اختلافن جو شڪار سنڌي ادبي بورڊ
سنڌي ادبي بورڊ جي ملازمن، بورڊ جي اسٽينڊنگ ڪاميٽيءَ جي چيئرمين کي هٽائڻ جو مطالبو ڪندي، روزانو ٻه ڪلاڪ ڪم ڇڏ هڙتال شروع ڪري ڇڏي آهي، جو بورڊ جا ملازم، اسٽينڊنگ ڪاميٽيءَ جي چيئرمين ۽ نامياري شاعر عنايت بلوچ کي ادبي بورڊ جو دشمن سمجهن ٿا! ملازم اسٽينڊنگ ڪاميٽيءَ جي ڪيل فيصلن، يعني ادبي بورڊ جي سيڪريٽريءَ طور شمس جعفراڻيءَ، بورڊ طرفان شايع ٿيندڙ رسالن ٽماهي ”مهراڻ“، ماهوار ”سرتيون“ ۽ ماهوار ”گل ڦل“ جي نگران طور امداد حسينيءَ ۽ نئين انگريزي ميگزين
”بينظير“ جي ايڊيٽر طور شيخ عزيز جي مقرريءَ تي اعتراض ڪري رهيا آهن. ملازمن جي اڳواڻ حافظ احمد انڍڙ جو چوڻ آهي ته، ”ملازمن متفقه طور تي اهو فيصلو ڪيو آهي ته اسٽينڊنگ ڪاميٽيءَ جي ڪيل فيصلن کي واپس وٺڻ ۽ ڪاميٽيءَ جي چيئرمين (عنايت بلوچ) کي هٽائڻ تائين احتجاج ڪيو ويندو.“ بورڊ جي ملازمن کي امداد حسيني توڙي شيخ عزيز جي ستر ستر هزار پگهار تي به اعتراض آهي، ته سندن اها به خواهش آهي ته بورڊ جي سيڪريٽريءَ طور ملازمن مان ئي ڪنهن ”اهل عملدار“ کي مقرر ڪيو وڃي! ٻئي طرف سنڌي ادبي سنگت کي به سنڌي ادبي بورڊ جي مامرن تي تحفظات آهن، جنهن جو اظهار سنگت جي سيڪريٽري جنرل مشتاق ڦل ۽ ٻين عهديدارن، بورڊ جي چيئرمين مخدوم جميل الزمان، اسٽينڊنگ ڪاميٽيءَ جي چيئرمين عنايت بلوچ ۽ ڪاميٽيءَ جي ميمبر نصير مرزا سان به ڪري چڪا آهن، ته ساڳئي وقت ادبي سنگت جو موقف اخبارن ۾ به ڇپجندو رهيو آهي، جنهن مطابق سنگت جو چوڻ آهي ته بورڊ ۾ ٿيل مالي بيقائدگين ۽ گم ٿيل ناياب قلمي نسخن جي اعليٰ سطحي جاچ ڪرائي وڃي ۽ سنگت جي سيڪريٽري جنرل کي ادبي بورڊ جي بورڊ آف گورنرس جو ميمبر بڻايو وڃي. سنگت جي اها به گهر آهي ته بورڊ جو سيڪريٽري ڪو اديب هجڻ گهرجي. ساڳئي وقت سنگت، بورڊ جي مقرر ٿيل نئين سيڪريٽري شمس جعفراڻيءَ کي انتظامي تجربو رکندڙ ادب دوست شخص قرار ڏيندي، اهو چتاءُ به ڏنو آهي ته جيڪڏهن نئون مقرر ٿيل سيڪريٽري سنگت پاران اٿاريل اعتراضن ۽ ان (شايد بورڊ) جي وقار لاءِ ڪي مثبت قدم کڻي ڪم ڪندو ته ساڻس سهڪار جاري رهندو، ٻي صورت ۾ سنگت پنهنجو لائحه عمل جوڙي آواز اٿاريندي. سنگت کي بورڊ آف گورنرس جي ڪنهن مائٽ کي ادبي بورڊ ۾ ڪا ذميواري ملڻ تي به اعتراض آهي. انهيءَ سڄي صورتحال ۾ ادبي بورڊ جي اسٽينڊنگ ڪاميٽيءَ جي چيئرمين عنايت بلوچ جو چوڻ آهي ته، ”اهي فيصلا مون اڪيلي سر نه، پر ڪاميٽيءَ جي سمورن ميمبرن گڏيل راءِ سان ڪيا آهن ۽ انهن جي منظوري بورڊ جي چيئرمين مخدوم جميل الزمان کان پڻ ورتي وئي آهي. بورڊ جا معاملا هلائڻ بورڊ آف گورنرس جي اختيار ۾ آهي ۽ ملازمن کي پنهنجو ڪم ڪرڻ گهرجي. بورڊ ۾ ٿيل بيقائدگين جي جلد جاچ شروع ڪئي ويندي ۽ ملوث ملازمن خلاف سخت ڪارروائي ڪئي ويندي....