شڪاگو جي اِلنواءِ يونيورسٽي
شڪاگو جي اِلنواءِ يونيورسٽي
جتي ”اسٽوڊنٽ گورنمينٽ“ به آهي[/b]
اِلنواءِ يونيورسٽي آمريڪا جي انهيءَ شهر ۾ واقع آهي جنهن جي ٻين خوبين کان علاوه هڪ اها به آهي ته اهو شهر دنيا جي مشهور تفريحي ماڳ هجڻ سان گڏ اسان وٽ مزدور تحريڪ جي حوالي سان به گهڻو مشهورآهي. ان شهر جو نالو آهي شڪاگو.
سموري دنيا ۾ جڏهن پهرين مئي تي شڪاگو جي مزدور تحريڪ جي شهيدن کي ڀيٽا ڏيڻ ۽ پورهيتن جي حقن جي بحالي ۽ سندن عظمت جي مڃتا لاءِ ”پورهيتن جو عالمي ڏينهن“ ملهايو ويندو آهي ته اسان جي سنڌ جي هر ننڍي وڏي شهر ۾ به مزدورن کي ڀيٽا ڏيڻ لاءِ ماڻهن جا ميڙاڪا ٿيندا آهن ۽ سڀني اخبارن ۽ رسالن ۾ مزدور تحريڪ جي حوالي سان مضمون به شايع ٿيندا آهن. انهن ميڙاڪن ۾ ٿيندڙ تقريرن ۽ اخبارن ۾ ڇپجندڙ تحريرن ۾ شڪاگو شهر اهم حوالي طور ايندو آهي.
شڪاگو جو ٻيو حوالو به ڏاڍو اهم آهي. اهو هن طرح ته آمريڪا جي اِن شهر پنهنجي ڌرتي تي ڏيهي ماڻهن کان علاوه پرڏيهه جي ٻين ماڻهن سميت جن سنڌ واسين کي پنهنجي جيءَ ۾ جاءِ ڏني آهي انهن ۾ هڪ اهڙو ناميارو سنڌي شاعر به شامل آهي جنهن جو لکيل هڪ گيت سنڌ سميت دنيا جي ڪنڊ ڪڙڇ ۾ رهندڙ هر سنڌيءَ جي دل جي ترجماني ڪري ٿو. اهو سنڌي شاعر اسحاق تنيو آهي ۽ سندس لکيل گيت جيڪو راڳ جي راڻيءَ عابده پروين ڳايو آهي تنهن جا ٻول ڪجهه هيٺئين ريت آهن:
هِن جنم هُن جنم ۾ وچن ٿو ڪريان
مان جٿي ڀي هجان سنڌ تنهنجو ٿيان.
اِلنواءِ يونيورسٽي جي ديس ۾ رهندڙ سنڌي شاعر اسحاق تنيو اصل ۾ قمبر ضلعي جي هڪڙي ننڍڙي ڳوٺ ”ٺوڙهي بجار“ سان تعلق رکي ٿو. هن بنيادي تعليم پنهنجي ڳوٺ ٺوڙهي بجار جي پرائمري اسڪول، هاءِ اسڪول قمبر ۽ ڊگري ڪاليج لاڙڪاڻي مان حاصل ڪرڻ کان پوءِ ڪراچي يونيورسٽي مان ماسٽرس جي ڊگري حاصل ڪئي ۽ اتي ئي صحافتي دنيا ۾ داخل ٿيو. ڪجهه سال اڳ هو آمريڪا وڃي اتان جي اِلنواءِ رياست جي شهر شڪاگو ۾ مستقل آباد ٿيو آهي جتي اڄڪلهه آءِ ٽي ڪنسلٽنٽ جي حيثيت سان ڪم ڪري رهيو آهي.
هن يونيورسٽي جو پورو نالو ”دِي يونيورسٽي آف اِلنواءِ ايٽ شڪاگو“ (The University of Illinois at Chicago) آهي پر آسانيءَ خاطر هن کي ”اِلنواءِ يونيورسٽي“ يا صرف ”يو آءِ سِي“ (UIC) به سڏيندا آهن.
