ڪولمبيا يونيورسٽي
ڪولمبيا يونيورسٽي
جتي آمريڪا جو صدر اوباما ۽ سنڌ جواديب ڊاڪٽر نبي بخش خان بلوچ به پڙهيو[/b]
آمريڪا جي نيويارڪ شهر ۾ واقع ڪولمبيا يونيورسٽي جي ڪاغذن ۾هونئن ته دنيا جي ٻين مشهور شخصيتن سميت پاڪستان جي ڪيترن ئي شخصيتن جا نالا به ان جي شاگردن ۽ اسڪالرن جي حيثيت ۾ لکيل هوندا پر سنڌ جي هڪ عظيم شخص جو نالو ڪولمبيا يونيورسٽي جي اڳوڻن شاگردن واري لسٽ ۾ مُنڊي تي ٽِڪ جيان لڳندو هوندو. ڪولمبيا يونيورسٽي جو اهو اڳوڻو سنڌي شاگرد جديد سنڌ جو تمام وڏو محقق ۽ ناميارو اديب ڊاڪٽر نبي بخش خان بلوچ هئو. ڊاڪٽر نبي بخش خان بلوچ 1946ع ۾ نيويارڪ جي هن ڪولمبيا يونيورسٽي مان ايجوڪيشن واري مضمون ۾ پي ايڇ ڊي جو اعزاز حاصل ڪري واپس سنڌ آيو ۽ هتي اچي رات ڏينهن محنت ڪري سنڌي لوڪ ادب، ٻولي ۽ تاريخ جي انيڪ موضوعن تي ڪيترائي تحقيقي ڪتاب لکي سنڌي ساهت جي جهولي ڀرڻ سان گڏ، هن سنڌ يونيورسٽي جي وائيس چانسلر، سنڌي لئنگويج اٿارٽي جي چئرمين ۽ سنڌ جي تعليم جي وزير جي حيثيت سان علم ادب ۽ تعليم جي وڏي ۽ بي لوث خدمت ڪئي. ڪولمبيا يونيورسٽي پنهنجن ٻين ڪامياب شاگردن جيان سنڌ مان ڪهي آيل پنهنجي هن لائق شاگرد تي پڻ نازان هوندي.
ڪولمبيا يونيورسٽي پنهنجن ڪيترن ئي تاريخ ساز اڳوڻن شاگردن جيان پاڻ به نه رڳو آمريڪا پر دنيا جي عظيم درسگاهن جي تاريخ جو هڪ سونهرو باب آهي. هن جو بنياد هڪ ڪاليج جي حيثيت سان اڄ کان 260 سال اڳ پيو هو. اها 1754ع واري سال جي ڳالهه آهي جڏهن برطانيا جي تڏهوڪي بادشاهه جارج ٻئي آمريڪا جي نيويارڪ رياست جي نيويارڪ شهر ۾ اعليٰ تعليمي اداري جي ضرورت کي محسوس ڪندي، هتي ”ڪِنگس ڪاليج“ جي نالي سان هڪ شانائتو ۽ اعليٰ درجي جو درسگاهه قائم ڪرڻ جو فرمان جاري ڪيو هو. ان زماني ۾ آمريڪا جي ٻين رياستن جيان نيويارڪ واري رياست پڻ برطانيا جي قبضي ۾ هئي. گِريٽ بِرٽين جي بادشاه جارج ٻئي جي حڪمنامي جي تعميل ۾ نيو يارڪ شهر جي ميڊسن ايونيو واري علائقي ۾ ”ڪِنگس ڪاليج“ جڙي راس ٿيو ۽ اتي سکڻ سيکارڻ جا سلسلا به جاري ٿي ويا. ان کان ڪجهه ئي سال پوءِ برطانيا جي تسلط کان نجات حاصل ڪرڻ لاءِ آمريڪي رياستون تحرڪ ۾ آيون جنهن جي نتيجي ۾ سال 1784ع ۾ آمريڪا جي انقلابي جنگ شروع ٿي وئي. هن جنگ ۾ آمريڪي فوج ۽ عوام جي ڪاميابي کان پوءِ آمريڪا آزاد ملڪ جي حيثيت سان جشن ملهايو ۽برطانوي راڄ دوران قائم ٿيل ڪِنگس ڪاليج جو نالو تبديل ڪري ڪولمبيا ڪاليج رکيو ويو. ڪولمبيا ڪاليج نيويارڪ سٽي ۾ تعليمي گھرجن جي پورائي ۾ ڪافي معاون ثابت ٿي رهيو هو پر اعليٰ تعليم لاءِ هڪ مڪمل يونيورسٽيءَ واري ضرورت کي پورو ڪري نه پئي سگھيو. بهرحال ڪولمبيا ڪاليج پنهنجي تدريسي ۽ تحقيقي سرگرمين جي بنياد تي ترقي جا ڏاڪا چڙهي رهيو هو. انهي ڳالهه کي تسليم ڪندي 1896ع ۾ هن ڪاليج جو درجو وڌائي ان کي يونيورسٽي جي حيثيت ڏني وئي ۽ سندس نالو بدلائي ”ڪولمبيا يونيورسٽي اِن دي سِٽي آف نيويارڪ“ رکيو ويو. اهڙي طرح نيويارڪ شهر ۾ هن عظيم ۽ اعليٰ سطح جي درسگاهه وجود وٺي پنهنجي علم جي فيض کي عام ڪرڻ شروع ڪري ڏنو جيڪو اڄ تائين رنگ، نسل ۽ عقيدي جي فرق کان بنا دنيا جي هر طالبعلم لاءِ حاضر آهي.
