آمريڪا جي هيوسٽن يونيورسٽي
آمريڪا جي هيوسٽن يونيورسٽي
جتي کوڙ سارا سنڌي به رهن ٿا[/b]
”دِي يونيورسٽي آف هيوسٽن“ ٽيڪساس رياست جي ٽيون نمبر وڏي يونيورسٽي آهي جيڪا 1927ع ۾ قائم ڪئي وئي. هيءَ ”يونيورسٽي آف هيوسٽن سسٽم“ جي فليگشپ يونيورسٽي آهي. فليگشپ يونيورسٽي هڪ کان وڌيڪ ڪئمپسن واري يونيورسٽيءَ جي مکيه ڪئمپس کي چئبو آهي جتي تدريسي شعبن سميت سموري يونيورسٽي سسٽم جي انتظاميه جا دفتر پڻ هوندا آهن.
هيوسٽن يونيورسٽي ۾ اٽڪل 41 هزار شاگرد زير تعليم آهن جيڪي هن يونيورسٽي جي 300 کان وڌيڪ مختلف تعليمي ڪورسن ۾ گريجوئيشن، پوسٽ گريجوئيشن، ڊاڪٽوريٽ ۽ پوسٽ ڊاڪٽوريٽ جي ڊگرين ۽ اعزازن لاءِ رات ڏينهن مصورفِ عمل آهن. دنيا جي هڪ سئو ملڪن کان وڌيڪ انٽرنيشنل شاگردن جو پڻ خاصو تعداد هيوسٽن يونيورسٽي مان تعليم حاصل ڪري رهيو آهي. هيوسٽن يونيورسٽي جي رڪارڊ مطابق هيءَ يونيورسٽي هر سال اٽڪل اٺ هزار ڪامياب اميدوارن کي سندن تعليم ۽ تحقيق مڪمل ٿيڻ تي ڊگرين سان آراسته ڪري کين سماج ۾ پنهنجو مثبت ڪردار ادا ڪرڻ لاءِ فارغ ڪندي آهي. سائنس ۽ ٽڪنالاجي وارن شعبن ۾ هن يونيورسٽي جا 40 ريسرچ سينٽر مسلسل ريسرچ، ايجادن ۽ دريافتن جي ذريعي هيوسٽن يونيورسٽيءَ جي ناماچاريءَ ۾ اضافو ڪندا رهن ٿا. هتان جي ريسرچ وارن اهڙن نمايان شعبن ۾ خاص طور تي بايو ميڊيڪل سائنسز، انجنيئرنگ ائنڊ ٽيڪنالاجي، انرجي ائنڊ نيچرل سائنسز، سُپر ڪنڊڪٽِوِٽي ۽ اِسپيس ڪمرشلائيزيشن ائنڊ ايڪسپلوريشن اچي وڃن ٿا.
همعصر زماني ۾ دنيا ۾ اعليٰ تعليم جي نامياري درسگاهه جو درجو حاصل ڪندڙ هيوسٽن يونيورسٽي جو قصو به ڏاڍو دلچسپ آهي جيڪو هن طرح شروع ٿئي ٿو. اهو 27 مارچ 1927ع وارو ڏينهن هيو جو هيوسٽن ۾ هڪ تعليم واري اداري ”هيوسٽن اِنڊپينڊنٽ اسڪول ڊسٽرڪٽ بورڊ آف ايجوڪيشن“ جي عملدارن جيڪي حقيقت ۾ هن اداري جي بورڊ آف مئنيجمنٽ جا ٽرسٽيز (Trustees) هيا، انهن بورڊ جي هڪ اجلاس ۾ ريزوليشن يا ٺهراءُ پاس ڪيو ته هيوسٽن ۾ نوجوانن جي هائير سيڪنڊري تعليم وارين ضرورتن جي پورائي لاءِ هڪ جونيئر ڪاليج قائم ڪيو وڃي. ان ٺهراءَ جي پوئواري ۾ هڪدم ئي ”جونيئر ڪاليج“ قائم ڪيو ويو جنهن پنهنجو ڪم ”سانجئڪنٽو هاءِ اسڪول“ ۾ ئي ڪرڻ شروع ڪيو. جونيئر ڪاليج جي بهترين پڙهائي ۽ وڌندڙ نيڪنامي هن ڪاليج جي ترقي جا دروازا کوليندي وئي. هن جي قيام کان صرف ڇهه سال پوءِ يعني آڪٽوبر 1933ع ۾ ٽيڪساس جي گورنر هڪ بل پاس ڪرائي هن ڪاليج جو درجو وڌائي هن کي يونيورسٽي بڻائڻ جو فيصلو ڪيو. گورنر جي هن فيصلي کان پوءِ ڇهن مهينن جي عرصي ۾ سمورا انتظام مڪمل ڪري اپريل 1934ع ۾ هيوسٽن واري هن جونيئر ڪاليج جو نالو بدلائي هن کي يونيورسٽي جو درجو ڏئي سندس نئون نالو ”دِي يونيورسٽي آف هيوسٽن“ رکيو ويو.
