مختلف موضوع

دنيا جون درسگاهون (ڀاڱو ٻيو)

ڪتاب ”دنيا جون درسگاهون“ جو ٻيو ڀاڱو ”آمريڪا، ڪئناڊا ۽ آسٽريليا جون يونيورسٽيون“ اوھان اڳيان پيش آهي. هن ڪتاب جي تحقيق ۽ مضمونن جو ليکڪ ناميارو تعليمدان، شاعر ۽ ليکڪ پروفيسر مختيار سمون آهي.
هي ڪتاب دنيا جي درسگاھن جي تعارفي سلسلي جو ٻيو حصو آهي، جنهن ۾ ڪل 38 مضمون آهن جن مان پنجويهه آمريڪا، ست ڪئناڊا، پنج آسٽريليا ۽ هڪ ميڪسيڪو جي اعليٰ معياري يونيورسٽين بابت آهن. انھن يونيورسٽين متعلق ڪارائتي ڄاڻ سان گڏ اتي پڙهندڙ يا پڙهي ڪاميابيون ماڻيندڙ سنڌ جي ڪيترن ئي شخصيتن جو احوال به ڏنو ويو آهي ته جيئن ٻيا نوجوان به معلومات ۽ اتساهه حاصل ڪري اڳتي وڌن ۽ انهن ادارن مان لاڀ حاصل ڪن.
Title Cover of book دنيا جون درسگاهون (ڀاڱو ٻيو)

آمريڪن يونيورسٽي

[b]American University

آمريڪن يونيورسٽي

جنهن کي خوبصورت ترين يونيورسٽي قرار ڏنو ويو هئو[/b]

آمريڪن يونيورسٽي آمريڪا جي هڪ نامياري يونيورسٽي آهي جيڪا آمريڪا جي گاديءَ واري شهر واشنگٽن ڊِي سِي ۾ واقع آهي. هن يونيورسٽي جي تعليمي ۽ تحقيقي ڪارڪردگي، پڙهائي جي موقعن، اتان جي ناميارين شخصيتن ۽ هن جي قيام جي تاريخ جو تفصيلي ذڪر ڪرڻ کان اڳ هن عظيم درسگاهه ۾ اڄ کان 33 سال اڳ منعقد ڪيل هڪ تقريب ۾ اتان جي شاگردن، استادن ۽ انتظامي عملي جي سامهون آمريڪا جي پنجٽيهين صدر جان ايف ڪينڊي پاران امن جي موضوع تي ڪيل تقرير مان صرف انهن ٽن ڳالهين جو ذڪر ڪرڻ ضروري ٿو سمهجان جن سان نه رڳو يونيورسٽين جي اهميت ۽ افاديت اجاگر ٿئي ٿي پر ان سان گڏ آزدي، امن، ماڻهوءَ جي منشا ۽ ان سان جڙيل حاصلات جي اهميت جي به پروڙ پئي ٿي. هن يونيورسٽي جي اسٽيج تان آمريڪي صدر جون ڪيل اهي ٽئي ڳالهيون ماڻهو جي اندر ۾ هڪ اڻميو اتساهه پيدا ڪري کيس علم واري واٽ وٺرائي آزدي، امن ۽ عظمت واري منزل ڏانهن گامزن ٿيڻ جو ڏس به ڏين ٿيون ته آمريڪن يونيورسٽي جي حُسن، اهميت ۽ ڪارج کي سمجهڻ ۾ به مدد ڪن ٿيون.