مان بنا معاوضي جي ڪم ڪري رهيو آهيان ۽ بورڊ مان سياست ۽ ڪرپشن جو مڪمل طور تي خاتمو آندو ويندو...29 سيپٽمبر تي بورڊ آف گورنرس جي اجلاس ۾، اسٽينڊنگ ڪاميٽيءَ طرفان ڪيل فيصلن ۽ ان کانپوءِ پيدا ٿيل صورتحال تي تفصيل سان ويچاريو ويندو. اجلاس ۾ ”بينظير“ ميگزين جي چيف ايڊيٽر شيخ عزيز ۽ مهراڻ، سرتيون ۽ گل ڦل رسالن جي نگران امداد حسيني جي 70-70 هزار رپيا ماهوار پگهارن ۾ ترميم ڪري گهٽتائي ڪري سگهجي ٿي.“
مون کي نه فقط ملازمن جي احتجاجي تحريڪ سان اختلاف آهي، پر سنڌي ادبي سنگت توڙي ادبي بورڊ جي اسٽينڊنگ ڪاميٽيءَ جي چيئرمين جي ڳالهين سان به ٿورو اختلاف آهي. ادبي سنگت جي انهن مطالبن سان ته مان متفق آهيان ته بورڊ ۾ ٿيل مالي بدعنوانين سان گڏوگڏ هر قسم جي بيقائدگين جي جاچ ٿيڻ گهرجي، پر سنگت جي انهيءَ موقف سان ذري برابر به متفق ناهيان ته بورڊ آف گورنرس جي ڪنهن مائٽ کي ادبي بورڊ ۾ ڪا به ذميداري نه ڏيڻ گهرجي. سنگت جو سڌو سنئون اشارو سنڌي ٻوليءَ جي هڪ وڏي شاعر امداد حسينيءَ ڏانهن آهي. امداد حسيني ماضيءَ ۾ نه فقط ٽماهي ”مهراڻ“ جو ايڊيٽر ۽ ادبي بورڊ جو سيڪريٽري رهيو آهي، پر هو ادبي مامرن کان چڱيءَ طرح واقف ۽ ٻوليءَ جو ماهر به آهي. هڪ شاعر جي حيثيت سان سندس ڪهڙو مقام آهي، اهو ته مون کي ٻڌائڻ جي ضرورت به ناهي. ڇا امداد حسينيءَ جو اهو ڏوهه آهي ته، هو ادبي بورڊ جي بورڊ آف گورنرس جي ميمبر سحر امداد جو مڙس آهي؟ باقي ادبي بورڊ جي اسٽينڊنگ ڪاميٽيءَ جي چيئرمين عنايت بلوچ جي فقط انهيءَ خيال سان مون کي اختلاف آهي ته ”29 سيپٽمبر تي رٿيل بورڊ آف گورنرس جي گڏجاڻيءَ ۾ شيخ عزيز ۽ امداد حسينيءَ جي 70-70 هزار رپيا ماهوار پگهارن ۾ ترميم ڪري گهٽتائي ڪري سگهجي ٿي.“ مان سمجهان ٿو ته عنايت بلوچ اها ڳالهه ادبي سنگت جي اعتراض کي ٿڌو ڪرڻ خاطر چئي ڇڏي آهي، نه ته اها ڳالهه بلوچ صاحب به سمجهي ٿو ته مهانگائيءَ واري موجوده دور ۾ جڏهن هاءِ اسڪول جي سينيئر استادن جي پگهار به سٺ کان ستر هزار رپيا آهن، ته ڇا اسان جا هي سينيئر ۽ تجربيڪار ليکڪ هڪ هاءِ اسڪول ٽيچر جيتري پگهار به نٿا لهڻن!