هيوسٽن ۾ هن نئين يونيورسٽي جي قيام واري عمل کي ساراهيندي هتان جي ٻن مخير شخصيتن ”بين توب“ ۽ ”جَي جَي سيٽگسٽ“ جي وارثن هن جي نئين ڪئمپس جي تعمير لاءِ 110 ايڪڙ زمين تحفي ۾ ڏني. هي يونيورسٽي پنهنجي قيام کان جلد ئي پوءِ اهڙي ته اورچائي ۽ سنجيدگيءَ سان ڪم ڪري اڳتي وڌڻ لڳي جو 1951ع ۾ هيءَ يونيورسٽي ٽيڪساس رياست جي ٻيو نمر وڏي ۽ تيزيءَ سان ترقي ڪندڙ يونيورسٽي ليکجڻ لڳي.
هيوسٽن يونيورسٽي جي اڌ صدي مڪمل ڪرڻ تي هن جي پنجاهين سالگرهه جي موقعي تي 1977ع ۾ ٽيڪساس جي قانون ساز اسيمبلي هڪ ٺهراءُ پاس ڪري ”يونيورسٽي آف هيوسٽن سسٽم“ جو قيام عمل ۾ آندو. نه رڳو ايترو پر هن جي مرڪزي حيثيت جي پيشِ نظر هن يونيورسٽيءَ کي ”يونيورسٽي آف هيوسٽن سسٽم“ جي فلئگشپ يونيورسٽي جي حيثيت ڏني وئي.
2011ع ۾ آمريڪا جي هڪ نامياري اداري ”ڪارنيگي فائونڊيشن فار دي ايڊوانسمنٽ آف ٽيچنگ“ طرفان يونيورسٽي آف هيوسٽن کي ٽاپ ڪيٽيگري واري ريسرچ يونيورسٽي جو درجو ڏنو ويو آهي. يونيورسٽي آف هيوسٽن جي مکيه ڪئمپس هيوسٽن شهر جي ڏکڻ اوڀر ۾ واقع ڪالهون روڊ تي واقع آهي. 1991ع تائين هيوسٽن يونيورسٽي کي يونيورسٽي پارڪ جي سڃاڻپ سان سڃاتو ويندو هيو، پر هاڻي کيس صرف هيوسٽن يونيورسٽي يا ”يو ايڇ“ جي مختصر نالي سان پڻ سڏيو ويندو آهي.
يونيورسٽي آف هيوسٽن سسٽم ۾ ڪل چار يونيورسٽي ڪئمپسون آهن جيڪي الڳ الڳ يونيورسٽيءَ جي حيثيت رکن ٿيون ۽ هيوسٽن شهر جي مختلف علائقن ۾ واقع آهن. اهي چار ئي هن طرح آهن جهڙوڪ دِي يونيورسٽي آف هيوسٽن شُگرلينڊ، دِي يونيورسٽي آف هيوسٽن ڪليئر ليڪ، دِي يونيورسٽي آف هيوسٽن ڊائون ٽائون ۽ دِي يونيورسٽي آف هيوسٽن وِڪٽوريا.