آمريڪا جي صدر جان ايف ڪينيڊي 10 جون 1963ع تي آمريڪن يونيورسٽي جي دوري دوران اتي منعقد ٿيل هڪ تعليمي تقريب ۾ پنهنجي عالمانه ۽ مدبرانه تقرير دوران آمريڪن يونيورسٽي جي اهميت کي اجاگر ڪندي انگريزي ٻوليءَ جي نامياري ليکڪ ۽ شاعر جان ايڊورڊ مئسيفيلڊ جو هي جملو حوالي طور پيش ڪيو هو جنهن ۾ جان مئسيفيلڊ چيو هو ته ”مشڪل سان ڪا ٻي ارضي شيءِ يونيورسٽي کان وڌيڪ خوبصورت ٿي سگهي ٿي.“ صدر ڪينيڊيءَ يونيورسٽي بابت هن انگريز شاعر جي اهڙي نفيس ۽ خوبصورت خيال جي وضاحت ڪندي وڌيڪ چيو هو ته ”مئسيفيلڊ جو مقصد صرف يونيورسٽي جي ڪئمپس يا ان ۾ تعمير ٿيل ٽاور جي خوبصورتي ناهي پر اصل خوبصورتي اها آهي ته يونيورسٽي هڪ اهڙي جاءِ هجي ٿي جتي جهالت کان نفرت ڪندڙ ماڻهو ساڃاهه، شعور ۽ علم جي حاصلات لاءِ جدوجهد ڪندا آهن ۽ سچ ڏسي سگهڻ جي قوت رکندڙ فردَ ٻين ۾ به اهڙي قوت پيدا ڪرڻ جي ڪوشش ڪندا آهن.“
آمريڪن يونيورسٽي جي پنڊال ۾ پنهنجن خوبصورت لفظن ۽ حوالن سان درسگاهن جي اهميت کي اجاگر ڪرڻ کان پوءِ آمريڪا جي هن هر دلعزيز ۽ ساڃاهوند صدر جان ايف ڪينڊيءَ هن يونيورسٽي جي شاگردن ۽ انهن جي استادن جي اڳيان ٻه ٻيون اهڙيون ڳاليهون ڪيون هيون جن کي آفاقي سچ ئي سڏجي ته ان ۾ ڪو وڌاءُ نه ٿيندو. هن چيو هو ته ”ڪو به ماڻهو ايتري ئي عظمت ماڻي سگهي ٿو جيتري هو طلبي ٿو ۽ ان لاءِ ڪم به ڪري ٿو“ ۽ ٻيو اهو ته ”امن ۽ آزادي هميشه گڏ ئي هلندا آهن، اهي ٻئي هڪ ٻئي کان سواءِ نامڪمل ۽ اڌورا هوندا آهن.“
آمريڪن يونيورسٽي ۾ جان ايف ڪينڊي جي اهڙي اتساهيندڙ ۽ زندگي جي اعليٰ قدرن کي اپنائڻ جو درس ڏيندڙ تقرير کان پوءِ جڏهن آمريڪن يونيورسٽي جي قيام جي قصي ۽ هن جي اعليٰ تدريسي ۽ تحقيقي ڪارڪردگيءَ جو مطالعو ڪجي ٿو ته يونيورسٽين لاءِ جان مئسيفيلڊ جا چيل هي لفظ 100 سيڪڙو سچ ثابت ٿين ٿا ته ”مشڪل سان ئي ڪا ٻي ارضي شيءِ يونيورسٽي کان وڌيڪ خوبصورت ٿي سگهي ٿي.“
آمريڪا جي گادي واري شهر واشنگٽن ڊي سي ۾ واقع هيءَ يونيورسٽي جنهن جو پورو نالو ته ”دي آمريڪن يونيورسٽي“ آهي پر سهوليت خاطر کيس صرف ”اَي يو“ به سڏيندا آهن. دنيا اندر خانگي شعبي واري اعلي معيار جي ريسرچ يونيورسٽي جو مقام رکندڙ آمريڪن يونيورسٽي جي قيام جو چارٽر جيتوڻيڪ 24 فيبروري 1893ع تي جاري ٿيو هو پر هن جو باقاعدي افتتاح ان کان 21 سال پوءِ يعني 1914ع ۾ ٿيو.