سرڪاري سرپرستي ۽ ان جي مالي سهائتا سان هلندڙ شڪاگو جي هيءَ ريسرچ يونيورسٽي پنهنجي تدريسي ۽ تحقيقي سرگرمين، استادن ۽ شاگردن جي متحرڪ زندگي ۽ تعليم ڏانهن سنجيده روين جي ڪري نه رڳو پنهنجي ملڪ پر دنيا ۾ پڻ وڏي نيڪنامي رکي ٿي. هن درسگاهه جون ٻه ڪئمپسون آهن جن مان هڪ ”نيئر ويسٽ سائيڊ ڪميونٽي ايريا“ ۾ ۽ ٻي وڏي ڪئمپس ”شڪاگو ايريا“ ۾ واقع آهي جن ۾ اٽڪل 30 هزار شاگرد زير تعليم آهن. انهن ۾ انٽرنيشنل شاگرد به آهن، جن ۾ صرف ايشيا کنڊ جي مختلف ملڪن جا اٽڪل ٽي هزار شاگرد پڻ شامل آهن.
هونئن ته جديد تعليم جي هر شعبي ۾ هن يونيورسٽي جي تعريف جوڳي ڪارڪردگي رهي آهي پر خاص طور تي هن يونيورسٽي جو ميڊيڪل اسڪول آمريڪا جي ميڊيڪل سائنس واري تعليمي سهوليتن ۾ ڪافي اهم ليکجي ٿو. اِلنواءِ اسٽيٽ ۾ موجود ماهر فزيشن، هيلٿ ڪيئر پروفيشنلس، ڊينٽسٽ، فارماسسٽ، فزيڪل ٿراپسٽ، نرسز ۽ ميڊيڪل پريڪٽشنرس جو گهڻو تعداد اِلنواءِ يونيورسٽي جي ميڊيڪل اسڪول مان ئي مستفيض ٿيل آهي.
اِلنواءِ يونيورسٽي جي قيام جي تاريخ اٽڪل ڏيڍ سئو سال کن پراڻي آهي جيڪا عيسوي سال 1859ع کان شروع ٿئي ٿي. اهو ان طرح جو اڄ به هن يونيورسٽي جا باني هن يونيورسٽي جو ارتقائي ڏاڪو شڪاگو ۾ قائم انهن خانگي هيلٿ ڪاليجن کي سمجهن ٿا جن جي بنيادن تي هن يونيورسٽي وجود ورتو آهي. شڪاگو جي انهن ڪاليجن ۾ ”شڪاگو ڪاليج آف فارميسي“، ”ڪاليج آف فزيشنس ائنڊ سرجنس“ ۽ ”ڪاليج آف ڊينٽسٽري“ شامل آهن.
بهرحال يونيورسٽي جي قيام جو چارٽر ته 1867ع ۾ ئي حاصل ڪيو ويو هيو جنهن جي روشنيءَ ۾ هن يونيورسٽي جو بنياد اِلنواءِ رياست جي هڪ ٻئي علائقي ”اربانا چئمپيئن“ ۾ وڌو ويو پر هن جي هڪڙي برانچ پوليٽينڪل جي نالي سان شڪاگو ۾ به قائم ڪرڻ جو وچن ڪيو ويو. اربانا چئمپيئن واري النواءِ يونيورسٽي پڻ دنيا ۾ وڏي نيڪنامي رکي ٿي ۽ اها يونيورسٽي پڻ شڪاگو واري النواءِ يونيورسٽيءَ جيان ”النواءِ يونيورسٽي سسٽم“ هيٺ هلي ٿي. ”اربانا چئمپيئن“ واري ڪئمپس هن يونيورسٽي سسٽم جي فليگشپ ڪئمپس ليکجي ٿي.
