خالقِ ڪائنات...هڪ حادثو يا منصوبو؟! : فرينڪ ايلن ايم.اي.پي. ايڇ. ڊي
فرينڪ ايلن
ايم.اي.پي. ايڇ. ڊي.
( پروفيسر: حياتي طبيعيات، هيني ٽو بايو يونيورسٽي، ڪينيڊا)
اها ڳالهه ثابت ڪرڻ لاءِ وڏيون ڪوششون ڪيون ويون آهن ته هيءُ جهان پنهنجي وجود جي لاءِ ڪنهن خلقڻهار جو محتاج ناهي. پر ڇاڪاڻ جو هن جهان جو وجود بهرحال هڪ واقعي حقيقت آهي، جنهن کان انڪار ڪري نه ٿو سگهجي، تنهن ڪري بهرحال ان جي موجود هجڻ جي ڪا نه ڪا توجيهه ڪرڻي پوي ٿي. گهڻو ڪري ان جون چار توجيهون پيش ڪيون وينديون آهن.
*...ته هن دنيا جو وجود محض هڪ نظر جو فريب ۽ وهم آهي، ان جي بنيادي حقيقت ڪا به ڪانهي!
*...ته هيءَ ڪائنات پاڻهرتو وجود ۾ اچي وئي آهي.
*...ته هيءَ ڪائنات ازلي ۽ ابدي آهي ۽ جنهن جو ڪوئي آغاز ۽ اختتام ڪونهي.
*...ته هيءَ ڪائنات هڪ خلقڻهار جي تخليق جو شاهڪار آهي.
پهرين توجيهه جيڪڏهن مڃي وٺجي ته ان جو مطلب اهو آهي ته هتي انساني شعور جي، مابعد الطبيعي تعبير کانسواءِ، ڪو حل طلب مسئلو ئي باقي نه ٿو رهي ۽ خود ان کي به هڪ وهم قرار ڏنو ويو آهي.
علم طبيعيات جي ماهر، جيمز جينز پنهنجي ڪتاب: ”پراسرار ڪائنات“ ۾ انهن غير حقيقي مفروضن تي هنن لفظن ۾ بحث ڪيو آهي:
”علم طبيعيات جي جديد تصورن جي مطابق، ڪائنات جي ڪائي مادي توجيهه ممڪن ڪانهي ۽ ان جو ڪارڻ مون وٽ اهو آهي ته ڪائنات جو سمورو معاملو ئي هاڻي هڪ خيالي معاملو بڻجي چڪو آهي.“
ان نقطئه نظر جي مطابق ڄڻ صورتحال اها آهي ته خيالي گاڏيون، جيڪي بظاهر فرضي مسافرن سان سٿيل آهن، غيرحقيقي دريائن کي تصورات جي جوڙيل پلين تان پار ڪري رهيون آهن.
ٻيو تصور اهو آهي ته، مادي ۽ توانائيءَ جي هيءَ دنيا پاڻهرتو عدم جي پردي مان وجود ۾ اچي وئي آهي. اهو به ساڳيءَ ريت هڪ اهڙو اجايو مفروضو آهي، جنهن کي ڪنهن به طرح قابل غور نه ٿو چئي سگهجي.