ڪولمبيا يونيورسٽي جنهن جو بنياد ڪاليج جي حيثيت ۾ نيويارڪ شهر جي ميڊسن ايونيو واري علائقي ۾ پيو هو ان کي بعد ۾ اتان منتقل ڪري سندس موجوده جاءِ يعني نيويارڪ جي تمام اهم بارو (Borough) مينهٽن (Manhattan) جي اترئين پاسي جنهن کي اَپرمينهٽن سڏيو وڃي ٿو، جي مارننگ سائيڊ هائيٽس واري علائقي ۾ آڻي قائم ڪيو ويو، جتي هيءَ يونيورسٽي علم، ادب، تحقيق، سائنس ۽ تاريخ جي ميدان ۾ پنهنجي ڪارڪردگيءَ وسيلي ترقيءَ جا نوان باب رقم ڪندي رهي ٿي.
ورلڊ ٽائيمس هائير ايجوڪيشن جي سال 2014ع واري سروي مطابق ڪولمبيا يونيورسٽي دنيا جي تيرهون نمبر ٽاپ معياري يونيورسٽي آهي. ڪولمبيا يونيورسٽيءَ کي نيويارڪ رياست جي سڀ کان پراڻي ۽ يونائيٽڊ اسٽيٽس آف آمريڪا جي پنجون نمبر پراڻي يونيورسٽي هجڻ جو اعزاز به حاصل آهي. جيئن هيءَ يونيورسٽي عمر ۾ پنهنجن ٻين ساٿي درسگاهن کان وڏي آهي، اهڙيءَ طرح هن جي تدريسي ۽ تحقيقي ڪارڪردگي پڻ دنيا جي ڪيترن معياري درسگاهن کان مٿاهين آهي. هن يونيورسٽيءَ پنهنجي ڪلاسيڪي انداز کي جديد زماني جي مُروَج ۽ ماڊرن تعليمي طور طريقن سان جوڙي دنيا ۾ هڪ منفرد مقام حاصل ڪيو آهي. ڪولمبيا يونيورسٽيءَ جي تاريخ جو هي به هڪ اهم پهلو آهي ته هن يونيورسٽيءَ سان وابسطه شاگردن، استادن، محققن ۽ سائندانن کي سندن شعبن ۾ بهترين ڪارڪردگي جي عيوض 82 نوبيل انعام پلئه پيا آهن. انهن مان اٺ نوبيل انعام يافته استاد اڄ بـه ڪـولـمـبـيـا يونيورسٽيءَ ۾ پنهنجون تدريسي ۽ تحقيقي خدمتون سر انجام ڏئي رهيا آهن.
ڪولمبيا يونيورسٽي جنهن جو سرڪاري طور منظور ٿيل نالو ”ڪولمبيا يونيورسٽي اِن دِي سِٽي آف نيو يارڪ“ آهي، سا نيويارڪ جي مينهٽن جي علائقي مارننگسائيڊ هائيٽس ۾ اٽڪل 35 ايڪڙن تي ڦهيل آهي. هن يونيورسٽي جا 20 تدريسي اسڪول آهن جن ۾ دنيا جي سڀني جديد علمن جا تدريسي ۽ تحقيقي شعبا اعليٰ ڊگرين وارا ڪورس آفر ڪندا رهن ٿا. اڄڪلهه هن يونيورسٽيءَ ۾ اٽڪل 30 هزار شاگرد رجسٽر ٿيل آهن جن مان خاصو تعداد دنيا جي ٻين ملڪن کي ڪَهي اچي ڪولمبيا يونيورسٽي مان تعليم سان فيضياب ٿي رهيو آهي.
