شڪاگو يونيورسٽي
[/b]
[b]شڪاگو يونيورسٽي
[/b]
[b]جتي صدر بارڪ اوباما 12 سالن تائين پڙهايو
[/b]
هونئن ته سنڌ جي سرواڻ ۽ آفاقي شاعر شاهه عبداللطيف ڀٽائي جي سڄي شاعري سونَ ۽ هيرن ۾ مڙهائڻ جهڙي آهي پر سندس هيٺ ڄاڻايل شعر ته سنڌ جي مجموعي رويي جي نمائندگي ڪندڙ شعر آهي، جيڪو هن خطي جي ماڻهن جي صلحپسندي، امن، سک، سلامتي ۽ سڪار جي چاهه سان گڏ انهن جي عالمگيريت وارن عظيم احساسن جو پڻ ڀرپور اظهار ڪري ٿو. پاڻ فرمائين ٿا:
”سائينم سدائين ڪرين مٿي سنڌ سڪار،
دوست مٺا دلدار عالم سڀ آباد ڪرين.“
سنڌ جي انهي عالمگيريت ۽ ”جهان جو خير“ واري رويي جو مثال سنڌيءَ ۾ سرجندڙ ادب، شاعريءَ، ڪلچر، روايتن ۽ ٻين کوڙ سارن واقعن ۽ حقيقتن ۾ ته ملي ٿو پر انهي سان گڏ ان ڳالهه جو اندز هر سال نه رڳو سنڌ جي ڀتين تي ظاهر ٿيندڙ ان چاڪنگ مان به لڳائي سگهجي ٿو، جهن ۾ لکيل هوندو آهي ”شڪاگو جي شهيدن کي سرخ سلام“ پر مئي مهيني جي هر پهرين تاريخ تي سنڌ جي ساڃاهوندن پاران شڪاگو ۾ هلايل مزدورن جي حقن واري تحريڪ جي منهندارن ۽ انهيءَ جدوجهد ۾ جانين جو نظرانو پيش ڪندڙن کي خراج تحسين پيش ڪرڻ لاءِ وڏين تقريبن، جلسن ۽ جلوسن جو اهتمام به ڪيو ويندو آهي جن ۾ سنڌ جي پورهيت طبقي سان گڏ دنيا جي سڀني پورهيتن جي حقن جي تحفظ ۽ انهن جي سلامتي ۽ تعظيم لاءِ آواز اٿاريو ويندو آهي. هتان جي عوام جو اهو عمل سنڌ جي عالمگيريت واري سوچ ۽ عالمي ڌارا ۾ شموليت واري ڪوشش جو اعليٰ مثال آهي. سنڌ ۾ موجود ان سرگرم فعاليت (Activism) جي ڪري شڪاگو شهر سنڌ جي ٻين ساڃاهوند ماڻهن سميت، هتان جي محنتڪش ۽ مزدور طبقي ۾ به ڪافي مقبول رهيو آهي. هونئن ته اٽڪل هڪ سئو سال اڳ شڪاگو ۾ پورهيت عوام جي سندن جائز حقن بابت هلايل تحريڪ جا انقلابي پهلو ۽ ان جو رومانس اڄ به سڄي دنيا جي ماڻهن کي شڪاگو ڏانهن متوجه ڪري ٿو پر ان شهر جي ٻين گھڻين شان، شوڪت، ترقي ۽ تفريح وارين ڳالهين سان گڏ اتان جو عظيم اعليٰ تعليمي ادارو شڪاگو يونيورسٽي پڻ سندس هڪ اهم ۽ خاص حوالو آهي.