1935ع ۾ جڏهن ”رچرڊ جَي ڊيلي“ نالي هڪ علم دوست کي چونڊي النواءِ رياست جي پارليمينٽ ۾ پنهنجي شهر جي نمائندگي لاءِ اماڻيو ويو ته هن پنهنجي ماڻهن جي ٻين ڪيترن ئي اهم معاملن تي نمائندگي ڪرڻ سان گڏ شڪاگو ۾ به اِلنواءِ يونيورسٽي جي ڪئمپس قائم ڪرڻ لاءِ ڀرپور ڪوششون ورتيون جيڪي ڪامياب ٿيون ۽ 1935 ۾ شڪاگو ۾ اِلنواءِ يونيورسٽي جي انڊر گريجوئيٽ ڪئمپس قائم ڪئي وئي. ويهه سال بعد ”رچرڊ جي ڊيلي“ جڏهن 1955ع ۾ شڪاگو جو ميئر (Mayor) بڻيو ته هن پنهنجي شهر ۾ هڪ باقاعده ۽ خودمختيار يونيورسٽي قائم ڪرڻ لاءِ ڪوششون ورتيون. هن جي انهن ڪوششن جي نتيجي ۾ شڪاگو ۾ اِلنواءِ يونيورسٽي کي سڀ ئي اختيار ڏئي کيس مٿاهون درجو ڏنو ويو ۽ هن کي ڊگريون جاري ڪرڻ جو به مجاز بڻيو ويو، جنهن کان پوءِ هي يونيورسٽي جديد علمن جي مختلف شعبن ۾ پڙهائي ۽ تحقيق کان پوءِ گريجوئيشن، ماسٽرس ۽ پي ايڇ ڊي جون ڊگريون جاري ڪرڻ لڳي. هن کان اڳ هن يونيورسٽي ۾ تدريسي عمل مڪمل ٿيڻ کان پوءِ هن جي شاگردن لاءِ به ڊگريون النواءِ يونيورسٽي جي اربانا چئمپئين واري ڪئمپس ئي جاري ڪندي هئي. بهرحال شڪاگو واري ڪئمپس جي بااختيار ٿيڻ کان پوءِ وڏي تعداد ۾ شاگرد هتان فيضياب ٿي زندگيءَ جي مختلف شعبن ۾ پنهنجو ڪردار ادا ڪري رهيا آهن.
اِلنواءِ يونيورسٽي شڪاگو 15 ڪاليجن ۽ ٽن ڪئمپسن تي مشتمل آهي. شڪاگو ۾ هن جي ٽن ڪئمپسن کي ”اِيسٽ ڪئمپس“، ”وَيسٽ ڪئمپس“ ۽ ”سائوٿ ڪئمپس“ جي نالن سان سڃاتو وڃي ٿو. انهن ٽنهي ڪئمپسن ۾ ٻين ڪيترن ئي ادارن ، لائبريرين ۽ لئبارٽيرين سميت جيڪي اهم ڪاليج آهن انهن جا نالا هيٺئين ريت آهن: ڪاليج آف ميڊيسن، ڪاليج آف فارميسي، ڪاليج آف ڊينٽسٽري، ڪاليج آف پبلڪ هيلٿ، ڪاليج آف نرسنگ، ڪاليج آف اپلائيڊ هيلٿ سائنسز، ڪاليج آف لبرل آرٽ ائنڊ سائنس، ڪاليج آف انجنيئرنگ، ڪاليج آف آرڪيٽيڪچر، ڊزائيننگ ائنڊ آرٽ، ڪاليج آف بزنس، ڪاليج آف اربن پلاننگ، گريجوئيٽ ڪاليج ائنڊ آنرس ڪاليج شامل آهن.