هيوسٽن يونيورسٽي مختلف اڪيڊمڪ ڪاليجن تي مشتمل آهي. هن جي ناميارن ڪاليجن ۾ ڪيولن ڪاليج آف انجنيئرنگ، ڪاليج آف ٽيڪنالاجي، ڪاليج آف نيچرل سائنس ائنڊ مئٿميٽڪس، ڪاليج آف بزنس، ڪنراڊ هِلٽن ڪاليج آف هوٽل ائنڊ ريسٽارنٽ مئنيجمنٽ، ڪاليج آف ايجوڪيسن، ڪاليج آف آپٽوميٽري، ڪاليج آف فارميسي، گريجوئيٽ ڪاليج آف سوشل ورڪ ۽ يونيورسٽي آف هيوسٽن لا سينٽر شامل آهن.
فنون لطيفه جهڙوڪ پرفارمنگ آرٽ، وزئيل آرٽ، ميوزڪ، ڊرامه ۽ ٿيٽر جي حوالي سان پڻ هيوسٽن يونيورسٽي نه رڳو تعليم ۽ ٽريننگ واري ڏس ۾ اهم حيثيت رکي ٿي پر هتي منقعد ٿيندڙ آرٽ ۽ ثقافت جا شو، سيشن ۽ تقريبون پڻ هن جي شهرت ۾ نمايان طور تي اضافو ڪن ٿا. هيوسٽن يونيورسٽي جا دِي جان مورس اسڪول آف ميوزڪ، دِي اسڪول آف ٿيٽر ائنڊ ڊانس آرٽ ۽ ڪلچرل تعليم ۽ تربير ۾ قابل قدر ڪردار ادا ڪري نه رڳو انهن شعبن ۾ ڪامياب شاگردن کي ڊگريون ڏين ٿا پر حقيقي طور تي فنڪار پيدا ڪري سماج جي ان حسين پهلو کي نکارڻ ۾ پڻ پنهنجو ڀرپور ڪردار ادا ڪندا رهن ٿا. يونيورسٽي جي فائن آرٽس شعبي واري بلڊنگ ۾ واقع ”بلئفر گئلري“ به قابل ذڪر آهي جيڪا همعصر دور جي فنڪارن، مصورن ۽ آرٽسٽن جي فنپارن ۽ شهڪارن جي شانائتي نموني نمائشون ڪرڻ لاءِ هر وقت تيار رهندي آهي. هيوسٽن يونيورسٽي ۾ ٻاهر کان آيل شاگردن جي رهائش جو پڻ جوڳو انتظام ٿيل آهي. هتان جي شاگردن جي سماجي ڀلائي واري جذبي ۽ سرگرم ايڪٽوزم جو اندازو ان حقيقت مان به لڳائي سگهجي ٿو ته يونيورسٽي ۾ اٽڪل چار سئو کان وڌيڪ شاگردن جو تنظيمون، ڪلبس، سرڪلس ۽ باضابطه ويلفيئر وارا گروپ ٺهيل آهن جيڪي شاگرد برادري جي تعليمي، سماجي، تفريحي، راند روند ۽ عام ڀلائي لاءِ ڪا نه ڪا سرگرمي ڪندا رهن ٿا. هوسٽن يونيورسٽيءَ جو ايجوڪيشنل ٽيلويزن ۽ ريڊيو نيٽ ورڪ هميشه يونيورسٽي اندر ٿيندڙ علمي، ادبي، سماجي ۽ ثقافتي سرگرمين کان پنهنجي شاگردن کي آگاهه ڪندا رهن ٿا. هيوسٽن يوينورسٽي جي ٽيچنگ فئڪلٽي ۾ هڪ نوبيل انعام يافته استاد سان گڏ ٻيا اهڙا به ڪي ئي پروفيسرس ۾محقق ۽ سائنسدان به شامل آهن جن مختلف تدريسي ۽ تحقيقي شعبن ۾ پنهنجي نمايان ڪم ۽ ڪارڪردگيءَ جي عيوض ڪي ئي نيشنل ۽ انٽرنيشنل انعام ۽ اعزاز حاصل ڪيا آهن.
