هارورڊ يونيورسٽي
[/b]
[b]هارورڊ يونيورسٽي
[/b]
[b]جتي ڪيترا ئي استاد نوبيل انعام يافته آهن
[/b]
هڪ اعتبارجوڳي اندازي مطابق دنيا ۾ اٽڪل نو هزار يونيورسٽيون ۽ ان جي ليول جا ٻيا تعليمي ادارا موجود آهن. پاڪستان ۾ هائير ايجوڪيشن ڪميشن پاران تسليم شده يونيورسٽين جو ڪل تعداد 188 آهي، جڏهن ته آمريڪا ۾ 2680 يونيورسٽيون يا ان ليول جا ٻيا ادارا موجود آهن. ڪجھ ادارن جو نالو سندن بھترين ڪارڪردگي جي ڪري دنيا جي ڪنڊ ڪڙڇ ۾ گونجندو رهي ٿو. اهڙن ناميارن تعليمي ادارن ۾ هارورڊ يونيورسٽي پڻ سڀني کان اڳڀري آهي. تعليمي ميدان ۾ سروي ڪندڙ هڪ اداري ٽائيمس هائير ايجوڪيشن جي 2011ع واري رپورٽ موجب هارورڊ يونيورسٽي معيار جي لحاظ کان دنيا ۾ پھرئين نمبر تي آهي. جڏهن ته دنيا جي هڪ سئو اعليٰ معيار وارين يونيورسٽين ۾ آمريڪا جون ٻيون 42 يونيورسٽيون به شامل آهن.
پاڪستان جي اڳوڻي وزير اعظم محترمه بينظير ڀٽو، سندس ڀاءُ مير مرتضيٰ ڀٽو ۽ ڀيڻ صنم ڀٽو، آمريڪا جي صدر باراڪ اوبامه، سميت آمريڪا جا ٻيا اڳوڻا ست صدر جان ايف ڪينڊي، جارج بش وغيره، اقوام متحده جو سيڪريٽري جنرل بان ڪي مون، انٽرنيٽ سوشل ميڊيا ۾ اڳواڻي وارو ڪردار ادا ڪندڙ فيسبوڪ جو باني مارڪ زڪر برگ، آغا خاني ڪميونٽي جو پيشوا آغا خان چوٿون، دنيا جا جڳ مشهور اديب ۽ شاعر آر ڊبليو ايمرسن، ٽي ايس ايليٽ سميت دنيا جي ڪيترن ئي ملڪن جا حڪمران، سياستدان، اديب، تاجر ۽ ٻين شعبن سان واڳيل دنيا جون ڪيتريون ئي مشهور شخصيتون هارورڊ يونيورسٽي مان تعليم حاصل ڪري چڪيون آهن. هارورڊ يونيورسٽي ۾ نه رڳو آمريڪا پر دنيا جي ٻين ملڪن جي امير توڙي مڊل ڪلاس جي شاگردن لاءِ پڻ داخلا جا دروازا کليل آهن، ان لاءِ اميدوار جو سٺو تعليمي رڪارڊ، سبجيڪٽن ۾ هوشيارپ، انگريزي ٻوليءَ جي مناسب ڄاڻ، شوق، جستجو ۽ جذبو شرط آهن. ان بابت ڪجھ وڌيڪ لکڻ کان پھريائين اچو ته هارورڊ يونيورسٽي جي تاريخ، داخلائن جي طريقيڪار، اسڪالرشپ ۽ غير ملڪي شاگردن لاءِ موجود ٻين موقعن بابت ڪجھ معلومات حاصل ڪريون.