ڪولمبيا يونيورسٽيءَ ۾ جنرل سائنس، انجنيئرنگ ۽ ميڊيڪل سائنس جي مختلف شعبن ۾ تحقيق جي عيوض ٿيل نت نين دريافتن ۽ ايجادن دنيا ۾ انڊسٽري ۽ ٽيڪنالاجي جي ترقي کي وڏي هٿي وٺرائي آهي. 1940ع دوران ڪولميا يونيورسٽي جي فزڪس واري شعبي طرفان يورينيم ائٽم کي ٽوڙڻ ۽ ان تي ڪيل تجربن ۽ تحقيقن هن يونيورسٽي کي عالمي سطح تي نروار ڪيو هو. هن جي سائنسدانن جي نمايان دريافتن ۽ ايجادن ۾ ايم ايف ريڊيو، ليزر، ايم پي اِي جِي ٽو، گرين فلوريسينٽ پروٽين، ايل سي ڊي ٺاهڻ لاءِ سيڪيوئينشل ساليڊيفڪيشن ٽيڪنالاجي، سسٽم مئنينجمنٽ آف آرٽ (سمارٽ) شامل آهن. ڪولمبيا يونيورسٽي جو ميڊيڪل اينڊ هيلٿ سائنسز وارو شعبو پڻ هر گذرندڙ ڏينهن سان تحقيق ۽ ايجادن جو اعليٰ رڪارڊ ٺاهيندو رهي ٿو. هن شعبي ۾ هر سال سَوَن جي تعداد ۾ نوان تجربا ۽ نيون دريافتون انساني صحت لاءِ سهوليتون پيدا ڪنديون رهن ٿيون. فارماسوٽيڪل واري مارڪيٽ ۾ هن وقت به موجود اٽڪل 30 مختلف دوائون ڪولمبيا يونيورسٽي جي لئبارٽرين ۾ تحقيق جو نتيجو آهن. ڪولمبيا يونيورسٽي جي اهڙين دريافتن ۽ ايجادن ۾ هڏن جي سور، بلڊ ڪلاٽنگ، ڪينسر جي تشخيص، دل جي مرضن ۽ ٻين ڪيترين ئي بيمارين جي دوائون شامل آهن.
ڪولمبيا يونيورسٽي جا ڪاليج آف فزيشنس ائنڊ سرجنس، ڪاليج آف ڊينٽل ميڊيسن، ميلمئن اسڪول آف پبلڪ هيلٿ، ڪولمبيا يونيورسٽي اسڪول آف نرسنگ، ڪاليج آف انجنيئرنگ ائنڊ اپلائيڊ سائنس، گريجوئيٽ اسڪول آف آرٽس ائنڊ سائنس، اسڪول آف سوشل ورڪ، ڪولمبيا لا اسڪول، گريجوئيٽ اسڪول آف جرنلزم، اسڪول آف انٽرنيشنل ائنڊ پبلڪ افيئرس، ڪولمبيا اسڪول آف ڪنٽينيوئنگ ايجوڪيشن هر سال هزارين شاگردن جي گريجوئيشن، ماسٽرس ۽ پي ايڇ ڊي جي ڊگرين لاءِ پڙهائي ۽ تحقيق جو اعليٰ بندوبست ڪري پنهنجي ڪاميابين ۽ نيڪنامين ۾ اظافو ڪندا رهن ٿا.
هن يونيورسٽيءَ جون دنيا جي ٻين ملڪ ۾ پڻ تعليمي ۽ تحقيقي سهوليتون موجود آهن جن کي ڪولمبيا گلوبل سينٽر جي نالي سان سڏيو وڃي ٿو. ڪولمبيا يونيورسٽي جا اهڙا سنيٽر چين جي شهر بيجنگ، ترڪي جي استنبول، فرانس جي پئرس، هندوستان جي بمبئي، ڪينيا جي شهر نيروبي، برازيل جي رِيو ڊي جئنيرو ۽ چليءَ جي وڏي شهر سينتياگو ۾ پڻ موجود آهن
ڪولمبيا يونيورسٽيءَ کي اهو به اعزاز حاصل آهي ته هن جي اڳوڻن شاگردن سائنس توڙي سياست يا وري ادب، معاشيات ۽ سماج جي ٻين شعبن ۾ نمايان ڪارڪردگي جي عيوض وڏا عهدا ۽ اعزاز ماڻيا آهن. هن يونيورسٽي جي اهڙن اڳوڻن شاگردن ۾ آمريڪا جو موجوده صدر بارڪ اوباما، آمريڪا جا ٻه اڳوڻا صدر ٿيوڊور روزويلٽ، فرينڪلن روزويلٽ، جارجيه جو صدر مخائيل ساڪشولي، اِيسٽ تيمور جو صدر جوسي ريموس هورٽا، ايسٽونيا جو صدر توماس هينڊرڪ، هندوستان جو آئين تيار ڪندڙ ڊاڪٽر بي آر اميڊڪر، ڪمپيوٽر ڪمپني ”آءِ بي ايم“ جو باني هرمن هوليرٿ، ايف ايم ريڊيو جو موجد ايڊون آرم اسٽرانگ ۽ انٽرنيٽ جي سرچ مشين گوگل چئينا جي باني ”ڪائي فو لي“ سميت مختلف شعبن جون مشهور شخصيتون شامل آهن.
