اسٽئنفورڊ يونيورسٽي
اسٽئنفورڊ يونيورسٽي
جيڪا والدين پنهنجي نوجوان پٽ جي ياد ۾ ٺهرائي[/b]
آمريڪا جي رياست ڪئليفورنيا جي هڪڙي ننڍڙي ڳوٺ اسٽئنفورڊ ۾ واقع اسٽئنفورڊ يونيورسٽي جيڪا ٽائيمس هائير ايجوڪيشن ورلڊ يونيورسٽي ريپوٽيشن جي 2013 واري رپورٽ موجب دنيا جي مشهور ۽ معياري يونيورسٽين واري لسٽ ۾ ڇهين نبمر تي آهي پر ڪجھه ادارا ته کيس دنيا جي ٻيو نمبر معياري يونيورسٽي به مڃين ٿا. هن يونيورسٽيءَ جي قيام پٺيان جنهن پاڪ پيار، شفقت، ۽ مقدس محبت جو قصو آهي اهو نه رڳو هن يونيورسٽيءَ کي دنيا جي هڪ منفرد يونيورسٽي جو درجو بخشي ٿو پر هن جي ٻن بانين لاءِ پڻ دل ۾ عزت ۽ احترام جو جذبو پيدا ڪري ٿو. يونيورسٽيءَ جي قيام جو اهو قصو اندر ۾ هڪ خواهش کي به جنم ڏئي ٿو، اها خواهش هيءَ ته ڪاش اسان جي سنڌڙيءَ ۾ به ڪي اهڙا خوشحال علم دوست ماڻهو پيدا ٿي پون جيڪي پنهنجي اولاد جي اجاين فضول خرچين، عياشين، انائن ۽ بي بنياد سماجي ۽ طبقاتي رتبن حاصل ڪرڻ واري چڪر ۾ ڪروڙين روپيا ضايع ڪرڻ جي بجاءِ زندگيءَ ۾ حاصل ٿيندڙ خوشين، ڪاميابين ، ڪامرانين، ۽ خدانخوسته ٿيندڙ پنهنجن پرين پيارن جي وڇوڙن جي ياد ۾ اهڙا تعليمي ادار قائم ڪن ته جيئن اهي کين به امر ڪري ڇڏين ته سماج ۾ علم، شعور، امن ۽ خوشحالي آڻڻ جو ڪارڻ به بڻجن.
اسٽئنفورڊ يونيورسٽي جي قيام جو اتساهيندڙ قصو پڙهڻ کان پهريان هيءَ حقيقت ڄاڻڻ به همٿ واري جذبي کي جلا بخشڻ جو سبب ٿي بڻجي ته اڄ کان تقريبن سوا صدي اڳ قائم ٿيل هن يونيورسٽيءَ جي 25 استادن پنهنجي نمايان تدريسي ۽ تحقيقي ڪارڪردگيءَ جي عيوض نوبل انعام حاصل ڪيا آهن جن مان 15 نوبل يافته استاد اڄ به هن يونيورسٽيءَ ۾ پنهجن شاگردن جي تعليم ۽ تربيت ۾ پوري سچائي سان مصروف آهن.
هن يونيورسٽي جو اهو نالو سندس باني ليلئنڊ اسٽئنفورڊ جي نالي پٺيان پيو. هي همراھ آمريڪا جي شهر نيو يارڪ ۾ پليو، وڏو ٿيو ۽ قانون جو ڪورس پڙهيو. هن کي جڏهن ڪئليفورنيا جي زمين مان سونَ جون کاڻيون دريافت ٿيڻ جي خبر پئي ته هن به پنهنجي قسمت کي چار چنڊ لڳائڻ لاءِ نيويارڪ مان لڏو کڻي اچي ڪيليفورنيا ۾ لاٿو ۽ اتي ريلوي جا رستا تعمير ڪرڻ واري ڪاروبار سان لڳي ويو. انهيءَ سان گڏوگڏ سياست ۾ به حصو وٺڻ لڳو، ۽ پوءِ پنهجي محنت، همٿ ۽ منفرد ڪارڪردگيءَ سان ڪئليفورنيا جي تاريخ ۾ ترقيءَ ۽ نيڪناميءَ جا نوان باب رقم ڪري هتي ئي مٽيءَ ماءُ حوالي ٿي ويو. ليلئنڊ اسٽئنفورڊ هتي ريپبلڪن پارٽيءَ ۾ اڳواڻيءَ واري عھدي تي پهتو جنهن کان پوءِ ڪئليفورنيا رياست جو گورنر به مقر ٿيو ته آمريڪا جو سينيٽر به بڻيو. ليلئنڊ جي گھرواري جو نالو ”جئن اسٽئنفورڊ“ هو ۽ کين هڪڙي پٽ جي اولاد هئي. 1884ع ۾ سندن ننڍڙو ڪٽنب اٽليءَ جي سفر تي نڪتل هو ته رستي ۾ سندن چوڏهن سالن جو نوجوان پٽ بخار وگھي سخت بيمار ٿي پيو ۽ ان بيماري جي هڪ هفتي جي عرصي اندر ئي فوت ٿي ويو. اڪيلي پٽ جي اچانڪ وڇوڙي پيءُ ۽ ماءَ کي سخت صدمو رسايو. پٽ جي انهيءَ وڇوڙي کي خدا جي رضا تسليم ڪندي ليلئنڊ اسٽئنفورڊ ۽ سندس زال فيصلو ڪيو ته اڄ کان پوءِ ڪئليفورنيا جا سڀئي ٻار سندن اولاد آهن تنهنڪري انهن جي تعليم ۽ تربيت ڪرڻ سندن فرض آهي. اهڙي طرح هنن پنهنجي پٽ جي ياد ۾ اسٽئنفورڊ نالي ننڍڙي ڳوٺ ۾ آمريڪا جي معياري يونيورسٽي قائم ڪئي ۽ ڪئليفورنيا جي نوجوانن سميت ٻين علائقن جي نوجوان ٻارن کي معياري تعليم ميسر ڪري پاڻ مٿان عائد پنهنجي پٽ جي تعليم ۽ تربيت جي اڻپوري آس جو ازالو پنهجي قوم جي اولاد جي تعليم ذريعي ڪري تسڪين حاصل ڪرڻ لڳا.
