ڪيلگري يونيورسٽي
ڪيلگري يونيورسٽي
جيڪا تحقيقي ڪم ۾ اهم حيثيت رکي ٿي
[/b]
تازو ئي مون جڏهن ڪئناڊا مان نڪرندڙ هفتيوار اردو اخبار ”ڪميونٽي ٽائيمز ڪئناڊا“ ۾ هڪ خبر پڙهي، جنهن جي سرخي هن ريت هئي ته ”کيلگري ميں بھي سندھيوں نے کلچرل ڈےمنايا“ يعني ”ڪئناڊا جي شهر ڪيلگري ۾ رهندڙ سنڌين پنهنجي ثقافت جو ڏينهن ملهايو“، تڏهن مون کي ڏاڍي خوشي ٿي. ڪئناڊا جي خوبصورت شهر ڪيلگري ۾ رهندڙ هي اُهي سنڌي آهن جيڪي پنهنجي علم ۽ شعور، صلاحيتن ۽ همٿن جي ذريعي اتر آمريڪا کنڊ جي هن ترقي يافته ملڪ ڪئناڊا ۾ پهچي نه رڳو پنهنجي روزگار ۽ تعليم کي جاري رکي پنهنجي ڪيريئر جي ترقي لاءِ ڪم ڪري رهيا آهن پر اهي پنهنجي ثقافت، ٻولي ۽ سنڌ ڌرتي جي امن، پيار ۽ اهنسا واري پيغام کي به اجاگر ڪرڻ لاءِ پاڻ پتوڙيندا رهن ٿا.
”ڪيلگري يونيورسٽي“ البرٽا صوبي جي ”ڪيلگري“ شهر ۾ واقع آهي، جنهن جو پورو نالو ”دِي يونيورسٽي آف ڪيلگري“ آهي. ان کي ”يو آف سِي“ پڻ سڏيو ويندو آهي. اڄ کان 53 سال اڳ 1966ع ۾ قائم ٿيل ڪيلگري يونيورسٽي 14 فئڪلٽين ۽ اٽڪل 85 کان وڌيڪ درسي ۽ تحقيقي شعبن، مرڪزن ۽ انسٽيٽيوٽس تي مشتمل آهي. جيتوڻيڪ هيءَ يونيورسٽي پنهنجي موجوده نالي ۽ حيثيت سان صرف اڌ صدي اڳ کان نروار ٿي آهي پر حقيقت ۾ هن جي قيام جو قصو 1905ع کان شروع ٿئي ٿو جيڪو هن ريت آهي.
ڪئناڊا ۾ البرٽا جي نالي سان هڪ نئين صوبي جي قيام ۾ اچڻ کان پوءِ ٻين شعبن جي ترقي سميت تعليم جي ترقي لاءِ پڻ ڪوششون ٿيڻ لڳيون. ان حوالي سان 1905ع ۾ هن صوبي جي هڪ اهم شهر ڪيلگري ۾ ”البرٽا نارمل اسڪول“ جي نالي سان پرائمري ۽ سيڪنڊري استادن جي تربيت لاءِ هڪ تربيتي ادارو قائم ڪيو ويو. اهڙيءَ طرح هي ادارو صرف اسڪولي استادن جي تربيت لاءِ ڪم ڪري رهيو هو تنهنڪري هتان جي باشعور رهاڪن اهو مطالبو ڪرڻ شروع ڪيو ته ڪيلگري ۾ سرڪاري مالي سهائتا جي ذريعي هڪ مڪمل، وسيع ۽ گهڻ رخي يونيورسٽي جو قيام پڻ عمل ۾ آندو وڃي ته جيئن هتان جي نوجوانن جون اعليٰ تعليم واريون ضرورتون پڻ آساني سان پوريون ٿي سگهن. انهيءَ ڏس ۾ البرٽا جي قانون ساز اسيمبلي ۾ پڻ هڪ بل پيش ڪيو ويو جنهن ۾ ڪيلگري شهر ۾ هڪ مڪمل يونيورسٽي جي قيام جو مطالبو ڪيل هو، پر هن اسيمبليءَ مان يونيورسٽي قيام جي بجاءِ ”ڪيلگري ڪاليج“ ٺاهڻ جو پروانو مليو.