هن درسگاهه جي قيام واري تاريخ ۾ هيءَ ڳالهه به هڪ اهم ورق جيان شامل آهي ته هيءَ يونيورسٽي جيڪا واشنگٽن جي مئٿڊسٽ چرچ جي بشپ جان فيلچر هرٽ قائم ڪئي هئي تنهن جي پيڙهه جو پٿر 1902ع ۾ آمريڪا جي ان وقت جي صدر ٿيوڊر روزويلٽ رکيو هو ۽ هن يونيورسٽي جو افتتاح آمريڪا جي هڪ اهڙي صدر ڪيو هو جيڪو پڻ 1913ع کان 1921ع تائين آمريڪا جو پنجويهون صدر بڻجڻ کان پهريان آمريڪا جي مختلف تعليمي ادارن ۾ پروفيسر ۽ پرسٽن يونيورسٽي جو سربراهه رهڻ سان گڏ پنهنجي دور جو هڪ ناميارو استاد ۽ تعليمدان رهي چڪو هو. 1914ع ۾ آمريڪن يونيورسٽي جو افتتاح ڪندڙ آمريڪا جو اهو علم دوست صدر ٿامس ووڊرو ولسن هئو.
آمريڪن يونيورسٽي جي قيام جو قصو هن ريت آهي ته هي يونيورسٽي آمريڪا جي نامور شهر واشنگٽن جي هڪ مشهور ميٿڊسٽ چرچ جي نگرانيءَ هيٺ قائم ڪئي وئي هئي. ان زماني ۾ يورپ توڙي آمريڪا ۾ رواج مطابق چرچ حڪومتي معاملن کان وٺي درسگاهن توڙي ٻين سماجي ادارن مٿان حاوي هوندو هو. جديد دنيا ۾ اڄ به وڏي تدريسي ۽ تحقيقي شهريت رکندڙ ڪيترائي آڳاٽا ناميارا درسگاهه چرچ پاران ئي قائم ڪيل آهن جيڪي اڄ تائين پنهنجي نانءَ ۽ ناموس کي پنهنجي بهترين ڪارڪردگيءَ سان وڌائيندا رهن ٿا، انهن ۾ آمريڪن يونيورسٽي پڻ اچي وڃي ٿي.
هن يونيورسٽي جي نمايان تاريخي حقيقتن مان هڪ هيءَ به آهي ته جڏهن آمريڪا ۾ اڃا عورتن کي ووٽ ڏيڻ جو حق به حاصل نه ٿيو هو ۽ نه ئي وري اعليٰ تعليمي اداران ۾ عورتن ۽ آفريڪي ماڻهن کي داخلائن ڏيڻ جو رواج هو تڏهن به هن يونيورسٽيءَ جي شروعاتي ڪلاس ۾ ڪل اٺاويهه شاگردن مان پنج عورت شاگردياڻون به شامل هيون. 1915ع ۾ هن يونيورسٽي هڪ آفريڪن شاگرد کي پي ايڇ ڊي ڪرڻ لاءِ اسڪالرشپ جاري ڪري هڪ غير جانبدار روايت جي شروعات ڪئي هئي جيڪا اڄ تائين جاري آهي. اڄڪلهه هن يونيورسٽي ۾ اٽڪل 23 هزار شاگرد تعليم پرائي رهيا آهن جن ۾ خاصو تعداد دنيا جي ڏيد سئو مختلف ملڪن کان ايندڙ قابل شاگردن جو به شامل آهي. يونيورسٽي جي ڪل شاگردن جو 65 سيڪڙو شاگردياڻين تي مشتمل آهي.
اسان جي سهڻي سنڌ جي ڪراچي شهر ۾ قائم سنڌ مدرسته السلام يونيورسٽيءَ جو وائيس چانسلر ڊاڪٽر محمد علي شيخ پڻ فل برائيٽ اسڪالر جي حيثيت سان آمريڪن يونيورسٽي واشنگٽن ۾ تعليم ۽ تحقيق ڪري اتان ”سٽيزنس رائيٽ ٽو انفرميشن“ جي موضوع تي پوسٽ ڊاڪٽوريٽ فيلوشپ جو اعزاز حاصل ڪيو آهي.