اسٽئنفورڊ نالي هي ننڍڙو ڳوٺ ڪئليفورنيا رياست جي سانتا ڪلارا ڪائونٽي ۾ واقع آهي، جيڪو خود ليلئنڊ اسٽئنفورڊ پنهنجي جاگير تي پنهنجي نالي پٺيان ٻڌو هو. هن ڳوٺ جي ڪل ايراضي ست ڪلوميٽر هم چورس آهي ۽ 2010ع جي آدمشاري موجب هن ۾ وسندڙ آبادي ڪل تيرنهن هزار اٺ سئو ماڻهن تي مشتمل آهي. هن ڳوٺ جو هڪ پاڙيسري شهر ”پائلو اَلٽو“ آهي جيڪو اتي پيدا ٿيندڙ هڪ منفرد وڻ ”ال پائلو الٽو“ جي نالي پٺيان مشهور آهي.
مسٽر لئلئنڊ اسٽئنفورڊ پنهنجي ڳوٺ ۾ پنهنجي پٽ جي ياد ۾ اهڙي معياري يونيورسٽي قائم ڪرڻ گھري ٿي جيڪا ڪنهن به صورت ۾ هارورڊ يا اهڙي ئي ڪنهن ٻئي اعليٰ پائي جي اداري کان گھٽ نه هجي. انهيءَ لاءِ هن کي وڏا ڪشالا ڪڍڻا پيا. يونيورسٽي ٺاهڻ کان پهريان هن مئسچوسٽس رياست جي ڪئمبرج واري شهر ۾ قائم هارورڊ يونيورسٽي جو دورو ڪيو ۽ ان يونيورسٽي جي پريزيڊنٽ چارلس ڊبليو ايلئٽ سان صلاح مشورو ڪيو، ان کان علاوه ٻين معياري تعليمي ادارن جهڙوڪ مئسچوسٽس انسٽيٽيوٽ آف ٽيڪنالاجي، ڪارنيل ۽ هاپڪن يونيورسٽين کي به گھمي ڏٺو ۽ اتي جي تعليمي ماحول ۽ طريقيڪار ۽ سهوليتن جو جائزو وٺي واپس اچي پنهنجي ڳوٺ اسٽئنفورڊ ۾ 11 نومبر 1885ع ۾ پنهنجي زال سان گڏجي اسٽئنفورڊ يونيورسٽيءَ جو بنياد رکيو. چند سالن جي تعميراتي ڪم ۽ ٻين ضروري تيارين کان پوءِ پهرين آڪٽوبر 1891ع کان هن يونيورسٽيءَ ۾ پڙهائي جو عمل جاري ٿيو، جيڪو تقريبن سوا صديءَ جو سفر طئي ڪري اڄ عالمي ليول تي مڃتا ماڻي رهيو آهي. شروعاتي سالن ۾ هن يونيورسٽيءَ ۾ ڪل پندرنهن استاد ۽ چار سئو شاگرد هيا بعد ۾ هر سال اهو تعداد هزارن ۾ ٿيڻ لڳو. اڄڪلھه هن يونيورسٽي ۾ 1995 استاد ۽ 16 هزار 8 سئو 70 شاگرد آهن، جن مان 6999 انڊر گريجوئيٽ ۽ 8871 گريجوئيٽ ڪورسن ۾ داخل آهن. هن جا 25 استاد نوبل انعام يافته آهن.