بهرحال ان کان پوءِ به هتان جي شهرين هڪ خودمختيار ڊگري آڇيندڙ يونيورسٽي جي گهرج تان هٿ ڪو نه کنيو، پر پنهنجين ڪوششن کي جاري رکيو جنهن جي ڪري سندن ضرورت ۽ خواهش کي مدِنظر رکندي 1945ع ۾ ”البرٽا يونيورسٽيءَ“ پنهنجي هڪ شاخ ڪيلگري شهر ۾ به قائم ڪئي. ڪيلگري شهر ۾البرٽا يونيورسٽي جي اها شاخ تيزي سان ترقيءَ جون منزلون طئي ڪندي رهي. ڪيلگريءَ ۾ برانچ يونيورسٽي جي اهڙي ڪاميابيءَ کي محسوس ڪندي هن جي ترقيءَ جو منصوبو جوڙيو ويو ۽ آخرڪار 1966ع ۾ البرٽا يونيورسٽيءَ جي هن ڪيلگريءَ واري برانچ يونيورسٽي کي ترقي ڏئي کيس هڪ بااختيار يونيورسٽي بڻائي، سندس نالو ”دِي يونيورسٽي آف ڪيلگري“ رکيو ويو. اهڙي طرح هن شهر ۾ ڪيلگري يونيورسٽيءَ نئون وجود وٺي پنهنجي تعليمي ۽ تحقيقي سفر جو نئين سر آغاز ڪيو جيڪو گذريل اڌ صديءَ کان اڄ تائين جاري آهي.
هيءَ يونيورسٽي جنهن ۾ اٽڪل 32 هزار شاگرد زير تعليم آهن سا ڪئناڊا جي پنجن بهترين تدريسي ۽ تحقيقي اعليٰ معيار وارن درسگاهن مان هڪ ليکي وڃي ٿي. هن جي ويب سائيٽ تي ڏنل معلومات موجب ڪيلگري يونيورسٽيءَ پنهنجي ڪارڪردگيءَ جا بنياد ڇهن اصولن تي رکيا آهن جنهنڪري هر ڏينهن هن جي ناماچاريءَ ۾ اضافو ايندو رهي ٿو. يونيورسٽي جا اهي بنيادي ڇهه اصول هن طرح آهن؛ قابليت ۽ صلاحيت جي دلڪشي ۽ دلپذيري، تدريس ۽ تحقيق جو ميلاپ؛ گهڻ رخا علمي موقعا، ڪميونٽي سان شراڪتي عمل ۽ مستقل مزاجي.
هن جي تحقيقي اوليتن بابت ويب سائيٽ ۾ اهو به ڄاڻايو ويو آهي ته يونيورسٽي ۾ ٿيندڙ تحقيق جا شعبا ۽ موضوع جديد دنيا جي سماجي، محولياتي، معاشي ۽ انساني ترقي جي گهرجن پٽاندڙ آهن. اهڙن تحقيقي شعبن ۽ موضوعن ۾ دماغ ۽ دماغي صحت، ماحول ۽ وچڙندڙ بيماريون، بدلجندڙ دنيا ۽ انساني رويا ۽ صلاحيتون، نئين ارضي ۽ خلائي ٽيڪنالاجي، انجنيئرنگ ۾ صحت جي مسئلن جا حل، حال ۽ مستقل لاءِ توانائي جو بندوبست وغيره اچي وڃن ٿا.
