ڪَيس وَيسٽرن رِزرِوِ يونيورسٽي
ڪَيس وَيسٽرن رِزرِوِ يونيورسٽي
جتي سنڌي شاگردن هڪ تنظيم ٺاهي[/b]
هونئن ته دنيا به هڪ وسيع درسگاهه ئي آهي جنهن ۾ ماڻهوءَ کي هر روز نت نوان سبق سکڻ جو موقعو ميسر ٿئي ٿو، جنهن جي نتيجي ۾ هو پنهنجي زندگي جي سنوار لاءِ سڌا رستا ڳولي انهن تي گامزن ٿيڻ جي ڪوشش ڪندو آهي پر اها سکيا غير رسمي تعليم جي زمري ۾ اچي ٿي. غير رسمي تعليم جي مدد سان ماڻهو سکي ته ٿو پر ان سکيا جو دائرو محدود هجي ٿو جنهنڪري هو تيز هلندڙ وقت جي ورانگهه سان ڀيچي ٿي نٿو سگھي ۽ نه ئي وري ترقيءَ جا ڏاڪا چڙهندڙ دنيا سان هم پلئه ٿي سگهي ٿو، تنهنڪري هر باشعور شخص پاڻ ۽ پنهنجي اولاد کي رسمي تعليم جي زيور سان آراسته ڪرڻ لاءِ ڪوشان رهي ٿو. رسمي تعليم جا مرڪز اسڪول، ڪاليج، يونيورسٽيون ۽ اهڙا ئي ٻيا درسگاهه هوندا آهن، جتي وقت جي ضرورتن پٽاندڙ درس ۽ تدريس ۽ تحقيق جي سهوليتن جو بندوبست ٿيل هوندو آهي. پاڪستان سميت دنيا جي مختلف ملڪن ۾لکن جي تعداد ۾ اهي تعيليمي ادارا پنهنجي وسعت ۽ معيار مطابق ڪم ڪندا رهن ٿا. آمريڪا ۾ پڻ دنيا جي ناموَر درسگاهن جو وڏو انگ موجود آهي جتان جا استاد، محقق ۽ اتان پڙهي نڪتل شاگرد پنهنجي علم، فهم ۽ ڪارڪردگيءَ جي ذريعي مختلف شعبن جي تاريخ ۾ڪاميابين جا نوان باب شامل ڪندا رهن ٿا. آمريڪا جي اهڙن درسگاهن مان ڪيس ويسٽرن رزرو يونيورسٽي پڻ هڪ آهي. خانگي شعبي جي هن معياري يونيورسٽيءَ پنهنجي تدريسي ۽ تحيقيقي سرگرمين جي سفر ۾ پاڻ سان سلهاڙيل استادن ۽ محققن جي سِرَ تي 15 نوبيل انعام سينگارجندي ڏٺا آهن. هن نامياري يونيورسٽي جو وڌيڪ احوال هيٺينءَ ريت آهي.
ڪيس ويسٽرن رزرو يونيورسٽي آمريڪا جي اوهائيو رياست جي هڪ خوبصورت شهر ڪليوِلئنڊ ۾ قائم آهي. هن يونيورسٽي جي قيام جو سال ته 1967ع ئي ٻڌايو وڃي ٿو پر ان قيام جي پٺيان هڪ دلچسپ ڪهاڻي آهي جنهن جي شروعات اڻويهين صديءَ جي پڇاڙڪن سالن کان ٿي چڪي هئي.
قصو هيئن آهي ته ڪيس ويسٽرن رزرو يونيورسٽي ٻن تعليمي ادارن جهڙوڪ 1826ع ۾ اوهائيو رياست جي شهر هڊسن ۾ قائم ٿيل ”ويسٽرن رزرو ڪاليج“ ۽ 1877ع ۾ ڪليولئنڊ شهر ۾ قائم ٿيل ”ڪيس اسڪول آف اپلائيڊ سائنس“ جي سنگم جو نتيجو آهي.
