ڪَربَ کي قـُوتَ ۾ تبديل ڪندڙ مختاران مائي
2002ع ۾ پنجاب جي هڪ ڳوٺ مير والا جي مختاران مائيءُ جي ڀاءُ تي لڳل هڪ الزام تحت ٿيل جرڳي ۾، ”جرڳائي منصفن“ اها سزا تجويز ڪئي هئي ته سندس ڀيڻ کي اجتماعي لڄالٽ جو نشانو بڻايو وڃي ۽ انهيءَ ”منصفيءَ“ تحت سوين ماڻهن جي موجودگيءَ ۾ مختاران مائيءَ کي کنڀي هڪ ڪوٺڙيءَ ڏانهن نيو ويو. ڪوٺڙيءَ ۾ اندر مختاران کي اجتماعي لڄالٽ جو نشانو بڻايو پئي ويو ۽ ٻاهر بيٺل سوين ماڻهو مختاران مائيءَ جي رڙين سان گڏ، تصور جي اک سان اهو تماشو ڏسندا رهيا! پر اهڙو تماشو زيادتيءَ جو شڪار ٿيل عورت جي زندگيءَ مان ڪڏهن به ختم نٿو ٿئي. ان وقت ٽيهن سالن جي نوجوان مختاران مائيءَ کي به ان ڳالهه جو چڱيءَ طرح احساس هو ته اهڙي تماشي کانپوءِ سندس زندگي به تماشو بڻجي وئي آهي ۽ کيس شرم وچان سڄي زندگي ڪنڌ جهڪائي ڪربَ جي زندگي گذارڻي آهي، يا خودڪشي ڪري ڇڏڻي آهي. مختاران مائي ڪجهه ڏينهن ڌمڪين سبب خاموش رهي، پر پوءِ هن ڪنڌ جهڪائي جيئڻ يا خودڪشي ڪرڻ بجاءِ، ڪنڌ کڻي جيئڻ جو فيصلو ڪيو. ميڊيا سندس ساٿ ڏنو ته هن پنهنجي مايوسيءَ، غم ۽ شرم کي همت ۾ بدلائي اندر جي طاقت حاصل ڪئي ۽ ”لٺ سردارن“ سان مقابلي لاءِ تيار ٿي وئي. ويتر جو ”نيويارڪ ٽائيمز“ جي ڪالم نگار نڪولس ڪرسٽوف، دنيا جو ڌيان مختاران مائيءَ ڏانهن ڇڪايو ته پاڪستان جا حڪومتي ادارا ٿرٿلي ۾ اچي ويا. انهن ڏينهن ۾ اسان جي ملڪ جي ڊڪٽيٽر صدر پرويز مشرف ”واشنگٽن پوسٽ“ کي انٽرويو ڏيندي، پنهنجي ئي ملڪ کي بدنام ڪندي، مختاران مائيءَ جي ڦٽن تي لوڻ ٻرڪيو هو ۽ چيو هو ته، ”پاڪستان ۾ عورتون دولت ڪمائڻ ۽ ٻين ملڪن جي شهريت (Citizenship) حاصل ڪرڻ لاءِ گينگ ريپ جو ڊرامو رچائن ٿيون!“ جنهن جي جواب ۾ مظلوم مختاران مائيءَ چيو هو ته، ”مون وٽ جيڪو ڪجهه آهي، اهو به توهان کڻو، مون کي فقط انصاف وٺي ڏيو“. پنهنجي ئي ديس کي بدناميءَ جو تير هڻندڙ ڊڪٽيٽر وٽان ته مظلوم مختاران کي انصاف ملڻو ڪو نه هو، پر پوءِ عالمي دٻاءُ ۽ عدالتي حڪمن تحت جيڪو ڪجهه ٿيو، تنهن مظلوم مختاران کي دنيا اندر عورت جي همت ۽ طاقت جي علامت بڻائي ڇڏيو.