هارورڊ يونيورسٽي آمريڪا جي نيوانگلينڊ واري رياست مئسچوسٽس جي گاديءَ واري شهر باسٽن سان لڳولڳ واري علائقي ڪئمبرج ۾ واقع آهي. هن يونيورسٽيءَ جون ڪيئي شاخون باسٽن شھر ۾ پڻ موجود آهن. سن 1620ع ۾ برطانيه ۾ مذھبي بيچينيءَ کان تنگ آيل ڪجھ ماڻهن ۽ سٺي ۽ سڻڀي ڪاروبار جي تلاش ۾ رهندڙ ڪيئي خاندانن برطانيه مان لڏ پلاڻ ڪري مئسچوسٽس رياست جي باسٽن شهر ڀرسان هڪ نئون ڳوٺ ”نيو ٽائون“ نالي ٻڌو. سن 1636ع ۾ مئسچوسٽس جي بي ڪالوني جي اسمبليءَ ان نيو ٽائون ۾ هڪ ڪاليج قائم ڪرڻ جي منظوري ڏني جنھن جو جو نالو ”نيو ڪاليج“ رکيو ويو، جنھن کي ”نيو ٽائون وارو ڪاليج“ به چوندا هئا. برطانيه جي لنڊن جي سائوٿ ورڪ واري علائقي مان ڪجھ سال اڳ لڏي آيل ڀر واري علائقي ”چارلس ٽائون“ جي چرچ واري پادري جان هارورڊ پنھنجي مرڻ کا ٻه سال اڳ پنهنجي سموري لائبريري ۽ پنهنجي ٻي ملڪيت ۽ جائداد جو پورو اڌ نيوٽائون واري ڪاليج کي ڏيڻ جو اعلان ڪيو. جان هارورڊ 14 سيپٽمبر 1638ع تي ٽي بي جي بيماريءَ وگھي گذاري ويو. 1639ع ۾ جان هارورڊ جي انهيءَ خدمت جي مڃتا طور نيو ڪاليج جو نالو بدلائي ”هارورڊ ڪاليج“ رکيو ويو ۽ نيو ٽائون واري علائقي جو نالو بدلائي ڪيمبرج رکيو ويو ڇو ته شروعاتي ڏينهن ۾ هن ڪاليج جا استاد جان هارورڊ سميت برطانيه واري ڪئمبرج يونيورسٽيءَ جا پڙهيل هئا.
اتر آمريڪا جو نيو انگلينڊ وارو پرڳڻو اوائلي دور ۾ برطانيه جي انگريز مهاجرن جو علائقو هو. هن وقت نيو انگلينڊ واري پرڳڻي ۾ آمريڪا جون ڇھ رياستون جھڙوڪ نيو همپشائر، مئسچوسٽس، ڪنيڪٽيڪٽ، مئن ۽ رئوڊ آئلينڊ اچي وڃن ٿيون. انهن مان مئسچوسٽس رياست هارورڊ يونيورسٽيءَ جي ڪري ڏيهان ڏيھ مشهور آهي. شروعاتي سال ۾ هارورڊ ڪاليج ۾ صرف نو شاگرد داخل ٿيا بعد ۾ ڪاليج ۾ اعليٰ معيار جي پڙهائي ۽ ماهر استادن جي بهترين ليڪچرن جي هاڪ سڄي آمريڪا ۾ ڦهلبي وئي جنهنڪري ڪاليج ۾ هر سال شاگردن جو تعداد وڌڻ لڳو، نيٺ ضرورت ۽ ڪاليج جي وڌندڙ شهرت جي پيش نظر 1780ع ۾ مئسچوسٽس رياست جي آئين ۾ هارورڊ ڪاليج جو درجو وڌائي کيس يونيورسٽيءَ جي حيثيت ڏني وئي. اهڙي طرح هارورڊ يونيورسٽي وجود ۾ آئي. اڄڪلھ هارورڊ يونيورسٽيءَ جي مين ڪئمپس