انهيءَ قصي جو تفصيل هن ريت آهي ته ڪليولئنڊ کان اٽڪل 42 ڪلوميٽرن تي هڊسن ۾ قائم ويسٽرن رزرو ڪاليج کي هڪ مخير شخص ”امسا اسٽون“ پنهجي مالي سهائتا جي مدد سان 1882ع ۾ هڊسن مان منتقل ڪرائي تيزيءَ سان ترقي ڪندڙ شهر ڪليولئنڊ ۾ آندو ۽ ان کي يونيورسٽي جو درجو ڏياري ”ويسٽرن رزرو يونيورسٽي ڪليولئنڊ“ بڻايو. ان دوران ئي ڪليولئنڊ شهر ۾ هڪ ٻيو مخير ماڻهو به رهندو هو، جنهن جو نالو ”ليونارڊو ڪيس جُونيئر“ هو. هي همراهه پنهنجي شهر جي تعليمي ترقي ۽ خدمتِ خلق واري جذبي سان تمام گھڻو سرشار هو ۽ انهيءَ مقصد لاءِ هن پنهنجي سموري دولت ۽ جائداد هڪ ڳجهي ٽرسٽ ٺاهي ان جي حوالي ڪري ڇڏي هئي. ليونارڊو ڪيس پاڻ 1842ع ۾ آمريڪا جي ٽيون نمبر پراڻي ”يئل يونيورسٽي“ نالي درسگاهه مان تعليم پرائي قانون ۾ گريجوئيشن جي ڊگري حاصل ڪئي هئي پر ڪڏهن به وڪالت جو ڪم ڪونه ڪيائين. هو توڙي جو پنهنجي حياتيءَ جو سمورو عرصو بيمار ۽ ڪنوارو ئي رهيو پر هن پنهنجي زندگيءَ کي ڪارج ڀريو بڻائڻ لاءِ ان جي هر پل کي تعليمي ڀلائي جي ڪمن لاءِ استعمال ڪندورهيو. ليونارڊو ڪيس 1859ع ۾ پنهنجي شهر ڪليولئنڊ ۾ ”ڪيس هال“ نالي هڪ وسيع عمارت تعمير ڪرائي جنهن ۾ بعد ۾ ڪليولئنڊ لئبريري ۽ ڪليولئنڊ اڪيڊمي آف نيچرل سائنس قائم ٿي. هن 1877ع ۾ ڪليولئنڊ شهر ۾ پنهنجي خانداني نالي ”ڪيس“ جي پٺيان ”ڪيس اسڪول آف اپلائيڊ سائنس“ جي نالي سان هڪ درسگاهه قائم ڪيو هو. قيام جي شروعاتي دور ۾ هِن اسڪول جا ڪلاس هُن پنهنجي گھر ۾ ئي هلائڻ شروع ڪيا هئا. هي اسڪول هتان جي تدريسي عملي جي محنتن جي نيتجي ۾ ترقي جا ڏاڪا چڙهندو ويو. 1947ع ۾ هن اسڪول کي وڌائي ڪيس انسٽيٽيوٽ آف ٽيڪنالاجي جو نالو ڏنو ويو. هن انسٽيٽيوٽ پنهنجي سائنسي ۽ ٽيڪنيڪل تعليم ۽ تحقيق وارين سرگرمين ذريعي آمريڪا جي اوهائيو رياست ۾ وڏو نالو ڪمايو. ڪيس انسٽيٽيوٽ جي وڌندڙ مقبوليت جي پيشِ نظر هن کي 1967ع ۾ ويسٽرن رزرو يونيورسٽي سان ملائي هڪ نئين ۽ جامع يونيورسٽي جو بنياد وجهي ان کي ”ڪيس ويسٽرن رزرو يونيورسٽي“ جو نالو ڏنو ويو. اهڙي طرح ٻن اعليٰ تعليمي ادارن جو سنگم سان جنم ورتل ڪيس ويسٽرن رزرو يونيورسٽي ايندڙ سالن ۾ تعليم ۽ تحقيق ۾ اعليٰ رڪارڊ ٺاهيندي اڄ اسان جي هن مضمون جو موضوع بڻي آهي.
ڪليولئنڊ شهر جي مرڪزي جڳهه کان اٽڪل اٺ ڪلوميٽر پري ”يونيورسٽي سرڪل“ واري علائقي ۾ڪشادي ايراضيءَ تي قائم ڪيس ويسٽرن رزرو يونيورسٽي آمريڪا جي معياري اعليٰ درسگاهن جي تنظيم ايسوسيئيشن آف آمريڪن يونيورسٽيز جي ميمبر هجڻ جو اعزاز رکي ٿي. يو ايس نيوز ائنڊ ورلڊ رپورٽس جي رئنڪنگ مطابق ملڪ جي هزارين قومي درسگاهن ۾ هيءَ يونيورسٽي پنهنجي انڊر گريجوئيشن واري پروگرام جي حوالي سان سترهين نمبر تي ليکي وڃي ٿي. ڪيو ايس ورلڊ يونيورسٽيز رئنڪنگ مطابق هي يونيورسٽي دنيا جي 164-هين معياري يونيورسٽي آهي. هونئن ته هن يونيورسٽي ۾ سڀئي تدريسي شعبا پنهنجو خاص معيار رکن ٿا پر سال 2011ع دوران هن يونيورسٽي جا هيٺ ڄاڻايل چار شعبا پنهنجي تدريسي ۽ تحقيقي سرگرمين ڪري آمريڪي توڙي دنيا جي ٻين ملڪن کان آيل شاگردن ۾ ڪافي مقبول رهيا. اهڙن شعبن ۾ بايوميڊيڪل انجنيئرنگ، بايولاجيڪل سائنس، نرسنگ، مڪينيڪل انجنيرنگ ۽ سائيڪالاجي شامل آهن.
