهه نه.”
هڪ طرح جي هٻڪ سان ڪنچن ويٺي. هن کي ڪجھ حجاب به ٿيو. پاڻ ڄڻ ڪا جاسوسي ڪرڻ آئي هجي اهڙو ورتاءُ هوءَ ڇو ڪري ويٺي! پر نظر جيڪو ڏسي رهي هئي انهيءَ جو جيڪو مطلب سمجھ ۾ اچي رهيو هو اهو ڪنچن کي سڀاويڪ رهڻ ڏئي تيئن نه هو. پلنگ جي سامهون ديوار وٽ ٻه لوهي ڪرسيون ۽ ٽپائي پيئي هئي. ڪنڊ ۾ ٽجوڙي هئي ۽ ٻي ڪنڊ ۾ دروازو. ڪنچن جو انومان صحيح ثابت ٿي رهيو هو. اليومنيم جا دٻا، ڪانچ جون برنيون، ڪاٺ جو گھوڙو. مٿي پڇنڊيءَ تي رکيل واڌو سامان کي ڍڪيندڙ پڙدو. ڪنچن ويهي نه سگھي. هوءَ اٿي بيٺي. هن سامهون وارو بند دروازو کوليو جيڪو باٿروم ۽ رنڌڻي ٻنهي جي اپيوگ ۾ايندو هو. سامهون ٺهيل ڪٻٽ جي هيٺئين خاني ۾ پاڻيءَ جو مٽ پيو هو. مٿئين خاني ۾ چالو باسڻ. ساڄيءَ ڀت طرف ڪاٺيءَ جي وڏي ٽيبل تي گيس جو چلهو هو. هيٺ ٻه بالٽيون پاڻيءَ جون پيئون هيون. ڪنچن رنڌڻي جي پڇنڊيءَ مان پيالو کڻي پاڻي پيتو ۽ ساڙهيءَ جي ڇيڙي سان منهن اگھيو. ٻاهر اچي هن ڪارتڪ کان پڇيو:
“ هيءَ ڪيڏاهن ويئي.؟”
“ڪارتڪ چونڪجي ويو، هن وراڻيو “ڪير؟”
“ ڪير وري ٻي ڪير؟ هن گھر جي ڌياڻي؟”
“ امان تون ڪنهن جي پيئي ڳالهه ڪرين؟ ڪارتڪ ککو وکو ٿيندي ورندي ڏني.
پلنگ تي ويهندي ڪنچن آرام سان چيو:
“ ڏس پٽ، ماءُ وٽ پيٽ نه لڪائبو آهي. مون هيترا سال ڪي پاڻيءَ ۾ ڪونه ڪڍيا آهن. گھر ۽ گھر جو سامان ڏسي اندازو لڳائي سگجي ٿو ته هن مٿان ڪنهن جو هٿ گھُميل آهي. توکي اسٽيشن تي ڏٺو هئم تڏهن ئي شڪ پيو هئم. گھر آياسين ته تو مونکي ٽيڪسيءَ ۾ ويهاري رکيو. هاڻي پيٽ ڇٽي ڳالهه ڪر ۽ چئه ته منهنجي ننڍڙي ننهن ڪٿي آهي؟ “
ڪارتڪ سوچيو هو ته هڪ ئي رات جي ته ڳالهه آهي. واندو ڪونه ايندو. پر هاڻي چوڻ کان علاوه ٻيو ڪو چارو ئي ڪونه هو. هن چيو:
“ هوءَ پاڙي ۾ ڇٽيهه نمبر ۾ آهي.”
“ هوءَ معني ڪير؟” ڪنچن ڪارتڪ جي هٻڪ جو ڄڻ مزو وٺي رهي تيئن چيو.
“ شانتا” ڪارتڪ شرمائيندي جواب ڏنو.
“ هينئر رات جو يارهين وڳي ڪنهن ٻئي جي گھر هن جو ڪهڙو ڪم؟”
“ نه، ڪنهن ڪم سان ڪونه ويئي آهي، اهو ته ......