يونيورسٽي آف شڪاگو جنهن کي عام طور تي شڪاگو يونيورسٽي يا ”يو آف سي“(U of C) به سڏيو ويندو آهي، اها ٽائيمز ايجوڪيشن ورلڊ يونيورسٽي رئنڪنگ جي 2013ع واري سروي مطابق دنيا جي ڏهون نمبر معياري يونيورسٽي آهي. جڏهن ته ڪيو ايس ورلڊ يونيورسٽي رئنڪنگ جي هلندڙ سال واري رپورٽ مطابق شڪاگو يونيورسٽي دنيا جي 100 معياري يونيورسٽين واري لسٽ ۾ اٺين ٽاپ نمبر تي آهي. هن وقت تائين شڪاگو يونيورسٽيءَ سان لاڳاپيل 78 اسڪالرن، سائنسدانن، عالمن ۽ استادن کي پنهنجن شعبن ۾ نمايان ڪارڪردگي ڏيکارڻ جي عيوض نوبل انعام ملي چڪا آهن. انهن مان اٺ نوبل انعام يافته اسڪالر اڄ به هن يونيورسٽيءَ ۾ استاد ۽ محقق جي حيثيت سان خدمتون سر انجام ڏئي رهيا آهن. آمريڪا جي صدر بارڪ اوباما شڪاگو يونيورسٽي جي اسڪول آف لا ۾ 1992ع کان 2004 تائين ٻارنهن سال قانون جي استاد طور خدمتون سرانجام ڏنيون آهن. هي يونيورسٽي، آمريڪا جي رياست ايلينوائس (Illinois) جي شهر شڪاگو ۾ هڪ تعليمي فلاحي تنظيم ”آمريڪن بئپٽسٽ ايجوڪيشن سوسائٽيءَ“ پاران آمريڪا جي هڪ وڏي تيل جي واپاري ۽ مخير شخصيت جان ڊي راڪفيلر جي مالي سهڪار سان 1890ع ۾ قائم ڪئي وئي . شڪاگو شهر جي مرڪز کان يارنهن ڪلوميٽر پري ”هائيڊ پارڪ“ ۽ ”ووڊلان“ واري علائقي ۾ 211 ايڪڙن تي مشتمل هن يونيورسٽي جي تعمير لاءِ هڪ ٻئي مخير مارشل فيلڊ پنهنجي زمين عطيي طور ڏني هئي. تازو ئي سال 2008ع ۾ آمريڪا جي هڪ وڏي سڙيپڪار ڊيوڊجِي بوٿ شڪاگو يونيورسٽي جي ”بُوٿ اسڪول آف بزنس“ کي 300 ملين ڊالر عطيي طور ڏنا آهن جيڪي اتان جي تعليمي ترقيءَ لاءِ استعمال ڪيا پيا وڃن. خانگي طور قائم ڪيل شڪاگو يونيورسٽي پنهنجي بهترين تعليمي، تدريسي ۽ تحقيقي معيار جي بنياد تي نه رڳو پنهجي ملڪ پر دنيا جي ٻين ملڪن ۾ پڻ مقبوليت ماڻي آهي. ان جو اندازو هن ڳالهه مان به لڳائي سگھجي ٿو ته آمريڪا کان ٻاهر لنڊن، پئرس، سنگاپور ۽ چين جي بيجنگ شهر ۾ به هن جون ڪئمپسون ۽ سينٽر قائم آهن جتي ڪيترن ئي تدريسي شعبن ۾ انڊر گريجوئيشن ڪورسن لاءِ تعليم ڏني وڃي ٿي. شڪاگو ۾ هن جي ٻي ڪئمپس هتان جي مرڪزي ۽ تجارتي علائقي ”اسٽريٽوائل“ ۾ پڻ موجو آهي. شڪاگو يونيورسٽيءَ ۾ 20 هزار شاگرد داخل آهن، جن ۾ 56 سيڪڙو ڇوڪرا ۽ 44 سيڪڙو ڇوڪريون آهن.
هڪ عام راءِ موجب آمريڪا جي چند ٽاپ يونيورسٽين، جن کي آمريڪا ۾ تعليمي ادارن جي ڪريم به سڏجي ٿو، جهڙوڪ هارورڊ يونيورسٽي، مئسچوسٽس انسٽيٽيوٽ آف ٽيڪنالاجي، يئل يونيورسٽي، شڪاگو يونيورسٽي ۽ پرنسٽن يونيورسٽي ۾ گريجوئيشن ليول جي ڪورسن ۾ پڙهائي ۽ ڪم جي ڪٿ ڪبي ته ان ڏس ۾ شڪاگو يونيورسٽي سڀني کان اڳتي ملندي. هن يونيورسٽي جو ”ڪاليج آف يونيورسٽي آف شڪاگو“ بايولاجيڪل سائنز، فزيڪل سائنسز ۽ سوشل سائنسز جي 50 کن مکيه دريسي ۽ تحقيقي شعبن ۽ 28 مددي سبجيڪٽن ۾ بيچلر آف سائنس ۽ بيچلر آف آرٽس جي ڊگرين لاءِ پڙهائي ۾ وڏي نيڪنامي رکي ٿو. پوسٽ گريجوئيشن لاءِ يونيورسٽيءَ ۾ داخل شاگردن لاءِ ”ڪور ڪلاسز“ (core classes) جو اهتمام ٿيل هوندو آهي جن ۾ هر ڪلاس ۾ شاگردن جو ڪل تعداد صرف 17 رکيو ويندو آهي جن کي سينيئر پروفيسر پڙهائندا آهن.
