اسٽريٽ ڪرائيم ۽ حُسن جو هٿيار
اهو هڪ نيم ويران رستو هو، جنهن تي فقط هڪ سپر اسٽور کان سواءِ اهڙي ٻي ڪا به جاءِ نه هئي، جتي ماڻهن جي اچ وڃ هجي. هو وير ان رستي جي فوٽ پاٿ تي هلندو جيئن ئي سپر اسٽور جي ويجهو پهتو، ته پويان کان هڪ ڪار آئي ۽ اها سپر اسٽور جي سامهون اچي بيهي رهي. هو اڃا ٿورو فاصلي تي هو. هن ڪار جي ڊرائيونگ سيٽ تان بيحد حسين نوجوان ڇوڪريءَ کي لهندي ڏٺو. ڪار مان لهڻ کان پوءِ پٺيري ڇوڪري، پنهنجي ڪار جي ڊيش بورڊ تان ڪجهه کڻي رهي هئي. لهندڙ سج جي هلڪي روشنيءَ ۾، ويران رستي تي اڪيلي ڇوڪري کيس آسان شڪار نظر آئي. هن پنهنجي قدمن جي رفتار وڌائي ڇڏي. ڇوڪري پنهنجي ڪار مان پرس کڻي ڪار جو دروازو بند ڪيو، ته هو سندس مٿان وڃي پهتو. هن شرٽ ۾ اندر هٿ وجهي، جينز جي پينٽ ۾ ڦاٿل روالور ڪڍي ورتو. ڇوڪريءَ ڇرڪي هن ڏانهن ڏٺو، ته هن ڇوڪريءَ کي ڌمڪيءَ جهڙو خاموش رهڻ جو اشارو ڏئي، سندس هٿ مان پرس ڦري ورتي. ڇوڪري سندس هٿ ۾ روالور ڏسي، دهشت مان چپ چاپ هن ڏانهن ڏسندي رهي. هن هيڏانهن هوڏانهن ڏسندي، ڇوڪريءَ جي پرس ۾ پيل هزارين رپيا ۽ موبائيل فون ڪڍي ورتي ۽ ميڪ اپ جي سامان سميت پرس ڇوڪريءَ جي هٿ ۾ واپس ڏئي ڇڏيائين....هن ڇوڪريءَ جي حسن کي نظرانداز ڪري، روالور ڇوڪريءَ جي ڪک تي رکي، سخت لهجي ۾ کيس ڌمڪي ڏني، ”جيسين مان هن رستي جي موڙ تان ٻئي پاسي نه هليو وڃان، تيسين چپ چاپ اتي ئي بيٺل رهجانءِ“. ڇوڪريءَ جا چپ ڪنبڻ لڳا، دهشت مان هاڪار سان ڪنڌ لوڏي ڇڏيائين. ڦوروءَ روالور سان ڇوڪريءَ جي ڪک تي زور ڏئي چيو، ”۽ ها...جيڪڏهن گوڙ ڪيئي، يا منهنجو پيڇو ڪرڻ جي ڪوشش ڪيئي، ته هي روالور مون فقط ڏيکارڻ لاءِ ناهي رکيو!“
اهو ته منهنجي هڪ ڪهاڻيءَ جو حصو آهي ۽ افسانوي ڳالهه آهي. افسانو ته ڪنهن اهڙي ڳالهه کي چيو وڃي ٿو، جيڪا ڪوڙي هجي پر سچ جهڙي لڳي، پر حقيقت ۾ به اهڙا ڪيترائي واقعا روز ٿيندا رهن ٿا. لاڙڪاڻي جي ان شيخ صاحب سان ته ڏاڍي ٿي، جنهن کان ڪراچيءَ ۾ روڪ رقم ۽ سندس موبائيل فون ڦرجي وئي هئي. شيخ صاحب پنهنجي ئي ڦر ٿيل فون نمبر تي ڪال ڪري ڦورن سان ڳالهايو ۽ کين منٿون ڪيون ته سم ۾ سندس سڀني دوستن ۽ مائٽن جا نمبر فيڊ ٿيل آهن، ان ڪري