“ مان آئي آهيان انهيءَ ڪري تو هن کي هوڏي موڪلي ڇڏيو آهي، ائين نه؟” ڪارتڪ ڪجھ نه ڳالهايو.
“ تو مونکي ٻڌائڻ جي بنا ئي شادي ڪري ورتي آهي. ڄاڻا ٿي زمانو بدلجيو آهي. پر توکي ته خبر ئي آهي مون چندرڪانت کي به ڇوٽ ڏني هئي ته توکي ۽ اروڻا کي به ٻَڌو ناهي. مان اڪيلي عورت، مونکي ڪهڙو وڏو ڪٽنب آهي يا سيڻ سڳا آهن جو منهنجي ٻارن لاءِ گھوٽ يا ڪنيا بابت ڪا سفارش ڪن! وري توکي سُکي ڪري اهڙو پاتر هجي، منهنجي من ته اهو برهمڻ ئي آهي. مونکي ٿورو عجيب لڳو آهي ته مونکان ڇو لڪايو آهي؟ ڪنچن جو اواز ٿورو ڀاري ٿي ويو.
“ امان تون جيڪو سمجھي آهين تنهن کان ڳالهه ڪجھ الڳ آهي. هاڻي ڳالهه نڪتي ئي آهي ته ٻُڌ. ممڪن آهي ته سچي ڳالهه ٻڌڻ کان پوءِ تون هن گھر ۾ به ڪونه بيهندينءَ. شانتا مون سان گڏ آفيس ۾ ٽائپسٽ طور ڪم ڪندي آهي. مان کيس ڪافي سالن کان سڃاڻا ٿو. پر اسان ويجھا ته پوين ٽن کن سالن کان ٿيا آهيون. ۽ ٻن سالن کان اسان گڏ رهندا آهيون. ” ڪارتڪ کڻ پل رڪجيو. هن ڪنچن ڏانهن نهارڻ جي ڪوشش ڪئي پر منهن مٿي نه ڪري سگھيو. ڪنچن ڪن ڏيئي ٻڌندي رهي.
“ شانتا جي شادي اڄ کان پنج سال اڳ سندس نات جي نوجوان سان ٿي هئي. ڪيرالا ۾ ڏاجي ڏيڻ جو رواج تمام چست. شانتا جا مائٽ سامانيه اسٿتيءَ وارا. هنن شانتا جي ساٽي ۾ انجينيئر پٽ پرڻايو. شانتا جو گھوٽ ريلوي ۾ وڏي عهدي تي. هن کي شانتا سان پرڻجڻو نه هيو پر ماٽنن اڳيان ڪجھ نه هليس. زوريءَ ڪيل شاديءَ ۾ ڪلفت وڌندي رهي. آخرڪار شانتا پتيءَ جو گھر ڇڏيو. هڪ اڌ سال هوءَ مائٽن وٽ رهي پر اتي به ڀاڻس جو سنسار لڏڻ لڳو. انهي عرصي ۾ اسان ويجھا آياسين. مون شانتا کي شاديءَ جو پرستاءُ ڏنو. هن طلاق جي گھر ڪئي پر سندس پتي طلاق ڏيڻ لاءِ تيار ناهي. هاڻي جيستائين طلاق نٿي مليس تيستائين شادي ڪرڻ ممڪن ناهي.