اسٽئنفورڊ يونيورسٽي 8180 ايڪڙن جي ايراضي تي قائم آهي، جنهن تي يونيورسٽيءَ جون ڪيئي عمارتون تعمير ٿيل آهن. يونيورسٽيءَ جا 96 سيڪڙو شاگرد يونيورسٽيءَ جي هاسٽلن ۾ رهندا آهن. هيءَ يونيورسٽي ستن اسڪولن تي مشتمل آهي جھڙوڪ؛ گريجوئيٽ اسڪول آف بزنس، ارٿ سائنسز اسڪول، انجنئرنگ اسڪول، گريجوئيٽ اسڪول آف ايجوڪيشن، هيومنٽيز ائنڊ سائنسز اسڪول، گريجوئيٽ اسڪول آف لا ۽ گريجوئيٽ اسڪول آف ميڊيسن. اهو ياد رکڻ گھرجي ته اسان جي ملڪ وانگر اسڪول معنيٰ صرف پنجين پرائمري يا سيڪنڊري ڪلاسن وارو ادارو ئي نه پر دنيا ۾ انهيءَ کان مٿي يونيورسٽيءَ جي ليول واري تعليم لاءِ پڻ اسڪول هوندا آهن. خاص طور تي ڪنهن به يونيورسٽيءَ جي اسڪول جو مطلب يونيورسٽيءَ جي فئڪلٽيءَ وارو هوندو آهي جنهن ۾ مخصوص تدريسي شعبن جا هڪ کان وڌيڪ اسپيشلائيزيشن جا شعبا قائم هوندا آهن.
هن يونيورسٽيءَ جي شروعات کان ٻه سال پوءِ 21 جون 1893ع ۾ ليلئنڊ اسٽئنفورڊ وفات ڪري ويو جنهنڪري يونيورسٽي مالي مشڪلاتن جو شڪار ٿيڻ لڳي، پر مسز جئن اسٽئنفورڊ پنهنجي پٽ جي ياد ۾ جوڙايل هن عظيم يادگار کي ڪڏهن به پوئتي پوڻ ڪو نه ڏنو انهيءَ لاءِ پنهجي ٻي ملڪيت سميت کيس پنهجا ذاتي سونا زيور به وڪڻڻا پيا پر هن هر ڏکئي مرحلي مان يونيورسٽي کي پار اڪاري هن جي تعيلمي بلند معيار کي برقرار رکيو.
اسٽئنفورڊ يونيورسٽيءَ کي ان زماني جي آمريڪا ۽ يورپ جي ڪيترن ئي رواجن کان منفرد بڻايو ويو. مثال طور ان وقت مڙدن جي تعليمي ادارن ۾ ڇوڪرين کي داخلا نه ڏني ويندي هئي، ۽ اوائلي يونيورسٽين ۾ مذهبي تعليم جو رواج عام جام هوندو هو، ايتري تائين جو انهن جا تدريسي ڪورس ۽ پاليسون پڻ چرج جي نظر داري هيٺ جڙنديون هيون. پر هن يونيورسٽيءَ کي مثالي ادارو بڻائڻ ۽ سڀني کي هڪ جيترو تعليمي حق ڏيڻ لاءِ هن ۾ ڇوڪرن سان گڏ ڇوڪرين کي به داخلا ڏني وئي ۽ سيليبس کي مذهبي اثر کان آجو رکيو ويو. 1903ع ۾ آمريڪا جي صدر ٿيوڊر روزويلٽ هن يونيورسٽي جو دورو ڪري هن جي خوبصورتي ۽ خاصيتن کي ساراهيو. ڊيوڊ اسٽار جارڊن هن يونيورسٽيءَ جو پهريون پريذيڊنٽ هو جنهن يونيورسٽي جي ترقيءَ ۾ موثر ڪردار ادا ڪيو.
هن يونيورسٽيءَ مان آمريڪا جي سابق صدر هربرٽ هوور، مالديو جي صدر محمد وحيد حسن ۽ آفريڪا جي ملڪ پيرو جي صدر الجئنڊرو ٽوليڊو سميت دنيا جا ڪيترن ناميارن سائنسدانن، دانشورن، تعليمدانن، صنعتڪارن ۽ ٻين شعبن سان منسلڪ شخصيتن هتان تعليم پرائي آهي.
اسٽئنفورڊ يونيورسٽيءَ ۾ ننڍيون وڏيون ويھه لائبريريون آهن جن ۾ لکن جي تعداد ۾ ڪتاب، تحقيقي جرنل، فلمون، نقشا ۽ ٻيو درسي ۽ تحقيقي مواد موجود آهي. دنيا جي ڪيترن ئي ملڪن جا شاگرد پنهنجي اعليٰ تعليم لاءِ هن يونيورسٽيءَ کي ترجيح ڏين ٿا. پاڪستان جون پڻ ڪيتريون شخصيتون هتان تعليم حاصل ڪري چڪيون آهن ۽ اڄڪلھه پڻ پاڪستان جا ڪافي شاگرد اتي زير تعليم آهن. يونيورسٽيءَ ۾ ٻين انٽرنيشنل شاگرد جي يونين جيان پاڪستاني شاگردن جي فلاح بهبود لا سندن ٺاهيل پاڪستاني اسٽوڊنٽس ايسوسيئيشن پاڪستان مان آيل شاگردن جي ڀلائي لاءِ ڪم ڪري ٿي. جيڪڏهن ڪو به ماڻهو ٿوري ڪوشش وٺي ته آمريڪا جي هن عالمي معيار واري يونيورسٽي مان تعليم پرائڻ جو موقعو حاصل ڪري سگھي ٿو.
(ڪاوش مڊويڪ مئگزين، 29 مئي 2013ع)