آمريڪن يونيورسٽي ستن تدريسي ۽ تحقيقي اسڪولن ۽ ڪاليجن تي مشتمل آهي جيڪي هن يونيورسٽي جي فئڪلٽين جي حيثيت رکن ٿا. يونيورسٽي جي اهڙين ناميارن ادارن ۾ ڪاليج آف آرٽس ائنڊ سائنس، اسڪول آف بزنس، اسڪول آف ڪميونيڪيش، اسڪول آف انٽرنيشنل سروس، اسڪول آف پروفيشنل ائنڊ ايڪسٽينڊڊ اسٽڊيز، اسڪول آف پبلڪ افيئرس، ۽ واشنگٽن ڪاليج آف لا شامل آهن. هن يونيورسٽي جي اٽڪل 950 استادن، محققن ۽ تحقيقارن جي نگراني ۾ 69 مختلف تدريسي شعبن جي پروگرامن ۾ بيچلر، 73 تدريسي ۽ تحقيقي پروگرامن ۾ ماسٽرس ۽ 11 مختلف تحقيقي پروگرامن ۾ ڊاڪٽوريٽ لاءِ پڙهائي ۽ تحقيق ڪرائي وڃي ٿي.
جيتوڻيڪ آمريڪا جي هي خانگي يونيورسٽي ٻين به ڪيترن ئي تدريسي شعبن ۾ پڻ نيڪنامي رکي ٿي پر هن جي شهرت جو وڏو حوالو هن جي پبلڪ پاليسي، هيومن رائيٽس، انٽرنيشنل سروس ۽ انٽرنيشنل لا وارن تدريسي ۽ تحقيقي شعبن ۾ لبرل نصاب ۽ اعلي پائي جي ڪارڪردگي آهي.
آمريڪن يونيورسٽي جو اوائلي اسڪول آف آرٽس ائنڊ سائنس جيڪو 1925ع ۾ قائم ڪيو ويو هيو ان ۾ اينٿراپالاجي، ايڪنامڪس، انوائرنمنٽل سائنس، هسٽري، لئنگوِج، فارين اسٽڊيز، لٽريچر، سوشالاجي پرفارمنگ آرٽس، فلاسافي ائنڊ رليجن، فزڪس، فزيالاجي ۽ هيلٿ وارن شعبن ۾ تدريس ۽ تحقيق ڪرائي ڊگريون ڏنين وڃن ٿيون.
هن يونيورسٽي جو ڪاگاڊ اسڪول آف بزنس جيڪو 1955ع ۾ قائم ڪيو ويو هيو سو بزنس مئنيجمنٽ ۽ ائڊمنسٽريشن واري تعليم ۾ نه رڳو آمريڪا پر دنيا ۾ وڏي نيڪنامي رکي ٿو. هن ۾ انٽرنيشنل بزنس، فنانس، ٽيڪسيشن، رِيئل اسٽيٽ ۽ انفرميشن ٽيڪنالاجي ۾ ڊگريون ڏنيون وڃن ٿيون.
آمريڪن يونيورسٽي ۾ 1957ع ۾ قائم ڪيل اسڪول آف انٽرنيشنل سروس پڻ هن درسگاهه جو وڏي شهرت رکندڙ ادارو آهي جنهن ۾ انٽرنيشنل پِيس ائنڊ ڪنفلڪٽ ريزوليشن، گلوبل پاليٽڪس، ڪمپيئريٽِوِ ائنڊ ريجنل اسٽيڊيز ۾ پڙهائي ۽ تحقيق ڪرائي وڃي ٿي.