ڪارتڪ ڳالهه پوري ڪئي. ٿوري دير لاءِ ڪنچن کي ڪجھ به سمجھ ۾ نه آيو ته ڇا ڪجي؟ شاديءَ بنا هين جوان ٻارن جو گڏ رهڻ ڪهڙو! ڳالهه گلي هيٺان لهي اهڙي نه هئي. وري طلاق واري عورت. ڪارتڪ جي پير ۾ کوٽ آهي انهيءَ ڪري ڪنواري ڪنيا نه ملي؟ شاديءَ کان پوءِ پتي هڪ ڀَو جو نه پر ستن ڀون جو ساٿي چئجي. شانتا کي هڪ ڀو مان ٻه ڀو ڪندي ويچار ڪونه آيو هوندو؟ ڪنچن کي هڪ ئي وقت ۾ جيا ۽ امرت ٻئي ياد آيا.امرت جي ٻي شاديءَ واري ڳالهه ٻڌي ته هن کي ذاتي طور ڏاڍو دک ٿيو هو. پر کيس اڻ ٿيڻي ڪانه لڳي . ڇا پاڻ به ائين مڃيندي هئي ته پُرش ٻي شادي ڪري اها سامانيه ڳالهه چئجي! هڪ پل لاءِ ڪنچن کي ويچار آيو ته هن کي اگر ٻه ٻار نه هجن ها ته هوءَ ڇا ڪري ها؟ ڇا امرت بنا هوءَ جيئري رهي سگھي ها؟ ٻي طرف جيا صرف نالي خاطر ڪنواري هئي باقي پرڻيل جيئن جيون گھاري رهي هئي. ڪنچن کي ٿيو ڪٿي ڪا لاڳاپي جي تند هجي يا هجي اولاد ته عورت اڪيلي جالي سگھندي هوندي. ڪهڙي خبر شانتا جي مٿان ڇا نه گذريو هوندو؟ ڪٿي ائين ته ناهي ته پاڻ پيرن کان معزور آهي ان ڪري شانتا جو سويڪار ڪيو اٿس .
ڪنچن سوالن جي جھنگ ۾ منجھندي ويئي. اچانڪ هن کي ٿيو هاڻي هيڏي هڻ پٽ جوڪهڙو مطلب؟ شانتا ۽ ڪارتڪ گڏ رهن ٿا ۽ آڙي پاڙي وارا کين زال مڙس طور ڏسندا هوندا. من کي مڃائيندي هن پڇيو:
“هينئر شانتا جو گھوٽ ڪٿي آهي؟”
“ ڊيپيوٽيشن تي آسام ويل آهي.”
“ تون ان سان مليو آهين؟”
“ نه، مون شانتا کي چيو ته هن سان هڪ ڀيرو ملي ڏسجي. پر هن منع ڪئي. هو ڏاڍو ڏنگو ماڻهو آهي. هن کي اگر ڪو شڪ پئجي ويو ته طلاق به ڪونه ڏيندو، مٿان پيسا به گھرندو. هاڻي ڇڏ انهن ڳالهين کي سمهي پئه.”
ڪارتڪ پٽ تي گديلو وڇايو. ڪنچن کيس آگرهه ڪري مٿي سمهاريو پاڻ پٽ تي سُمهي. سندس اندر واري ماءُ جي مريادا ننهن ــ پٽ جي پلنگ تي سمهڻ لاءِ سهمت نه هئي. ڪنچن سُمهي پر سندس اکيون ڪليءَ جيان کوڙجي ڇت کي تڪينديو رهيون. ٿوري دير بعد ڪارتڪ کونگرا هڻڻ لڳو. ڪنچن اٿي ويهي رهي. هن باريڪ نظر سان ڏٺو. گھڙيال ۾ رات جا ٻه ٿي رهيا هئا. هوءَ سوچڻ لڳي ڪارتڪ شانتا کي اڌ رات جو پاڙي ۾ موڪلي ناانصافي ڪئي آهي. ۽ پاڻ به انهيءَ ناانصافيءَ ۾ شامل آهي. ڀلي شادي ناهي ٿي پر هن گھر جي هڪ هڪ ننڍي وڏي شيءِ چئي رهي آهي ته هي گھر شانتا جو آهي. هين اچانڪ پنهنجي گھر مان ٻاهر وڃڻ لاءِ چوڻ ۾ اچي اهو به پنهنجي ڪنهن محبوب ماڻهوءَ طرفان جنهن کي پنهنجو سمجھي سڀ ڪجھ ڏيئي ڇڏيو هجي تڏهن ڇا ٿيندو آهي؟ هن اپمان جو ڍڪ ڪهڙيءَ ريت نڙيءَ هيٺ لهندو؟