جڏهن مختاران مائيءَ کي آمريڪا اچڻ جي دعوت ملي ته پرويز مشرف جي حڪمن تحت مختاران تي ملڪ کان ٻاهر وڃڻ تي پابندي لڳائي وئي، جيڪا رڪاوٽ آمريڪي سفير جي چوڻ تي دور ٿي وئي ۽ مير والا جي مختاران وڃي نيويارڪ کان نڪتي. 2 مئي 2006ع تي مختاران مائي يونائيٽيڊ نيشنس جي هيڊ ڪوارٽرز ۾ هڪ ٽي وي انٽرويو دوران چيو هو ته، ”هوءَ دنيا کي اهو پيغام ڏيڻ چاهي ٿي ته جيڪڏهن ڪو هڪ فرد پنهنجي حق لاءِ وڙهي ٿو ته اهو ڄڻ ايندڙ نسلن جي حقن جي حفاظت ٿو ڪري“. انساني حقن جي عالمي تنظيمن جي سهڪار سان آمريڪا پهتل مختاران مائيءَ جو نيويارڪ کان واشنگٽن تائين دنيا جي ڪنهن بيحد اهم شخصيت جيان استقبال ڪيو ويو. يورپين يونين سميت دنيا جي ٻين ڪيترن ادارن سندس همت ۽ جرئت سبب کيس ايوارڊ ڏنا ۽ سندس مالي مدد ڪئي. مختاران مائي انهن پئسن سان پنهنجي ڳوٺ ۾ نياڻين جي تعليم لاءِ وڃي اسڪول قائم ڪيو. عورت جي همت جي علامت بڻجي اڀريل مختاران مائيءَ جي تلخ يادگيرين جو ڪتاب In the name of honor (غيرت جي نالي ۾) پڻ 2006ع ۾ آمريڪا ۾ ئي ڇپيو ۽ لکن جي تعداد ۾ وڪاميو. سندس ڪتاب جو دنيا جي 22 ٻولين ۾ ترجمو ٿيو ۽ يورپ ۾ بيسٽ سيلر بڪ جي طور تي وڪاڻو.
مختاران مائيءَ پنهنجي مايوسي، غم ۽ شرم کي همت ۽ طاقت ۾ تبديل ڪيو ته دنيا ۾ سندس ڳاٽ اوچو ٿي ويو ۽ اڄ پنجاب جا ڪيترائي ”لٺ سردار“ سندس نالي کان به ڇرڪن ٿا. هاڻيءَ هوءَ نه فقط پنهنجي علائقي ۾ زيادتيءَ جو شڪار ٿيل نياڻين جي واهر ڪري ٿي، پر پنهنجي اسڪول وسيلي ڳوٺ جي نياڻين جا ذهن علم سان روشن به ڪري رهي آهي. نياڻين جي تعليم لاءِ جاکوڙڻ سبب ڪئناڊا جي هڪ يونيورسٽيءَ پاران جون مهيني ۾ اعلان ڪيو ويو هو ته آڪٽوبر جي 30 تاريخ تي يونيورسٽي جي بورڊ آف گورنرس ۽ سينيٽ جي منظوريءَ سان مختاران مائيءَ کي ڊاڪٽريٽ جي اعزازي ڊگري ڏني ويندي. يونيورسٽي انتظاميا پاران مختاران مائي کي چيل آهي ته انهيءَ موقعي تي هوءَ يونيورسٽيءَ جي شاگردن جي جلسي کي به خطاب ڪري ته جيئن سندس همت ۽ جرئت،شاگردن لاءِ سندن عملي زندگيءَ ۾ مددگار ثابت ٿي سگهي.
مير والا جي مختاران مائيءَ پاڻ سان ٿيل زيادتيءَ کي پنهنجي ڳوٺ جي نياڻين لاءِ تعليم حاصل ڪرڻ جي موقعي ۾ تبديل ڪري ڏيکاريو، جيڪو اتان جي جاهل جرڳائين لاءِ ڪنهن مسلسل انتقام کان گهٽ ناهي. مختاران مائيءَ پنهنجي همت ۽ جرئت وسيلي مثال قائم ڪيو آهي ته عورت ظلم ۽ جبر اڳيان ڪنڌ جهڪائڻ بجاءِ پنهنجي ڪَربَ کي قُوت ۾ تبديل ڪري سگهي ٿي..
اڱارو 19 آڪٽوبر 2010ع