شڪاگو يونيورسٽي ۾ تدريس ۽ تحقيق جي پنجن ڊويزنس جهڙوڪ، نيچرل سائنس، ميڊيڪل ۽ بايولاجيڪل سائنس، فزيڪل سائنس، آرٽ ۽ سوشل سائنس ۾ جديد علمن جا سڀئي شعبا موجود آهن، جتي آمريڪا توڙي ٻاهر کان ايندڙ شاگرد پنهنجي پسند جي شعبي ۾ اعليٰ تعليم جا موقعا حاصل ڪندا رهن ٿا. هن يونيورسٽيءَ جا ڇهه پروفيشنل اسڪول جهڙوڪ؛ پرزڪر اسڪول آف ميڊيسنس، بُوٿ اسڪول آف بزنس، ڊِوِنٽي (Divinity) اسڪول، هئرس اسڪول آف پبلڪ پاليسي اسٽديز ۽ اسڪول آف سوشل سروس ائڊمنسٽريشن پڻ شاگردن کي پيشورانه تعليم ۽ تربيت ڏئي دنيا جو ڪارج ڀريو شهري بڻائڻ ۾ پنهنجو ڪردار ادا ڪندا رهن ٿا.
هن يونيورسٽيءَ جي لائبريري سسٽم ۾ ڇهه لائبريريون شامل آهن جيڪي شاگردن جي مطالعي ۾ معاونت ڪنديون رهن ٿيون. انهن لئبريرين ۾ 85 لک ڪتاب ۽ ريسرچ جنرل موجود آهن. يونيورسٽي آف شڪاگو ميڊيڪل سينٽر پڻ ميڊيڪل جي پروفيشنل تعليم سان گڏ اعليٰ معيار جي طبي سهوليتن جو اهتمام به ڪندو رهي ٿو. ان کان علاوه شڪاگو يونيورسٽي جا ٻين ملڪي توڙي غير ملڪي ادارن سان تعليمي ۽ تحقيقي شعبن ۾ سهڪار وارا تعلق هن يونيورسٽيءَ جي ڪم ۽ نيڪناميءَ ۾ اضافو ڪندا رهن ٿا. ”شڪاگو يونيورسٽي پريس“ يونيورسٽيءَ ۾ معياري ڇپائي جو مرڪز بڻيل آهي.
يونيورسٽي آف شڪاگو ۾ تدريسي سال سيپٽمبر جي آخري تاريخن ۾ شروع ٿي ٻئي سال ۾ جون مهيني جي وچ ڌاران ختم ٿي ويندو آهي. تدريسي سال چئن ٽماهي ٽرمن (Terms) ۾ ورهايل هوندو آهي ۽ هر ٽرم 11 هفتن تي مشتمل هوندو آهي. انڊر گريجوئيشن جي شاگردن کي پنهنجي لاڳاپيل شعبي جي هر ٽرم ۾ ٽي يا چار ڪورس پڙهڻا پوندا آهن. هر تدريسي ٽماهي ٽرم موسم جي نالي سان سڃاتو ويندو آهي. جھڙوڪ؛ سمر ٽرم (جون کان آگسٽ تائين)، آٽم ٽرم (سيپٽمبر کان ڊسمبر تائين)، ونٽر ٽرم (جنوري کان مارچ تائين) ۽ اسپرنگ ٽرم ( اپريل کان جون تائين).