ڪنچن بستري تان اٿي. هن ڏٺو ڪارتڪ مٺي ننڊ ۾ سمهيو پيو آهي. در کولي هوءَ گھرکان ٻاهران آئي. هن ياد ڪيو، ڪارتڪ چٽيهه نمبر جهڙو ڪجھ چئي رهيو هو. ٻه گھر ڇڏيندي هن پڙهيو 36 نمبر. در کڙڪائڻ لاءِ وڌيل هٿ کڻ لاءِ رڪجي ويو. شانتا ڪارتڪ سان ايڏو پيار ڪري ٿي جو هن لاءِ اڌ رات جو گھر ڇڏڻ لاءِ تيار ٿي! ڪنچن هڪدم آهستي آهستي در تي ٻه ٺڪاءَ ڪيا. ترت در کليو، ڄڻ ڪو واٽ نهاريو ويٺو هيو. ڪنچن ڏٺو سامهون بيٺل ناريءَ جو چهرو ٿورو جھڪو ٿي ويو. هيءَ شانتا هوئڻ گھرجي. ٿي سگھي ٿو هيءَ ڪارتڪ جي اچڻ جي راهه ڏسي رهي هجي. رنگ جي سانوري، پورو پنو جسم. شانتا جون وڏيون اکيون لڄ جي ڪري جھُڪيون ته ڪنچن چيو:
“تون شانتا آهين نه؟ هل، گھر هل.” چوندي سندس هٿ جھلي هلڻ لڳي.
گھر جي در وٽ اچي هن شانتا کي ٻاهر بيهاريو. ستل ڪارتڪ کي جاڳايو. پهريان ته هو ڪجھ سمجھي نه سگھيو. ڪنچن هٿ پڪڙي کيس اٿاريو ۽ وڃي شانتا جي ڀر ۾ بيهاريو. رنڌڻي ۾ وڃي اسٽيل جو لوٽو کڻي آئي. ۽ ساڙهيءَ جو پلو مٿي تان اوڍي هن ڪارتڪ ۽ شانتا جي مٿي تان پنج ڀيرا لوٽو گھمايو ۽ اڱڻ ۾ ٿورو پاڻي ڇٽڪاري ٻنهي کي آشيرواد ڏيئي گھر ۾ آندو.
پيرين پوڻ لاءِ نوڙيل شانتا کي اٿاريو ته هوءَ ڪنچن کي ڳراٽڙي پاءِ روئي پئي. شانتا جا سُڏڪا پنهنجي آرپار نڪرندا محسوس ڪري هوءَ ڏڪي ويئي. هوءَ ڄاڻندي هئي ته پٽ جو ويَوسٿت سنسار منڊڻ ۽ پوٽي کي ڪُڏائڻ لاءِ اڃا ڪجھ عرصو راه ڏسڻي پوندي. هينئر ته کيس هڪ استريءَ جي لاچاري ڏسجي رهي هئي. ورهاڱي بعد شرنارٿي ڪئنپن ۾ ههڙين ڪيترين ئي نياڻين، ۽ استرين کي ڏٺو آهي. ماءُ پيءُ به رکڻ کان منع ڪن ته پوءِ ڪاڏي وڃڻو؟ مٿان آسمان ۽ هيٺان ڌرتي. هن شانتا جي پٺيءَ تان هٿڙو گھمائي کيس آٿت ڏني.
“ سڀ سڻائي ٿيندي پٽ، راهه ڏسڻ بنا ڇوٽڪو ناهي. جيڪو ٿيندو آهي سو سُٺائيءَ لاءِ ٿيندو آهي ، اڃا ته وڏو پنڌ پيو آهي. هي جيڪو وقت مليو آهي تنهن ۾ هڪ ٻئي کي سمجھي وٺو. باقي روپ يا پيسو انهن مان هڪ به نه رهندو آهي ...... جيڪو پاڻ ڪمزور لاچار هجي اهو ٻئي کي ڪيئن ٿو سهارو ڏيئي سگھي!
