يونيورسٽي آف سڊني
University of Sydney, Australia
يونيورسٽي آف سڊني
جيڪا دنيا جي چند خوبصورت يونيورسٽين مان هڪ آهي [/b]
آسٽريليا ۽ سنڌ جي ٻن اخبارن ۾ تازو ڇپيل ٻه خبرون منهنجي ڌيان ۽ دلچسپيءَ جو سبب بڻبيون رهيون آهن. اهي ٻئي خبرون ماڻهوءَ جي ٿولهه ۽ ان مان پيدا ٿيندڙ مسئلن ۽ مرضن ۽ انهن جي حل ڳولهڻ متعلق آهن. سنڌ جي نامياري اخبار ڪاوش ۾ 29 جولاءِ تي ڇپيل خبر موجب ”نيوزيلئنڊ جي سرڪار پنهنجي هڪ شهري البرٽ بيٽنهوئس کي حد کان و ڌيڪ ٿلهي هجڻ ڪري ملڪ مان نڪري وڃڻ جو حڪم ڏنو آهي. نيوزيلئنڊ جي قانون مطابق ٻه مڻ کان وڌيڪ وزن رکندڙ ماڻهوءَ کي ملڪ نيڪالي ڏني وڃي ٿي. البرٽ جو وزن ٻن مڻن کان وڌيڪ آهي جنهن جي ڪري نيوزيلئنڊ جي صحت واري پاليسي متاثر ٿي رهي آهي.“ ڪاوش جي انهيءَ خبر کان چار ڏينهن اڳ يعني 25 جولاءِ تي آسٽريليا جي مشهور اخبار ”دي سڊني مارننگ هرالڊ“ ۾ سڊني يونيورسٽيءَ جي حوالي سان ڇپيل تازي خبر اها آهي ته ورلڊ هيلٿ آرگنائيزيشن جي تعاون سان يونيورسٽيءَ ۾ 500 ملين ڊالرن جي لاڳت سان هڪ تحقيقي سينٽر جي قيام جون تياريون آخري مرحلن ۾ آهن. هن سينٽر ۾ اها تحقيق ڪئي ويندي ته ماڻهوءَ جي نامناسب موٽائپ يا ٿلهي ٿيڻ جو سبب ڇا آهي ۽ موٽائپ تي ضابطو ڪيئن آڻي سگھجي ٿو. ٿولهه سان گڏ شگر جي بيماري (ڊائبٽيز)، دل، ڦڦڙن ۽ بُڪين جي بيمارين جي روڪٿام لاءِ پڻ ڪي حل ڳولهڻ جي ڪوشش ڪئي ويندي ته جيئن آسٽريليا سان گڏ دنيا جي سموري انسانذات کي انهن موذي مرضن کان ڇوٽڪارو ڏياري سگھجي. هن تحقيقي سينٽر کي چارلس پرڪنس جي نالي سان منسوب ڪيو ويو آهي. چارلس پرڪنس هن يونيورسٽيءَ مان گريجوئيشن ڪندڙ پهريون اصلوڪو ڌرتي ڌڻي (Aboriginal) آسٽريلوي هئو. هُو 60 سالن جي عمر ۾ بڪين جي بيماري ۾ مبتلا ٿي مري ويو. هن انسان دوست تحقيقي ڪم لاءِ مختلف شعبن جا هڪ هزار سائنسدان ۽ ٻيو تحقيقي عملو سڊني يونيورسٽي ۾ مخصوص ڪيل لئبارٽرين ۽ فيلڊ ۾ ڪم سان لڳايو ويندو. يونيورسٽي آف سڊني جي انهيءَ ڪم لاءِ گھربل رقم جو پورائو WHO پاران مالي سهائتا ۽ 2010ع ۾ سڊني يونيورسٽيءَ کي ڊونيشن ۾ مليل دنيا جي وڏي مصور پبلو پڪاسو جي پينٽنگ جي وڪري سان ڪيو ويو آهي. پڪاسو جي اها پيينٽنگ 20 ملين ڊالرن ۾ لنڊن ۾ وڪرو ڪئي وئي ۽ اها رقم يونيورسٽي جي هن تحقيقي سينٽر لاءِ مخصوص ڪئي وئي آهي.