ڪيس ويسٽرن يونيورسٽي ۾ موجود دنيا جي سڀني جديد علمن جا تدريسي شعبا سندس مختلف اسڪولن، ڪاليجن، انسٽيٽيوٽن ۽ سينٽرن جي سٿ ۾ شامل آهن. انهن ۾ ويڌر هيڊ اسڪول آف مئنيجمنٽ، ڪيس اسڪول آف انجنيئرنگ، ڪاليج آف آرٽ ائنڊ سائنس، اسڪول آف ڊينٽل ميڊيسن، فرانسز بالٽن اسڪول آف نرسنگ، اسڪول آف گريجوئيٽ اسٽڊيز اچي وڃن ٿا.
ڪيس ويسٽرن رزرو يونيورسٽي جون هونئن ته ٻيون به کوڙ ساريون خاصيتون آهن جيڪي هن يونيورسٽي ڏانهن ڌيان ڇڪائين ٿيون پر هن يونيورسٽي جي هڪ خصوصيت اها به آهي ته هن يونيوسٽيءَ مان سنڌي دوستن جو به هڪ خاصو تعداد پڙهيو آهي ۽ انهن مان ڪيترن ئي مستقل طور آمريڪا ۾ ئي رهائش اختيار ڪئي آهي. نه رڳو ايترو پر ڪيس ويسٽرن يونيورسٽي مان پي ايڇ ڊي جي ڊگري حاصل ڪندڙ ڊاڪٽر رحمان اي سومرو پاران سانا جي ويب پيج تي رکيل هڪ خط موجب آمريڪا ۾ رهندڙ سنڌين جي سماجي تنظيم ”سنڌي ايسوسيئيشن آف نارٿ آمريڪا“ (سانا) جو بنياد پڻ 1989ع ۾ ڪيس ويسٽرن يونيورسٽي ۾ پڙهندڙ سنڌي شاگردن جي ڪوششن سان ئي پيو هو. ان ۾ وڏو ڪردار خود سومري صاحب جو هئو جنهن سانالٽ جي سڃاڻپ سان هڪ اِي ميل ٺاهي هئي جنهن جي وسيلي سنڌي دوستن جو هڪ ٻئي سان رابطو رهندو هو. شروع ۾ اها اِي ميل صرف يونيورسٽي وارن دوستن وٽ هوندي هئي جن ۾ ڊاڪٽر صغير شيخ، ڊاڪٽر گل آغا، فدا حسين سمون، ڊاڪٽر نديم جمالي، محمد علي مهر، ڊاڪٽر عبدالرزاق ميمڻ، عبدالوهاب سومرو، ڊاڪٽر منظور انڙ، ڊاڪٽر عطاءُالله سولنگي، ڊاڪٽر زبير شيخ شامل هئا. انهيءَ کان پوءِ آمريڪا ۾ سنڌين جي هي سماجي تنظيم گھڻو وڌي ۽ ويجهي آهي.
آمريڪا ۾ ڪيس ويسٽرن رِزرو يونيورسٽي يا ڪنهن به ٻئي معياري درسگاهه مان ماڻهو پنهنجي خرچ يا ڪنهن اسڪالرشپ جي مدد سان تعليم حاصل ڪري سگھي ٿو. آمريڪا ۾ تعليم لاءِ ٻين اسڪالرشپس سميت فل برائيٽ اسڪالرشپ جو موقعو اڄڪلهه به موجود آهي جنهن بابت آگاهي تازو ئي لاڙڪاڻي ۽ ملڪ جي ٻين تعليمي ادارن ۾ منعقد ڪيل سيمينارن ۾ ڏني وئي جيڪا، مان ضروري ٿو سمجهان ته ڪيس يونيورسٽي جي تفصيلي احوال سان گڏ اها به هتي شيئر ڪريان ته جيئن اسڪالرشپ حاصل ڪرڻ ۾ دلچسپي رکندڙ نوجوان وقت سر پنهنجا ڪاغذ لاڳاپيل اختيارين تائين پهچائي سگھن. احوال ڪجهه هن ريت آهي.