اسڪول آف پبلڪ افيئرس جيڪو پڻ 1957ع ۾ ئي قائم ڪيو ويو هو سو پڻ پنهنجي منفرد تعليمي پروگرامن جي ڪري تعليمي ۽ تحقيقي ميدان ۾ اهم جاءِ والاري ٿو. هن اسڪول ۾ ڪل ٽي شعبا آهن جهڙوڪ گورنمنٽ، پبلڪ ۽ سوسائٽي اسٽڊيز. انهن ٽنهي شعبن ۾ بيچلر کان وٺي ڊاڪٽوريٽ ليول جي ڊگرين لاءِ پڙهائي ڪئي وڃي ٿي. هن اسڪول ۾ ستهتر استاد ۽ محقق وڏي جانفشاني سان شاگردن جي تعليم ۽ تربيت لاءِ ڪم ڪندا رهن ٿا.
اسڪول آف ڪميونيڪيشن جيڪو 1984ع ۾ قائم ڪيو ويو هو ان جي تدريسي ۽ تحقيقي شعبن جهڙوڪ ڪميونيڪيشن ايجوڪيشن ۽ ڪميونيڪيشن ريسرچ ۾ پڻ اعليٰ پائي جو تدريس ۽ تحقيقي عمل سر انجام ڏنو وڃي ٿو جنهنڪري هي اسڪول به ڪمينيڪشن جي شعبي ۾ دلچسپي رکندڙ نوجوانن جي دلچسپيءَ جو مرڪز بڻيل رهي ٿو.
آمريڪن يونيورسٽي ۾ 2012ع ۾، هڪ اسڪول جو اضافو ڪيو ويو جنهن کي اسڪول آف پروفيشنل ائنڊ ايڪسٽينڊڊ اسٽڊيز سڏيو وڃي ٿو. هن اسڪول ۾ ڏيهي شاگردن لاءِ واشنگٽن مينٽرشپ پروگرام ۽ ٻيا انٽرنشپ پروگرام شروع ڪيا ويا آهن.
آمريڪن يونيورسٽي ۾ شاگردن جي باضابطه تعليم لاءِ مٿي ڄاڻايل تدريسي سهوليتن کان سواءِ جديد گهرجن مطابق جوڙيل ۽ لکين ڪتابن ۽ ڊجيٽل ذريعن وارين سهوليتن سان آرستا ٿيل لائبريريون ۽ لئبارٽريون، رهائشي هال، پلي گرائونڊس، جسماني ۽ ذهني تندرستي ۽ ترقي لاءِ اسپورٽس، لٽرري، انٽيليڪچوئل، ڊبپيٽنگ ۽ انٽرٽينمنٽ ڪلب، پبليڪيشنس ۽ ٻيون اهڙين ڪيتريون ئي سهوليتون ميسر ٿيل آهن.
آمريڪن يونيورسٽي جتي شاگردن جي تعليم ۽ تفريحي ڀلائي واريون ڪيتريون ئي سوسائٽيون سرگرم آهن اتي يونيورسٽي پاران نيشنل پبلڪ ريڊيو پڻ ڪم ڪندو رهي ٿو جيڪو تفريحي پروگرامن سان گڏ تعليمي ۽ معلوماتي پروگرام به هلائندو رهي ٿو جنهن مان نه رڳو هن يونيورسٽي جا شاگرد مستفيض ٿيندا رهن ٿا پر عام ماڻهو به هن جي پروگرامن کي ٻڌي انهن مان حِظ حاصل ڪندا رهندا آهن.
بهرحال آمريڪا جي گادي واري شهر واشنگٽن ڊي سي ۾ واقع آمريڪن يونيورسٽي ۾ آمريڪي شاگردن سميت دنيا جي سڀني ملڪن جي شاگردن لاءِ اعليٰ تعليم جا هڪ جيترا موقعو موجود آهن، جيڪو به نوجوان انهن موقعن مان فائدو وٺڻ جي خواهش ڪندو ته پوءِ ان کي مسلسل محنت واري واٽ وٺڻي پوندي.

(ڪاوش مڊويڪ مئگزين 24 ڊسمبر 2014ع)