ٻئي ڏينهن صبح سويل احمدآباد وڃڻ واري ڳالهه ٻڌي شانتا ڪنچن کي رڪجي وڃڻ لاءِ ڏاڍي وينتي ڪئي.
“ اينديس پٽ ضرور اينديس، ۽ ٿڪجي پوندينءَ ايترو ترسنديس. باقي جيستائين هي هٿ پير هلن ٿا تيستائين مونکي جساپر ۾ئي رهڻو آهي. وڏي جي ننهن به چوندي آهي. جڏهن کٽ تي ڪرنديس تڏهن توهان کان سواءِ ٻيو منهنجو ڪير آهي؟ هينئر توهان به ڇوٽ رهو مونکي به ڇوٽ رهڻ ڏيو. جڏهن به منهنجو ضرورت پويو تڏهن هڪل ڪجو اڌ رات جو اچي بيهنديس.”
جساپر ۾ چندرڪانت جي وهانو بعد سَمتا ڪڏهن ڪڏهن چوي:
“ گوراڻي امان، هتي اڪيلي رهين ٿي، وڃ نه پٽن ــ نهرن وٽ رهه. مزيدار ڪوسي ڪوسي ماني ۽ شيوا ٽهل ماڻ. هيڏا ورهيه هٿ پير هنيا آهن، هاڻي ته ساهي پٽ.”
ڪنچن چوي: تون ئي ٻڌاءِ سَمتا، مون اهي هٿ پير هنيا آهن ڪنهن لاءِ؟ منهنجي ئي ٻارن لاءِ نه؟ مينهن جا سڱ مينهن لاءِ ئي مشڪل کڙي ڪن. ٻارن کي وڏو ڪيو اهو منهنجو فرض هيو. اهو ڪهڙو اُڌارو ڏنو هو جو وصول ڪرڻو پوي. وڃبو پُٽن ننهن وٽ وڃبو. اڃا ته بلڪل چاڪ نمري آهيان. پنهنجو ڪم ڪار ڪري سگھان پيئي. هنن نهرن کي سَسيون تڏهن ته ڪونه وڻنديون آهن. ڏينهن سڄو سڻائين ' اسان ته گھڻو ڪجھ ڪيو هاڻي توهين ڪجھ ڪريو. اسان ته ٿڪجي پيون آهيون. ' اڙي هٿ پير برابر آهن ٻه ٽڪ مانيون سٺيون پچن ٿيون پوءِ ڇا جون ٿڪجيون آهيو؟ اهو ته من جو ڪارڻ. ماڻهو اولاد کي ڇو ڀائيندو آهي؟ پوڙهپڻ ۾ لٺ ٿئي انهيءَ لاءِ . پر مومل منهنجا هي ٻه پير ڀڃڻ ته ڏي. هينئر کان ئي پاڻ کي کوٽو سمجھي ٻارن مٿان پوڻو ۽ جڏهن حقيقي وقت اچي تڏهن ٻار توهان کان ڪڪ ٿي ويا هجن. سچ چوان ته ٿورو ايترو مٺو.”
ممبئي کان احمدآباد سڄي رستي ڪنچن پنهنجي جيون جي بدلجندڙ رنگن کي ڏسندي رهي. ڪڏهن گلابي روشني ڏسڻ ۾ ٿي آئي ته ڪڏهن آسماني رنگت، ڪڏهن ڪجل جي ڪاراڻ ته ڪڏهن ڳاڙهي ڳاڙهاڻ. ڪٿي ٿڌيءَ ڇانو هيٺ ساهي پٽڻ ويٺي ٿي ته خبر ناهي ڪٿان کان اُس اچي ٿي نڪتي. ستت هڪ ڦلهيار جي رنگت جهڙيءَ اداسيءَ هن کي گھيري رکيو آهي.
اروڻا اسٽيشن تي وٺڻ آئي تڏهن هن جي چهري تي خوشخبري ڏيڻ جي آترتا واري چمڪ ڏسي ڪنچن جي من ۾ وري هڪ نئين اميد جاڳي پيئي.