هو پنهنجو موبائيل سيٽ ڦورن کان بازار ۾ لڳندڙ قيمت کان ٻيڻي رقم تي خريد ڪرڻ لاءِ تيار آهي. سندس گهڻن ايلازن ۽ منٿن کان پوءِ ڦورو، شيخ صاحب کان ڦر ڪيل موبائيل فون کيس ئي ٻيڻي قيمت تي وڪرو ڪري ڏيڻ لاءِ راضي ٿيا. ٻئي ڏينهن تي ڦورن جي ڏنل هدايتن مطابق شيخ صاحب پنهنجي ڪار ڪنهن ٻي جاءِ تي پارڪ ڪري، اڪيلو پنڌ هلندو، شاهراهه فيصل کان ڪورنگي روڊ طرف ويندڙ رستي تي، ايف ٽي سي آڊيٽوريم جي ڀرسان اچي بيهي رهيو. ڪجهه دير کان پوءِ ڦورن جو ساڳيو ٽولو موٽر سائيڪلن تي آيو. ڦورن شيخ صاحب کان ڦر ڪيل سيٽ کيس وڪرو ڪري واپس ته نه ڏنو، پر ٻيو موبائيل سيٽ ۽ پهرين سيٽ لاءِ آندل هزارين رپيا ٻيهر گن پوائنٽ تي کائنس ڦر ڪري، خاموش رهڻ جو ڌمڪيءَ وارو اشارو ڏئي هليا ويا هئا!
اسٽريٽ ڪرائيم ته اڳي به هوندو هو، پر موبائيل فون جي عام ٿيڻ سان ان ۾ بي انتها واڌ اچي وئي آهي. ڦوروءَ کي اندازو هجي ٿو، ته جيڪڏهن ڪنهن غريب غربي کان به ڦر ڪبي، ته ڪا وڏي رقم نه سهي، ته به ڪو هزار ٻن جو موبائل فون سيٽ ته هٿ لڳي ويندو ۽ سندس ڏهاڙي کڙي ٿي پوندي. اهي اسٽريٽ ڪرمنل ايڏي ديده دليريءَ سان وارداتون ڪن ٿا، جنهن جو اڳ تصور به نه هوندو هو. ڪنهن زماني ۾ ڦورو پنهنجي چهري تي نقاب پائي ڦرون ڪندا هئا ته جيئن سندن سڃاڻپ لڪل رهي ۽ ڦرجندڙ اتفاق سان زندگيءَ جي ڪنهن موڙ تي سندن سامهون اچي ته کين سڃاڻي نه سگهي، پر اڄڪلهه ڦورو پنهنجي سڃاڻپ لڪائڻ لاءِ چهري تي ڪو نقاب پائڻ جهڙي تڪليف به گوارا نٿا ڪن ۽ شيخ صاحب جهڙن ماڻهن کان ٻيهر ڦر ڪرڻ لاءِ به دليريءَ سان پهچي وڃن ٿا! پر اتفاق آهي ته ڪي اهڙا ڦورو منهنجي چترڪار دوستن اياز عالم ابڙي ۽ قيس ابڙي جي والد محمد عالم ابڙي (مرحوم) جهڙي ڪنهن چترڪار جي ور ناهن چڙهيا. محمد عالم ابڙي صاحب کان قمبر جي ڀرسان رات جي وقت ڪجهه ڦورن ڦر ڪئي هئي ۽ رات جو وقت هئڻ ڪري انهن ڦورن شايد پنهنجا چهرا لڪائڻ جي ضرورت نه سمجهي هئي، پر هلڪي روشنيءَ ۾ ابڙي صاحب انهن ڦورن جي چهرن کي هڪ نظر چتائي ڏسي ورتو هو. ڦر ٿيڻ کان پوءِ ان ئي رات ابڙي صاحب انهن ڦورن جا اسڪيچ ٺاهيا هئا ۽ هٿ سان ٺاهيل انهن تصويرن سبب ٻئي ڏينهن تي ئي اهي ڦورو پڪڙجي پيا هئا.