هيءَ يونيورسٽي 14 فئڪلٽين ۽ ساڻس منسلڪ هڪ ڪاليج، جديد سهوليتن سان آرستا لائبريرين ۽ لئباريٽرين تي مشتمل آهي. انهيءَ سميت هن جا 85 ريسرچ انسٽيٽيوٽ ۽ سينٽر پڻ هتان جي شاگردن جي تدريسي ۽ تحقيقي عمل ۾ معاونت ڪندا رهن ٿا. فئڪلٽين جو تفصيل هن ريت آهي جهڙوڪ؛ فئڪلٽي آف سائنس. فئڪلٽي آف آرٽس، فئڪلٽي آف انوائرنمٽل ڊزائين، فئڪلٽي آف گريجوئيٽ اسٽڊيز، فئڪلٽي آف سوشل ورڪ، فئڪلٽي آف ويٽرنري ميڊيسن، اسڪول آف انجنيرنگ، اسڪول آف ميڊيسن، هاسڪين اسڪول آف بزنس، ويرڪلينڊ اسڪول آف ايجوڪيشن، فئڪلٽي آف لا، فئڪلٽي آف ڪنسيولاجي ۽ فئڪلٽي آف نرسسنگ وغيره. انهن فئڪلٽين ۾ جديد علمن جا سڀئي شعبا موجود آهن جن ۾ شاگردن کي انڊر گريجوئيشن، گريجوئيشن ۽ پي ايڇ ڊي جي ڊگرين لاءِ پڙهائي ۽ تحقيق جا موقعا فراهم ڪري کين ڪاميابي ماڻڻ تي ڊگريون ڏنيون وڃن ٿيون.
يونيورسٽي جي ٻين شعبن ۾ فزيڪل ايجوڪيشن، فزيڪل ايڪٽوٽي ائنڊ هيلٿ، بائلاجيڪل سائنس، جيو سائنس، ميٿميٽيڪل ائنڊ اسٽيٽسٽيڪل سائنس، اسپورٽس سائنس، نينوسائنس، اينٿراپالاجي، وومين اسٽڊيز، بزنس مئنيجمنٽ ائنڊ ايڊمنسٽريشن، فزڪس، ڪيمسٽري، ايسٽرانامي، ايڪنامڪس وغيره جا تدريسي ۽ تحقيقي شعبا ۽ انهن کان علاوه آرٽس، سائنس، انجنيئرنگ ۽ ميڊڪل سائنس جا ٻيا سڀئي شعبا پڻ شامل آهن.
هتان جو لائبريري سسٽم ڏاڍو ڪارگر آهي. هن سسٽم ۾ ٻين لائبريرين سميت مئڪيمي لائبريري، ڊيٽا لائبريري، هيلٿ سائنس لائبريري، هاءِ ڊينسٽي لائبريري، فائين آرٽس ائنڊ وزيل سورسز، بزنس لائبريري، دي ملٽري ميوزمس ائنڊ آرڪائيوز، ڪينيڊين آرڪيٽيڪچرل آرڪائيوز وغيره شامل آهن. انهن مڙني لائبريرين ۾ لکن جي تعداد ۾ ڪتاب ۽ ڄاڻ جا ڊجيٽل ذريعا موجود آهن. هن يونيورسٽي مان پڙهي ويل ڪيترائي اڳوڻا شاگرد ڪئناڊا جون وڏيون شخصيتون بڻيا آهن. ڪيناڊا جو موجوده وزير اعظم اسٽيفن هارپر ۽ هن ملڪ جو ناميارو خلاباز رابرٽ ٿرسڪ پڻ هن يونيورسٽي مان تعليم حاصل ڪري چڪا آهن.
هن يونيورسٽي جي پهرين ۽ باني منتظم هربرٽ آرم اسٽرانگ جيڪو وڏو دانشور به هيو، يونيورسٽين جي اهميت ۽ ڪارج بابت پنهنجو نظريو پيش ڪندي چيو هو ته ”جيتوڻيڪ يونيورسٽيون سماج ڏانهن ئي جوابده هونديون آهي ڇاڪاڻ ته اهو سندن سهڪاري هوندو آهي پر جيڪڏهن انهن کي حقيقي نيڪنامي حاصل ڪرڻي آهي ته پوءِ کين سماج جي علمي ۽ شعوري ترقيءَ ۾ اڳواڻيءَ وارو ڪردار ادا ڪرڻو پوندو.“ هي درسگاهه پنهنجي باني صدر جي خواهش مطابق سماج جي علمي ۽ شعوري ترقي ۾ اڳواڻيءَ وارو ڪردار ادا ڪندي رهي ٿي.