سڊني يونيورسٽيءَ جي اها خبر منهنجي روح کي ڇهندي مون لاءِ هن طرح جا پيغام ڇڏي وئي، جهڙوڪ (1) يونيورسٽيون همعصر زماني ۾ انسانذات لاءِ پيدا ٿيندڙ مسئلن جا حل تلاش ڪنديون رهنديون آهن. (2) ڌرتي ڌڻين جي اهميت کي تسليم ڪرڻ گھرجي جيئن سڊني يونيورسٽيءَ چارلس پرنڪنس کي مڃتا ڏيندي آسٽريليا واري ڌرتي جي اصلي وارثن جي حيثيت کي تسليم ڪيو. (3) آرٽ ۽ فن جو ائين ئي قدر ڪرڻ گھرجي جيئن پڪاسو جي پينٽنگ (painting) پنهنجي قيمت جا لکين ڊالر ڪمائي هن يونيورسٽيءَ جي جهوليءَ ۾ وجهي هن کي هڪ وڌيڪ اهم ڪم ڪرڻ جو اهل بڻائي وئي. اهي سڀئي نشانيون زندهه ۽ باشعور قومن جون هونديون آهن.
يونيورسٽي آف سڊني آسٽريليا جي سڀني يونيورسٽين کان وڌيڪ پراڻي آهي. هي يونيورسٽي 24 سيپٽمبر 1850ع ۾ آسٽريليا جي رياست ”نيوسائوٿ ويلس“ جي گاديءَ واري شهر سڊني ۾ قائم ڪئي وئي. دنيا جي کوڙ سارن ٻين ملڪن جيان هن يونيورسٽيءَ جي قيام جي تاريخ به آسٽريليا مٿان برطانوي راڄ جي تاريخ سان گڏ ئي پڙهڻي پوندي. تاريخن جا ڪتاب ٻڌائن ٿا ته انڊئين ۽ سائوٿ پئسيفڪ اپسمنڊن وچ ۾ گهيريل هي ٻيٽ جيڪو هاڻي آسٽريليا جي نالي سان سڃاتو وڃي ٿو. اهو زميني پکيڙ جي لحاظ کان دنيا جو ڇهون نمبر وڏو ملڪ ۽ ننڍي ۾ ننڍو کنڊ آهي. هن ملڪ کي اڃا ”آسٽريليا“ جو نالو ڪونه مليو هيو جو هڪ اندازي موجب اڄ کان 50 يا 60 هزار سال اڳ آفريڪا ۽ ڏکڻ اوڀر ايشيا جي علائقن جا ماڻهو اچي هن ٻيٽ تي آباد ٿيا هيا. اهي ئي ماڻهو اڄڪلهه آسٽريليا جا اصلي رهاڪو (Aboriginal) سڏجن ٿا. يورپي قومن جي پهرين ماڻهوءَ جنهن هن ٻيٽ کي ڳولي لڌو اهو برطانوي رائيل مرچنٽ نيوي جو ڪئپٽن جئمس ڪوڪ هو. هن کي پئسفڪ سمنڊ ۾ اڻ سروي ٿيل زميني علائقن جا نقشا ٺاهڻ جو ڪم سونپيل هيو ۽ هن انهي ڪم جي نڀاءَ طور نيوزيلينڊ کان ”هوائي“ (Hawai) تائين نقشا ٺاهيا ۽ آخرڪار سندس قتل به ”هوائي“ ۾ ئي ٿيو. جئمس ڪوڪ سامونڊي سفر ڪندو 1770ع ۾ آسٽريليا واري هن ٻيٽ جي جنهن علائقي ۾ اچي پهتو ان کي هن ”نيو سائوٿ ويلس“ جو نالو ڏنو ۽ ان جو نقشو به تيار ڪيائين. هن علائقي ۾ انگريزن کي باقائدگيءَ سان آباد ڪرڻ جو پهريون سهرو هڪ ٻئي برطانوي عملدار ڪئپٽن ارٿر فلپ مٿان اچي ٿو جنهن پهريون ڀيرو 1788ع ۾ برطانوي انگريزن جو وڏو ٻيڙو (First Fleet) ڀري اچي آسٽريليا جي ”نيو سائوٿ ويلس“ واري علائقي ۾ پهتو ۽ برطانوي سرڪار طرفان اتان جو گورنر مقرر ٿيو. آسٽريليا جو نالو به هڪ برطانوي جاکوڙي سياح ”مئٿيو فلائينڊرس“ مشهور ڪيو. هن 1814ع ۾ پنهنجي سفر نامي جي ڪتاب ”اَي ووئيج ٽو ٽيرا آسٽرئلس“ ۾ هن علائقي جو نالو آسٽريليا لکيو جيڪو بعد ۾ مشهور ٿيو، هن کان پهريان ان ٻيٽ کي (Terra Austrlis) يعني ”ڏکڻ وارو علائقو“ سڏيو ويندو هيو.