هيوسٽن يونيورسٽي ۾ سنڌ جا شاگرد پڻ پهچي تعليم پرائيندا رهيا آهن. سنڌي نياڻي شاهده ڀٽو پڻ هن يونيورسٽي جي شاگرد آهي. هيوسٽن شهر ۾ سنڌين جو پڻ ڪافي تعداد پنهنجي ڪٽنبن سميت مستقل رهائش پذير آهي. هيوسٽن ۾ رهندڙ سنڌين جي سماجي ڀلائي واري تنظيم سنڌي ڪميونٽي آف گريٽ هيوسٽن متحرڪ طرح ڪم ڪندي رهي ٿي. هيوسٽن ۾ مستقل طور رهندڙ سنڌين ۾ امداد علي رضا سيهڙ پڻ هڪ آهي. امداد علي رضا سيهڙ مورو سان تعلق رکندڙ سنڌي ٻوليءَ جي نامياري شاعر ۽ تعليمدان ناطق مورائي جو فرزند آهي. هو سي ايس ايس امتحان ۾ پهرين پوزيشن کڻي سنڌ جي مختلف ضلعن ۾ ڊپٽي ڪمشنر رهيو پر بعد ۾ آمريڪا منتقل ٿي اتان جي ميامي يونيورسٽي فلوريڊا مان قانون ۾ ماسٽرس جي ڊگري حاصل ڪري هيوسٽن ۾ قانون جي هڪ فرم قائم ڪري اتي قانون واري شعبي ۾ ماهر اٽارني طور ڪم ڪري رهيو آهي. سندس وڏو ڀاءُ ڊاڪٽر محمد اقبال پڻ هوسٽن ۾ اعليٰ عهدي تي فائز آهي. ان کان علاوه نامياري ليکڪه نورالنسا گهانگهرو، خيرپور ناٿن شاهه سان تعلق رکندڙ معشوق ملاح، حيدرآباد وارو منصور سمون ۽ آمريڪا ۾ پيپلز پارٽي جو متحرڪ اڳواڻ، ضلعي بدين جي ماتلي شهر سان تعلق رکندڙ ستار مڱڻهار، سانگهڙ جو عزيز سومرو، سکر جو فواد منگي، ڊاڪٽر امير علي ميمڻ ۽ ٻيا به ڪي ئي سنڌي هيوسٽن ۾ ڪيترن ئي سالن کان مستقل طور آباد آهن. (مان پڻ سال 2015ع ۾ هيوسٽن ۾ منعقد سانا جي ڪنوينشن ۾ شامل ٿيو هيس ۽ ٽي ڏينيهن هيوسٽن ۾ رهڻ کان پوءِ آمريڪا جا ٻيا شهر پڻ گهميا ها.)
ٽيڪساس رياست ۾ واقع هيوسٽن آمريڪا جو چوٿون نمبر وڏو شهر ليکجي ٿو. هونئن ته هن شهر جي ترقي، خوبصورتي ۽ زندگيءَ سان ڀرپور گهما گهميءَ جا ٻيا به کوڙ حوالا آهن پر هن شهر ۾ واقع ”دِي يونيورسٽي آف هيوسٽن“ دنيا ڀر جي علم جي متلاشين جي نظر جو مرڪز بڻيل رهي ٿي. جيڪڏهن اوهان به هوسٽن يونيورسٽي ۾ تعليم حاصل ڪرڻ واري مقصد لاءِ پهچي وڃڻ ۾ ڪامياب ٿي وڃو ٿا ته پوءِ هيوسٽن جون ٻيون حسناڪيون به اوهان کي پري ڪونه هونديون.
( ڪاوش مڊويڪ مئگزين، 29 آڪٽوبر 2014ع)