تازو ئي لاڙڪاڻي جي ٻن ادارن سر شاهنواز ڀٽو ميموريل لائبريري ۾واقع لنڪولن سينٽر ۽ ناليج سينٽر لاڙڪاڻي ۾ منعقد ٿيل سيمينارن ۾ شرڪت جو موقعو مليو. اهي سيمينار آمريڪا جي تعليمي ادارن ۾ تعليم حاصل ڪرڻ لاءِ مالي سهائتا واري آمريڪي پروگرام ”فل برائيٽ اسڪالرشپ“ متعلق هيا. آمريڪي ڪائونسليٽ ڪراچي جي پبلڪ افيئر سيڪشن ۾ ايجوڪيشن ائنڊ يوٿ ايڊوائيزر جي حيثيت سان مقرر هڪ سنڌي آفيسر سيف الله جسڪاڻي ۽ يونائيٽيڊ اسٽيٽس ايجوڪيشن فائونڊيشن پاڪستان جي هڪ مقامي آفيسر سيد فراز حسين نقوي ”فل برائيٽ اسڪالرشپ“ حاصل ڪرڻ جي طور طريقن ۽ آمريڪا جي مختلف درسگاهن ۾ تعليم پرائڻ بابت نوجوانن کي تفصيلي معلومات ڏني. انهن ٻنهي دوستن ڳالهائيندي ٻڌايو ته پاڪستان جي ٻين نوجوانن سميت سنڌي نوجوانن لاءِ پڻ آمريڪي تعليمي ادارن ۾ اعليٰ تعليم لاءِ کوڙ موقعا موجود آهن. انهن موقعن ۾ فل برائيٽ اسڪالرشپ، ڪميونٽي ڪاليج پروگرام، گلوبل انڊر گريجوئيٽ پروگرام، ڪينيڊي لوگر يوٿ ايڪسچينج پروگرام وغيره شامل آهن. آمريڪا جي مختلف يونيورسٽين مان ماسٽرس ۽ پي ايڇ ڊي جي ڊگري پروگرامن لاءِ تعليم حاصل ڪرڻ لاءِ خاص طور تي فل برائيٽ اسڪالرشپ جو موقعو موجود آهي جنهن بابت وڌيڪ ڄاڻ ”دي يونائيٽڊ اسٽيٽس ايجوڪيشنل فائونڊيشن ان پاڪستان“ جي ويب سائيٽwww.usefpakista.org تان حاصل ڪري سگھجي ٿو. ٻيون اسڪالرشپس پڻ موجود آهن جن متعلق ڄاڻ حاصل ڪرڻ لاءِ هنن ويب سائيٽس جو مطالعو ڪرڻ گھرجي www.finaid.com www.college-scholarships.com يا www.usedugides.com .
ڪيس ويسٽرن يونيورسٽي جي معلومات سان گڏ هن يونيورسٽي واري شهر ۽ رياست جي ڄاڻ پڻ دلچسپي جو باعث بڻجندي. اوهائيو آمريڪا جي 50 رياستن ۾ ايراضيءَ جي حوالي سان چوٽيهون ۽ آباديءَ جي لحاظ کان ستون نمبر وڏي رياست آهي. هن جي گاديءَ وارو شهر ڪولمبس آهي. اوهائيو رياست جو شهر ڪليوِلئنڊ پنهنجي فطرتي حسن سان گڏ ڪيس ويسٽرن رزرو يونيورسٽي جي حوالي سان مشهور آهي. ڪليولئنڊ ۾ قائم ڪيس ويسٽرن رِزروِ يونيورسٽي مان تعليم پرائڻ جي خواهش رکندڙ نوجوان اتان جي تعليم سان گڏ ڪيس يونيورسٽي ۽ هن شهر ۾ منعقد ٿيندڙ تفريحي سرگرمين سميت هتان جي ماڳن ۽ مڪانن جي موجودگيءَ مان مستفيض ٿيڻ جا پڻ ڪي ئي موقعا حاصل ڪري سگھن ٿا.
(ڪاوش مڊويڪ مئگزين، 19 مارچ 2014ع)