هيءَ يونيورسٽي پنهنجي گريجوئيٽ ۽ پوسٽ گريجوئيٽ پروگرامن سان گڏ ٻارن جي تعليم لاءِ ڪجهه ٻيا ادارا پڻ پنهنجي نگراني ۾ هلائي ٿي جهڙوڪ؛ يونيورسٽي آف شڪاگو ليبارٽري اسڪول، اهو هڪ خانگي اسڪول ۽ ”ڊَي ڪيئر“ سينٽر آهي. انهيءَ کان علاوه ”يونيورسٽي آف شڪاگو اسڪول مئٿميٽڪس پراجيڪٽ“ جي تحت هيءَ يونيورسٽي پرائمري ۽ سيڪنڊري اسڪولن ۾ مئٿميٽڪس جي معياري پڙهائي لاءِ ڪوششون وٺندي رهي ٿي. هن يونيورسٽيءَ جي نگراني ۾ هلندڙ ”سونيا شئنڪمئن آرٿوجينڪ اسڪول“ ۾ ذهني ۽ جذباتي طور متاثر ٿيلن جو علاج، تعليم ۽ تربيت ڪئي وڃي ٿي. هن يونيورسٽي جي ”هائيڊ پارڪ ڊَي اسڪول“ ۾ اسپيشل ٻارن جي پڙهائي ۽ ترتيب ڪئي وڃي ٿي. ان کان علاوه هي يونيورسٽي چار پبلڪ اسڪول ۽ ”اربن (urban) ايجوڪيشنل ڊَي سينٽر“ پڻ هلائي رهي آهي. شڪاگو يونيورسٽي هر سال ڪروڙين ڊالر تحقيق واري شعبي تي خرچ ڪري ٿي جنهنڪري هن کي تحقيقي عمل جو سرگرم ادارو ليکيو وڃي ٿو. هن يونيورسٽيءَ ۾ 12 ريسرچ انسٽيٽيوٽس ۽ 113 ريسرچ سينٽر آهن.
شڪاگو يونيورسٽي جو آرٽ ۽ فنونِ لطيفه وارو شعبو به ڏاڍو متحرڪ ۽ فعال آهي. جنهنڪري آرٽ سان محبت ڪندڙ دنيا جا هزارين نوجوان هتي اچي آرٽ جي علم سان پنهنجي اڃ اجهائين ٿا. هتي ميوزڪ ڪمپوزيشن، سينما ۽ ميڊيا اسٽڊيز ۾ پي ايڇ ڊي جي ڊگري لاءِ تعليم ۽ تحقيق ڪرائي وڃي ٿي. انهيءَ کان علاوه ٿيٽر ۽ پرفارمنگ آرٽ، فائن آرٽس ۽ وزيئل آرٽس ۾ پڻ ماسٽرس جون ڊگريون ڏنيون وڃن ٿيون. شاگردن جي تفريح ۽ تربيت لاءِ هتي جيڪي تنظيمون ۽ ادارا ڪم ڪن ٿا انهن ۾ ”ڪورٽ ٿيٽر“، شڪاگو يونيورسٽي اورينٽل انسٽيٽيوٽ، سمارٽ ميوزم آف آرٽ، رينئسنس سوسائٽي ۽ شاگردن جون ڪي ئي ادب ۽ آرٽس جو تنظيمون شامل آهن. هن يونيورسٽي جو ”ريوا ائنڊ ڊيوڊ لوگن سينٽر فار آرٽس“ جنهن جي قيام لاءِ فن جي شيدائي مسٽر ڊيوڊ لاگن ۽ سندس سيبتي زال مسز ايوا 35 ملين ڊالر جو عطيو ڏنو هو سو به فن ۽ آرٽ جي تعليم جي ترقيءَ ۾ نمايان ڪارڪردگي ادا ڪندو رهي ٿو.
راند روند وارين سرگرمين ۾ پڻ شڪاگو يونيورسٽي اڳ ڀري آهي. مختلف راندين لاءِ شاگردن جون ٽيمون آهن جن ۾ ڏهه ٽيمون ڇوڪرن ۽ نَوَ ٽيمون شاگردياڻين تي مشتمل آهن. ان کان علاوه تفريحي ۽ فلاحي سرگرمين لاءَ شاگردن جا 400 ڪلب ۽ تنظيمون يونيورسٽي ۾ متحرڪ آهن. شاگردن جي معلومات لاءِ هفتيوار اخبارون ”شڪاگو مئرون“ ۽ شڪاگو ويڪلي پڻ جاري ڪيون وڃن ٿيون.
بهرحال علم ۽ سکيا سان چاهه رکندڙ نوجوانن لاءِ شڪاگو يونيورسٽي ۾ گھڻو ڪجهه آهي. جٿي همٿ، محنت ۽ جذبي جي مدد سان پهچي اهو سڀڪجهه حاصل ڪري سگھجي ٿو.
(ڪاوش مڊويڪ مئگزين، 9 آڪٽوبر 2013ع)