هارورڊ ڪاليج جي نالي سان پنهنجي اصلي جڳھ هارورڊ يارڊ، ڪئمبرج ۾ واقع آهي، جڏهن ته هن جون ڪئمپسس سڄي باسٽن شهر ۾ موجود آهن. هارورڊ يونيورسٽي، ڪاليج کان علاوه ڏهن اسڪولن، فئڪلٽين ۽ انسٽيوٽن تي مشتمل آهي، جھڙوڪ؛ فئڪلٽي آف آرٽس ائنڊ سائنس، اسڪول آف انجنيئرنگ ائنڊ اپلائيڊ سائنس، اسڪول آف بزنس ائڊمنسٽريشن، اسڪول آف لا، اسڪول آف مئڊيسن، ڊويزن آف ڪنٽينيونگ ايجوڪيشن، اسڪول آف پبلڪ هيلٿ، اسڪول آف ڊونٽي، اسڪول آف ڊزائين، گورنمنٽ ۽ ريڊڪلف انسٽيٽيوِٽ آف ايدوانسڊ اسٽڊي. هارورڊ ڪاليج ۾ شروعاتي دور ۾ صرف ڇوڪرا پڙهندا هئا ڇو ته اتي ڇوڪرين کي داخلا ڪونه ملندي هئي پر بعد ۾ ڇوڪرين لاءِ تعليم جي اهميت کي تسليم ڪندي هارورڊ يونيورسٽي ۾ ڇوڪرين جي داخلا لاءِ دروازا کوليا ويا. هن يونيورسٽي ۾ ڇوڪرين جو تعداد اڃا به وڌيڪ تڏهن ٿيو جڏهن ريڊڪلف انسٽيٽوٽ آف ايڊوانسڊ اسٽڊي، جيڪو پهريان صرف ڇوڪرين جي تعليم جو ادارو هو ان کي 1894ع ۾ هارورڊ يونيورسٽي سان گڏايو ويو جھنڪري هارورڊ يونيورسٽي ۾ شاگردياڻين جو تعداد وڌي ويو. اڄڪلھ وڏي انگ ۾ ڇوڪرن سميت هزارن جي تعداد ۾ آمريڪا توڙي ٻين ملڪن جون ڇوڪريون پڻ اعليٰ تعليم لاءِ هن يونيورسٽي ۾ داخل آهن. هارورڊ يونيورسٽيءَ ۾ آمريڪا سميت دنيا جي ٻين ملڪن مان داخلا لاءِ لکن جي تعداد ۾ درخواستون جمع ٿين ٿيون جنهن کان پوءِ ميرٽ جي بنياد تي ڏيهي ۽ پرڏيهي اميدوارن کي داخلا ڏني وڃي ٿي. هارورڊ ڪاليج توڙي هارورڊ يونيورسٽي جي هر اسڪول ۾ داخلائن لاءِ الڳ آفيسون قائم آهن. هارورڊ يونورسٽيءَ ۾ داخلائن جي وڌندڙ رجحان جو اندازو ان مان به لڳائي سگھجي ٿو ته هن سال صرف هڪڙي هارورڊ ڪاليج ۾ گريجوئيشن واري ڪورس لاءِ ڏيھ پرڏيھ کان داخلائن جون پنجٽيھ هزار ٽيويھ درخواستون وصول ٿيون جنهن مان ميرٽ جي بنياد تي 2029 اميدارن کي داخلائون ڏنيون ويون. ساڳيءَ طرح يونيورسٽيءَ جي ٻين اسڪولن ۽ فئڪلٽين ۾ پڻ هر سال هزارين داخلائون ڏنيون وڃن ٿيون. هن سال هارورڊ يونيورسٽيءَ جي ڪاليج ۽ اسڪولن ۾ ڪل 21000 شاگرد داخل آهن، جڏهن ته ڪل استادن جو تعداد 2100 آهي. هارورڊ يونيورسٽيءَ جا چوئيتاليھ اڳوڻا ۽ موجوده استاد نوبل انعام يافته آهن.