انهن کان علاوه اِلنواءِ يونيورسٽي شڪاگو جا ٻيا ريسرچ سينٽر، ۽ هن درسگاهه جا تدريسي ۽ تحقيقي معياري پرگرام پڻ هتي ٿيندڙ تحقيقي ۽ تدريسي عمل ۾ نه رڳو وڏي معاونت ڪن ٿا پر پنهنجن نت نين ايجادن ۽ دريافتن وسيلي پڻ سماج جي ڀلائي ۾ پنهنجو ڪردار ادا ڪندا رهن ٿا. النواءِ يونيورسٽي جي اهڙن ادارن ۾ سينٽر آف اسٽڪچرل بايولاجي، ڪينسر سينٽر، نيشنل سينٽر فار ايڪسيلنس اِن وومين هيلٿ، نيورو سائنس پروگرام، گارنٽيڊ پروفيشنل پروگرام، ڪائونسل فار ٽيچر ايجوڪيشن، موونگ اميج آرٽس پروگرام شامل آهن.
هيءَ يونيورسٽي 74 بيچلر ڊگري ڪورسز، 77 ماسٽرس ۽ 60 ڊاڪٽوريل ڊگري ليول جا ڪورس آفر ڪري ٿي جن ۾ ڏيهي شاگردن سميت وڏي تعداد ۾ دنيا جي ٻين ملڪن جا شاگرد پڻ داخلائون وٺي اعليٰ تعليم جي زيور سان آراستا ٿين ٿا.
اهو ياد رکڻ گهرجي ته النواءِ يونيورسٽي کي النواءِ رياست جي ٻيو نمبر پراڻي يونيورسٽي هجڻ جو اعزاز حاصل آهي. انهيءَ کان علاوه هيءَ يونيورسٽي آمريڪا جي معياري يونيورسٽين جي فورم ”ايسوسيئيشن آف آمريڪن يونيورٽيسز“ جي پڻ ميمبر آهي.
النواءِ يونيورسٽي جو لائبريري سسٽم ۽ ريسرچ لئباريٽرين جو نيٽ ورڪ پڻ هتي جي شاگردن توڙي ٻين محققن جي ڪم ۾ وڏي معاونت جو سبب بڻجن ٿا. النواءِ يونيورسٽي ۾ شاگردن کي هر وقت يونيورسٽي جي سرگرمين بابت آگاهه رکڻ ۽ تعليمي ميدان ۾ کين نت نئين معلومات فراهم ڪرڻ لاءِ يونيورسٽي جو ايجوڪيشنل ريڊيو ۽ هتان جو ٽيليوزن نيٽ ورڪ مصروفِ عمل رهي ٿو. انهن ذريعي مختلف تدريسي سبيجيڪٽن جي اهم نڪتن تي معياري ليڪچر ۽ سير حاصل بحث مباحثا نشر ڪري شاگردن جي صلاحيتن ۾ اضافو ڪيو وڃي ٿو. آمريڪا جي هڪ اداري ”يو ايس نيوز ائنڊ ورلڊ رپورٽ“ جي سال 2015ع جي تجزئي موجب يونيورسٽي آف النواءِ شڪاگو آمريڪا جي يونيورسٽين ۾ معيار جي حوالي سان 149 نمبر تي آهي.
بهرحال النواءِ يونيورسٽي پهنجين سمورين تدريسي ۽ تحقيقي سهوليتن سميت نه رڳو آمريڪا جي نوجوانن جي اعليٰ تعليم ۾ پنهنجو ڪردار ادا ڪندي رهي ٿي پر دنيا جي ٻين باصلاحيت نوجوانن لاءِ به هن درسگاهه جا دروازا هميشه کليل هوندا آهن، جيڪڏهن هتان جو به ڪو ئي نوجوان چاهي ته هو پنهنجي تعليمي ڪارڪردگي، محنت ۽ ميرٽ جي وسيلي انهن دروازن مان داخل ٿي النواءِ يونيورسٽي شڪاگو مان اعليٰ تعليم حاصل ڪري سگهو ٿو.
(ڪاوش مڊويڪ مئگزين 19 آگسٽ 2015ع)