رهي ڳالهه ادبي بورڊ جي ملازمن جي اعتراضن ۽ سندن احتجاجي تحريڪ جي، ته ملازمن جي ڪجهه اعتراضن جو جواب ته مٿي اچي چڪو آهي. ملازمن جا ٻيا اعتراض ڪيترو جائز آهن انهيءَ حوالي سان مان فقط ايترو چوڻ چاهيندس، ته ڇا هاڻي اهو فيصلو ادبي بورڊ جي چيئرمين، اسٽينڊنگ ڪاميٽي ۽ بورڊ آف گورنرس بجاءِ هاڻي ملازم ڪندا ته بورڊ جو ڪار وهنوار ڪيئن هلائڻو آهي؟ ڇا ملازم اهو ٿا چاهين ته ادبي بورڊ جا دروازا اديبن لاءِ بند ڪري، ادبي بورڊ کي ملازم بورڊ بڻايو وڃي!؟ بورڊ جي ملازمن هڪ طرف پنهنجي وت کان وڏا مطالبا ڪيا آهن، ته ٻئي طرف عنايت بلوچ جهڙي غير متنازع شخص تي به بيجا الزام هنيا آهن. ادبي بورڊ جا مامرا نه اڳ ڪڏهن ڪنهن تحريڪ وسيلي حل ٿي سگهيا آهن ۽ نه ئي مان سمجهان ٿو ته هاڻي ڪا احتجاجي تحريڪ ادبي بورڊ جي حق ۾ بهتر ٿي سگهي ٿي. ادبي بورڊ جي سينيئر ملازمن کي 1991ع ۾ شروع ٿيل ”سنڌي ادبي بورڊ بچايو ڪاميٽي“ واري اها تحريڪ چڱيءَ طرح ياد هوندي، جيڪا اڍائي سالن کان وڌيڪ عرصي تائين هلي هئي ۽ جنهن کي ڊاڪٽر غلام علي الانا صاحب بورڊ بچايو تحريڪ بجاءِ ”بورڊ ڦٽايو تحريڪ“ چوندو رهيو آهي. ماضيءَ جي انهيءَ بورڊ بچايو ڪاميٽيءَ جي 8 ميمبرن مان ٻن ميمبرن جي ڀڄي وڃڻ کانپوءِ، باقي بچيل 6 ميمبرن ۾ مان به آخر تائين سرگرم رهيو هوس، پر ان جي باوجود الانا صاحب جي راءِ سان متفق آهيان ته انهيءَ تحريڪ کانپوءِ بورڊ بچيو نه هو، پر ڦِٽو هو.
سنڌي ادبي بورڊ، سنڌ جي علمي ادبي ادارن ۾ اهم حيثيت رکي ٿو. ان ڪري شڪ شبهن ۽ ڪنهن به الزام تراشيءَ کان هٽي ڪري نه فقط ملازمن، پر ادبي سنگت، اديبن، بورڊ آف گورنرس ۽ اسٽينڊنگ ڪاميٽيءَ کي نيڪ نيتيءَ سان بورڊ جي ڀلائيءَ لاءِ گڏجي ڪم ڪرڻ گهرجي. ڇو ته ڪنهن تحريڪ سان بورڊ جا مامرا وڌيڪ بگڙڻ جو ئي امڪان آهي.
اڱارو 27 سيپٽمبر 2011ع