هارورڊ يونيورسٽي آمريڪا جي سڀني کان قديمي يونيورسٽي آهي ۽ معيار جي علامت سمجھي ويندڙ ”آءِ وي واءِ ليگ“ جي ميمبر آهي. آءِ وي واءِ ليگ آمريڪا جي قديم پرائيويٽ اٺ معياري يونيورسٽين جي رانديگرن جي ٽيمن جي ”ائٿليٽ ڪانفرنس“ آهي جنهن جي ميمبرشپ نه رڳو راندين پر ميمبر يونيورسٽيءَ جو تعليمي حوالي سان معياري هجڻ جو به ثبوت آهي. آءِ وي واءِ ليگ ۾ هارورڊ يونيورسٽي سميت ڪولمبيا يونيورسٽي، پرنسٽن يونيورسٽي، برائون يونيورسٽي، ڪارنيل يونيورسٽي، يونيورسٽي آف پيننسولا، ڊارمٿ ڪاليج ۽ يئل يونيورسٽي شامل آهن. هارورڊ يونيورسٽيءَ جي موجوده پريزيڊنٽ ڊاڪٽر ڊريو گلپن فائوسٽ آهي جيڪا هن يونيورسٽيءَ جي اٺاويهين ۽ پهرين عورت پريزيڊنٽ آهي. هارورڊ جا شاگرد ضرورت تحت ريسرچ واري ڪم لاءِ آمريڪا جي مختلف علائقن سميت دنيا جي ٻين ملڪن ڏانهن پڻ ويندا آهن. هارورڊ يونيورسٽيءَ جا ريسرچ سينٽر دنيا جي مختلف ملڪن جھڙوڪ؛ ارجينٽينيا، برازيل، چلي، فرانس، گريس، انڊيا، اٽلي ۽ جپان ۾ پڻ موجود آهن.
سنڌي نوجوان جيڪي ٻاهرين دنيا ۾ تعليم جا خواهشمند آهن، انهن کي گھرجي ته پنهنجي تعليم لاءِ هارورڊ يونيورسٽي ۾ داخلا لاءِ قسمت آزمائي ضرور ڪن. ڪهڙي به ملڪي توڙي غير ملڪي يونيورسٽيءَ ۾ داخلا وٺڻ لاءِ ان يونيورسٽيءَ جا ڪجھ شرط ۽ فارملٽيز پوريون ڪرڻ جي ضرورت هوندي آهي. مثال طور پنهنجي ملڪ ۾ داخلا لاءِ صرف بنيادي تعليمي سرٽيفڪيٽ ڏجن ٿا پر يورپ، آسٽريليا ۽ آمريڪا جي ڪاليجن ۾ اهڙن سرٽيفڪيٽن سان گڏوگڏ انگريزي ٻوليءَ جي مهارت جو سرٽيفڪيٽ ڏيڻ پڻ ضروري هوندو آهي. انگريزي ٻولي جي مهارت جاچڻ لاءِ ”ٽوفل“ جو مخصوص اسڪور گھربل هوندو آهي. ”ٽوفـل“جو مقصد آهي ٽيسٽ آف انگلش ائز فارين لئنگويج. آمريڪا جي تعليمي ادارن ۾ داخلا وٺڻ جا اهڙا خواهشمند اميدوار جن جي مادري ٻولي انگريزي نه آهي پاڪستان ۾ ئي ٽوفل جي ٽيسٽ ڏئي داخلا لاءِ گھربل اسڪور جو سرٽيفڪيٽ حاصل ڪري ڊرخواست ٻين تعليمي سندن سان گڏ هارورڊ يونيورسٽي اماڻي داخلا حاصل ڪري سگھن ٿا. يونيورسٽيءَ جي پڌرائي موجب هتي پڙهندڙن مان 60 سيڪڙو شاگردن کي اسڪالرشپ ڏني وڃي ٿي. سنڌي شاگردن کي پڻ انهيءَ موقعي مان فائدو حاصل ڪرڻ گهرجي.
( ڪاوش مڊويڪ مئگزين، 12 اپريل 2013ع)