سڊني يونيورسٽيءَ جو قيام به آسٽريليا مٿان برطانوي راڄ دوران ئي ٿيو. يونيورسٽيءَ کان اڳ نيو سائوٿ ويلس ۾ صرف ”سڊني ڪاليج“ ڪم ڪري رهيو هيو. 1448ع ۾ نامياري شاعر، صحافي، سياستدان ۽ نيو سائوٿ قانون ساز اسيمبليءَ جي ميمبر وليم چارلس وينٽ ورٿ تجويز ڏني ته آسٽريلوي سماج جي آزادي ۽ هتي خودمختيار حڪومت جي قيام واري خواهش کي حقيقت جو روپ ڏيڻ لاءِ ”اسٽيٽ يونيورسٽي“ جو قيام ضروري آهي. انهيءَ کان پوءِ 24 سيپٽمبر تي قانون سازي اسيمبليءَ سڊني ڪاليج جو درجو وڌائي ”يونيورسٽي آف سڊني“ بڻائڻ جي منظوري ڏني. جنهن عمارت ۾ هن يونيورسٽيءَ جو افتتاح ٿيو هو اها اڄڪلهه ”سڊني گرامر اسڪول“ ۾ تبديل ڪئي وئي آهي. 1859ع ۾ هن يونيورسٽيءَ کي سڊني جي مرڪزي تجارتي علائقي کان ٽي ڪلوميٽر مفاصلي تي ”ڪئمپرڊائون“ واري علائقي ۾ مستقل طور تبديل ڪيو ويو، جتي اڄڪلهه هن يونيورسٽيءَ جي ڪئمپس پنهنجي پوري جاه و جلال سان موجود آهي. هن جي ٻي ڪئمپس سڊني جي ٻئي علائقي ”ڊارلنگٽن“ ۾ آهي. اهي ٻئي مکيه ڪئمپسون آهن جتي تدريسي شعبن سان گڏ يونيورسٽيءَ جون انتظامي آفيسون به موجود آهن. يونيورسٽيءَ جون ٻيون ڪئمپسون هن ريت آهن؛ ڪمبرلئنڊ ڪئمپس، سينٽ جئمس ڪئمپس، روزيلي ڪئمپس ۽ ڪئمڊيَن ڪئمپس. سڊني يونيورسٽي لاءِ چيو وڃي ٿو ته اها دنيا جي ڏهن خوبصورت يونيورسٽين مان هڪ آهي. هن کي ”سئنڊ اسٽون“ يونيورسٽي پڻ چيو ويندو آهي، ڇاڪاڻ ته هي يونيورسٽي آسٽريليا ۾ برطانوي بيٺڪيتي راڄ دوران پٿرن سان ٺهيل عمارت ۾ قائم ڪئي وئي ، اهڙين سئنڊ اسٽون يونيورسٽين واري گروپ ۾ آسٽريليا جون ٻيون به ڇهه يونيورسٽيون اچي وڃن ٿيون. برطانيا ۾ پڻ آڳاٽيون ”ريڊ برڪ يونيورسٽيون“ آهن، جيڪي ان دور کان ڳاڙهين سرن سان ٺاهيل عمارتن ۾ قائم آهن.
يونيورسٽي آف سڊني 16 فئڪلٽين، اسڪولن ۽ ريزيڊنشل ڪاليجن تي مشتمل آهي. فئڪلٽي آف ائگريڪلچر، انجنيئرنگ، هيلٿ سائنسز، فارميسي، نرسنگ، ميوزڪ، ويٽرنري سائنسز، بزنس مئنيجمنٽ، انفرميشن ٽيڪنالاجيز، انوارنمنٽ، آرڪيٽيڪچر، آرٽس ائنڊ سوشل سائنسز جا ڪيترائي تدريسي شعبا هتان جي هزارين شاگردن جي دلچسپيءَ مرڪز بڻيل آهن. هيءَ يونيورسٽي ان حوالي سان به دنيا ۾ منفرد آهي جو هن جي شاگردن، پروفيسرن ۽ ٻئي عملي تي مشتمل فوج جو هڪ رِزَروِ فورس ”سڊني يونيورسٽي ريجمنٽ“ جي نالي سان ٺهيل آهي. 1900ع ۾ برطانيا جي فوج جا ٻه عملدار ايجورٿ ڊيوڊ ۽ جي ٽي ولسن جڏهن سڊني يونيورسٽيءَ ۾ فزڪس جا پروفيسر مقرر ٿيا هيا ته انهن هن يونيورسٽيءَ ۾ ”يونيورسٽي رائيفل والنٽيئر ڪور“ قائم ڪيو جيڪو تبديل ٿيندي پهريان ”ڪالونيل نيو سائوٿ ويلس ڊفينس فورس“ ۽ پوءِ ”سڊني يونيورسٽي ريجمنٽ“ بڻيو. يونيورسٽيءَ ۾ هن وقت 50 هزار شاگرد داخل آهن ۽ ساڍا ٽي هزار ماڻهن تي مشتمل تدريسي عملو آهي. هن يونيورسٽيءَ سان لاڳاپيل پنجن ڄڻن کي مختلف شعبن ۾ ريسرچ ۽ نين دريافتن تي نوبل انعام ملي چڪا آهن. آسٽريليا جا اڳوڻا پنج وزير اعظم ۽ ٻه گورنر جنرل هن يونيورسٽيءَ ۾ شاگرد رهيا آهن.