ڪيلگري يونيورسٽي ۾ تعليم لاءِ ويندڙ سنڌي نوجوانن لاءِ اها به خوشي جهڙي ڳالهه آهي ته شهر ڪيلگري ۾ سنڌي ماڻهن جو خاصو تعداد آباد آهي، جنهن جو ثبوت ڪئناڊا ۾ نڪرندڙ اڙدو اخبار جي هن مضمون ۾ مٿي ڄاڻايل خبر ۾ به نمايان آهي. ڪيلگري جا رهاڪو سنڌي ڪئناڊا ۾ نه رڳو پنهنجي ڪٽنب جي ڪفالت، ۽ ٻارن جي اعليٰ تعليم ۽ تربيت لاءِ سرڪاري ۽ خانگي شعبي ۾ اعليٰ عهدن تي سٺيون نوڪريون ڪن ٿا پر پنهنجي مادر ڀومي سنڌ جي ثقافت، مهمانوازي ۽ رواداريءَ واري ريت کي قائم ۽ دائم رکڻ لاءِ پڻ هر ممڪن پنهنجو ڪردار ادا ڪندا رهن ٿا. ان حوالي سان مون جڏهن ڪيناڊا ۾ آباد لاڙڪاڻي جي هڪ ننڍڙي ڳوٺ ٻلهڙيجي سان تعلق رکندڙ ڊاڪٽر راشد پيزادي سان رابطو ڪيوته هن ٻڌايو ته ”ڪئناڊا جي ڪيلگري شهر ۾ اٽڪل ستر کان هڪ سئو تائين سنڌين جا ڪٽنب آباد آهن، جن ۾ مقصود ميمڻ، ذوالفقار خواجه، آصف علي پنهور ۽ ٻيا شامل آهن.“
تازو ئي ڪجهه اسڪالرشپس جو اعلان ڪيو ويو آهي جن مان هڪ اسڪالرشپ ڪئلگري يونيورسٽي مان پي ايڇ ڊي جي ڊگريءَ لاءِ تعليم حاصل ڪرڻ جي خواهش رکندڙ باصلاحيت شاگردن لاءِ آهي. هن اسڪالرشپ جو نالو ”آئيز هاءِ ڊاڪٽوريل رڪريوٽمنٽ اسڪالرشپ“ (Eyes High Doctoral Recruitment Scholarship) آهي. هن اسڪالرشپ لاءِ ڪئناڊا ۽ پاڪستان سميت ايشيا جي ڪنهن به ملڪ سان تعلق رکندڙ باصلاحيت نوجوان درخواست ڏئي سگهن ٿا. هي اسڪالرشپ ڪئلگري يونيورسٽي ۾ وڌ ۾ وڌ چار سال پڙهائي ۽ تحقيق ڪري پنهنجي پسند جي سبجيڪٽ ۾ پي ايڇ ڊي جي ڊگري حاصل ڪرڻ لاءِ آهي. هن اسڪالرشپ لاءِ ڪامياب ٿيندڙ باصلاحيت انٽرنيشنل شاگردن کي پڙهائي لاءِ ٽيهه هزار ڊالر ساليانو ۽ ڪئناڊا جي مقامي يا اصلي رهاڪو شاگرد کي 25 هزار ڊالر ساليانو ڏنا ويندا. هن اسڪالرشپ جا وڌيڪ تفصيل هيٺ ڄاڻايل ويب سائيٽ تان حاصل ڪري سگهجن ٿا:
https://grad.ucalgary.ca/faculty/eyeshigh
(ڪاوش مڊويڪ مئگزين، 28 جنوري 2015ع)