شهر جي رستن تي وارداتون ڪندڙ ڦورو عام طور تي ٻن يا ٻن کان وڌيڪ جي ٽولي ۾ موٽر سائيڪلن تي هجن ٿا. هو جنهن علائقي ۾ ڦر ڪن ٿا، ان علائقي جي رستن ۽ گهٽين جي کين پوري ڄاڻ هجي ٿي ۽ ڦر کان پوءِ هڪدم غائب ٿي وڃن ٿا. انهن وٽ هٿيار به هجن ٿا ۽ مزاحمت جي صورت ۾ معمولي رقم يا موبائل سيٽ جي بدلي ۾ ڪنهن کي گولي هڻندي به دير نٿا ڪن. ان ڪري اهڙين وارداتن دوران اڪثر ڦرجندڙ مزاحمت ڪرڻ بجاءِ خاموش رهن ٿا ۽ گهڻو ڪري رپورٽ ڪرڻ لاءِ پوليس وٽ به نٿا وڃن، جو هو پوليس مان ڪنهن مدد جو آسرو ته ٻٻرن کان ٻير گهرڻ برابر سمجهن ٿا. ڪراچيءَ ۾ ته هاڻي چندي جي نالي ۾ به اسٽريٽ ڪرائيم ٿئي ٿو. ڪٿي ٽريفڪ جئم دوران نوجوانن جو ٽولو اچي ٿو ۽ گاڏين جا شيشا وڄائي ڌمڪيءَ ڀريل انداز سان چندو وصول ڪن ٿا، ته ڪٿي وچ رستي تي لائين ڪري بيٺل نوجوان اتان گذرندڙ گاڏين جو رستو روڪي چندو وٺن ٿا. اهڙي رستا روڪ جو هڪڙو تجربو هن بندي کي به ٿي چڪو آهي. اڳي ته اسٽريٽ ڪرائيم ڪراچيءَ جي سڃاڻپ هو، پر گذريل ڪجهه سالن کان حيدرآباد، سکر، لاڙڪاڻي، نوابشاهه ۽ ميرپورخاص توڙي سنڌ جي ٻين شهرن ۾ به اهڙيون وارداتون ڄڻ زندگيءَ جي عام ڪار وهنوار جو حصو بڻجي ويون آهن. حيدرآباد جي هڪ اڳوڻي ڊي پي او منير شيخ هڪ دفعي پريس ڪانفرنس ۾ ٻڌايو هو ته، حيدرآباد ۾ ٿيندڙ ڏوهن ۾ 90 سيڪڙو اسٽريٽ ڪرائيم جون وارداتون آهن!
ڪراچي ۽ حيدرآباد ۾ ته هاڻي عورتون به اسٽريٽ ڪرائيم ڪن ٿيون. ڪڏهن ٽن چئن نوجوانن سان هڪ ڇوڪريءَ جي گڏ هجڻ جون خبرون رپورٽ ٿيون آهن، ته ڪڏهن فقط عورتن جي ڦورو ٽولن جون به. عورتن جا ڦورو ٽولا ته عام طور تي عورتن کان ئي ڦر ڪن ٿا، پر ڪڏهن ڪڏهن ڪا ڦورو عورت ڪنهن مرد کي به پنهنجو شڪار بڻائي ٿي. ڪي عورتون ڦر لاءِ گوليءَ واري هٿيار سان ڌمڪائن ٿيون ته ڪي وري پنهنجي حسن جو هٿيار به استعمال ڪن ٿيون....آفريڪا جي ملڪ يوگنڊا ۾ ته پوليس هڪ اهڙي ڦورو عورت کي به پڪڙيو هو، جنهن جي ڇاتين تي ڪلورو فارم لڳل هو ۽ اها پيار جي نالي ۾ نوجوانن کي بيهوش ڪري سندن کيسا خالي ڪري ويندي هئي....سو فقط گوليءَ واري هٿيار کان نه، حسن جي هٿيار کان به محتاط رهڻ جي ضرورت آهي!
اڱارو پهرين مارچ 2011ع