هتي مرڪزي لائبريريءَ کان علاوه 11 ننڍيون لائبريريون مختلف ڪئمپسن ۾ قائم آهن، جن ۾ اٽڪل 50 لک ڪتاب ۽ جرنلن سميت ٽي لک اليڪٽرانڪس ڪتاب ۽ جرنل موجود آهن. يونيورسٽيءَ ۾ قائم ميوزمس ۽ گئيلريون شاگردن توڙي عام ماڻهن جي دلچسپيءَ ۽ ڌيان جو مرڪز بڻيل آهن. هن جي نڪولس ميوزم ۾ آسٽريليا سميت دنيا جي ٻين ملڪن مان مليل نَواردات، ميڪلي ميوزم ۾ جيتن، سائنسي اوزارن ۽ انساني تاريخ جي اهڃاڻن بابت مواد ۽ ناياب ڪتابن واري ميوزم ۾ هڪ لک اسي هزار ناياب ڪتاب ۽ هٿ سان لکيل نسخا موجود آهن. دنيا جي نامياري سائنسدانن گليلو، نڪولس ڪاپرنيڪس ۽ هيلي جا لکيل هٿ جا نسخا پڻ هن ميوزم ۾ موجود آهن.
سڊني يونيورسٽي ۾ پڻ آڪسفورڊ ۽ ڪئمبرج يونيورسٽي جي نموني تي ڪجهه ريزڊنشل يعني رهائشي ڪاليج پڻ موجود آهن جتي تدريس سان گڏ شاگردن جي رهڻ جو بندوبست پڻ ٿيل آهي. انهن ڪاليجن ۾ سينٽ جانسن ڪاليج، سينٽ ائندريوز ڪاليج، سينٽ پائولس ڪاليج، سئنڪٽا سوفيا ڪاليج، ويسلي ڪاليج ۽ وومين ڪاليج شامل آهن. انهن کان علاوه مئڊلبئوم هائوس، انٽرنيشنل هائوس ۽ ”سڊني يونيورسٽي وليج“ پڻ هن يونيورسٽيءَ جي تدريس، تحقيق ۽ رهائشي سهوليتن جو حصو آهن. هن يونيورسٽي ۾ دنيا جي 137 ملڪن جي شاگردن جو وڏو انگ پڻ زيرِ تعليم آهي. سڊني يونيورسٽيءَ ۾ داخل پاڪستاني شاگرد پڻ هتان جي متحرڪ، پُرُلُطف ۽ آزاد زندگيءَ جا مزا به ماڻين ٿا ته پنهنجي علم ۽ شعور جي آسودگيءَ لاءِ جاکوڙ به ڪندا رهن ٿا. هنن جي هڪ الڳ ”پاڪستان اسٽوڊنٽس يونين“ قائم ٿيل آهي. انهيءَ سان گڏ پاڪستاني شاگرد يونيورسٽيءَ جي ٻين شاگرد يونين، ڪلبن ۽ گروپن جي سرگرمين ۾ پڻ حصو وٺندا آهن. ”يونيورسٽي آف سڊني يونين“ هتان جي هڪ پراڻي تنظيم آهي جيڪا تعليمي ۽ تفريحي پروگرام منعقد ڪندي رهي ٿي. ”اسٽوڊنٽس ريپرزنٽيشن ڪائونسل“ شاگردن جي تدريس، سياسي ۽ سماجي معاملن جي حل ۽ سهوليتن لاءِ ڪم ڪري ٿي ۽ انهيءَ سان گڏ 1929ع کان هڪ هفتيوار اخبار ”هوني سوئٽ“ پڻ شايع ڪندي رهي ٿي. ”سڊني يونيورسٽي اسپورٽس فٽنيس“ 42 اسپورٽس ڪلب هلائي رهي آهي. بهرحال اهي سڀئي سهوليتون نه رڳو آسٽريلوي نوجوانن لاءِ آهن پر دنيا جي ٻين ملڪن سميت سنڌ جا شاگرد پڻ انهن مان مستفيض ٿي سگهن ٿا.
(ڪاوش مڊويڪ مئگزين، 21 آگسٽ 2013ع)