ڪولمبيا يونيورسٽي جي شاگردن کي دنيا جي مختلف ملڪن جي سربراهن جي تجربن مان فيضياب ڪرڻ لاءِ هتي ”ورلڊ ليڊرس فورم“ نالي هڪ پليٽفارم جوڙيو ويو آهي جنهن ۾ دنيا جي ناميارن اڳوڻن کي گھرائي انهن کي شاگردن ۽ استادن جي اڳيان ڳالهائڻ جو دعوت ڏني وڃي ٿي. هن وقت تائين ڪولمبيا يونيورسٽي جي هن فورم ۾ شريڪ ٿي ڳالهائڻ وارن ليڊرن ۾ ايران، افعانستان ۽ عراق جا موجوده صدر احمدي نجاد، حامد ڪارازائي ۽ جلال طالاباني، پاڪستان ۽ آمريڪا جا اڳوڻا صدر پرويز مشرف ۽ بل ڪلنٽن، روس جو موجوده وزيراعظم ولدامير پيوٽين، هندوستان جو اڳوڻو وزيراعظم اٽل بهاري واجپائي ۽ اقوام متحده جي اڳوڻي سيڪريٽري جنرل ڪوفي عنان سميت دنيا جي ڪيترن ئي ملڪن جا حڪمران شامل آهن.
ڪولمبيا يونيورسٽي جي لئبريري سسٽم پڻ وسيع ۽ جامع آهي جنهن ۾ هڪ ڪروڙ کان وڌيڪ ڪتاب ۽ جرنلَ يونيورسٽي جي شاگردن ۽ تحقيڪارن جي علمي اڃ اجهائڻ ۾ پنهنجو ڪردار ادا ڪندا رهن ٿا.
هن يونيورسٽيءَ ۾ شاگردن جي گروپن توڙي يونيورسٽي انتظاميا طرفان اشاعت جو ڪم پڻ گھڻي انداز ۾ ٿيندو رهي ٿو جنهن جي نتيجي ۾ يونيورسٽي ۾ ڪيتريون ئي اخبارون، رسالا، تحقيقي جرنل ۽ ڪتاب ڇپبا رهن ٿا. هتان نڪرندڙ اهڙين اخبارن، مئگزينس ۽ جرنلس ۾ ڪولمبو ڊيلي اسپيڪٽر، دي بليو ائنڊ وائيٽ، ڪولمبو پوليٽيڪل ريويو، ڪولمبيا جنرل آف لِٽرري ڪِرٽسزم، دِي جنرل آف پاليٽڪس ائنڊ سوسائٽي، ڪولمبيا ايڪنامڪس ريويو، ڪولمبيا سائنس ريويو، دي جـنـرل آف فـلاسـافـي ۽ ڪـولـمـبـيـا اِيـسـٽ ايـشـيـا ريـويو وغيره شامل آهن.
هم نصابي سرگرمين واري حوالي سان پڻ هي يونيورسٽي گھڻو اڳڀري آهي. اهڙين سرگرمين ۾ شاگردن جون سماجي ، ثقافتي، تعليم ڀلائي واريون تنظيمون، اسپيچ ۽ ڊبيٽ سوسائٽيون، اسپورٽس ائنڊ ائٿليٽڪس ڪلب، انٽرٽينمنٽ، پرفارمنگ آرٽس ۽ ميوزيڪل ٿيٽر وغيره وڏو متحرڪ ڪردار ادا ڪندا رهن ٿا. ڪولميا يونيورسٽي جو اسٽوڊنٽس ريڊيو ۽ ٽيليويزن اسٽيشن پڻ شاگردن جي آگاهي سان گڏ انهن جي تفريح لاءِ به وڏو مواد ميسر ڪنديون رهن ٿيون.
بهرحال اهي سموريون ڳالهيون ۽ خاصيتون نيو يارڪ سِٽي واري ڪولمبيا يونيورسٽي جون آهن ، جن مان مستفيض ٿيڻ لاءِ اوهان به ڪوششون ڪري سگھو ٿا، ڪاميابيون ضرور ملنديون.
(ڪاوش مڊويڪ مئگزين، 7 مئي 2014ع)