ٽيون خيال اهو ته: ڪائنات ازلي ۽ ابدي آهي. نظريئه تخليق سان گهٽ ۾ گهٽ ان لحاظ کان ڀيٽ کائي ٿو ته يا ته، هي جامد مادو پنهنجي اندر لڪل توانائيءَ سان گڏ ازلي ۽ ابدي وجود رکي ٿو، يا وري ان جي خالق جي ذات ازلي ۽ ابدي آهي. ان لحاظ کان انهن ٻنهي دليلن جي تصورن جا دليل به تقريباً هڪجهڙا آهن، پر حرڪي حرارت (The Rmodynamits) جي قانونن مان اهو پتو پوي ٿو ته ڪائنات، بتدريج پنهنجي انجام ڏانهن روان دوان آهي ۽ هڪ وقت اچڻو آهي. جڏهن سموري موجودات پنهنجي حرارت وڃائي ويهندي. توانائي ۽ قوت فنا ٿي ويندي ۽ زندگي ناممڪن ٿي ويندي. هي چمڪندڙ سج، جهرمر ڪندڙ تارا ۽ زندگيءَ جي هنگامن سان ڀرپور هيءَ زمين، ان حقيقت جون جامع شاهديون آهن ته، هن ڪائنات جو ڪو نقطئه آغاز ضرور آهي ۽ هڪ مقرر ساعت ۾ هيءَ ڪائنات خودبخود وجود ۾ اچي وئي آهي ۽ اهائي حقيقت ان ڳالهه ڏانهن رهنمائي ٿي ڪري ته، هيءَ ڪائنات خودبخود وجود ۾ نه آئي آهي. بلڪه اها ڪنهن تخليقي قوت ۽ رٿابنديءَ جو ڪرشمو آهي. اهو مڃڻ کانسواءِ ڪوئي چارو ڪونهي ته علت اوليٰ جي حيثيت سان هڪ ازلي ۽ ابدي ذات ۽ هڪ حليم ۽ قدير هستيءَ جو وجود لازمي طور هئڻ گهرجي، جنهن هن ڪائنات کي وجود بخشيو ۽ صورت عطا ڪئي.
زندگيءَ کي قائم ۽ برقرار رکڻ جي لاءِ ڌرتيءَ جي هن گولي تي ايترا انتظام نظر اچن ٿا جو اهو ڪنهن به طرح باور نه ٿو ڪري سگهجي ته، هي سڀ محض هڪ اتفاق جو نتيجو آهي.
• پهريان اهو ته: ڌرتيءَ جو هي وجود هڪ گولي جي شڪل ۾ خلا ۾ لڙڪيل آهي. (انجيل ۾ آهي ته: هن زمين کي بنا ڪنهن سهاري جي لٽڪائي ڇڏيو آهي.) ۽ اهو گولو پنهنجي قطبي محور تي اهڙيءَ طرح گردش ڪري رهيو آهي جو، ان مان ڏينهن کانپوءِ رات ۽ رات کان پوءِ ڏينهن ايندو آهي ۽ وري اهو گولو، سج جي چوڌاري به ڦري رهيو آهي ۽ سال جي مقرر مدت جي اندر، پنهنجو هڪ چڪر پورو ڪري ٿو. اهي حرڪتون، خلا ۾ ان کي صحيح رخ ۾ قائم رکنديون آهن. قطبي محور تي پنهنجي مدار ڏانهن ان جو ٽيويهه ڀيرا جهڪاءُ، موسمن ۾ باقاعدگي پيدا ڪندو آهي، جنهن جي نتيجي ۾ زمين جو وڌ ۾ وڌ حصو آباديءَ جي قابل ٿي پوندو آهي ۽ مختلف قسمن جا رنگ برنگي ٻوٽا ۽ پوکون زمين جي رونق ۽ افاديت کي تهائين ٻيڻو ڪري ڇڏين ٿا. جيڪڏهن ڌرتيءَ جو هي گولو گردش ڪرڻ جي بجاءِ سا ڪن ۽ جامد هجي ها ته ٻوٽن ۽ پوکن ۾ ايترا رنگ ۽ گوناگون قسم ممڪن نه هجن ها.
• ٻيو اهو ته: اهڙيون گيسون جيڪي زندگيءَ جي بقاءَ لاءِ ضروري آهن، فضا ۾ تقريباً پنج سئو ميلن جي بلندين تائين پکڙيل آهن ۽ انهن جو نهايت ٿلهو پردو ڌرتيءَ کي انهن اماڙين (شُهابِ ثاقب) جي تباهي مچائيندڙ برساتن کان محفوظ رکي ٿو، جيڪي روزانو ٻن ڪروڙن جي انگ ۾ ٽيهه ميل في سيڪنڊ جي رفتار سان زمين جي فضا ۾ داخل ٿينديون آهن. ٻين اثرن کانسواءِ ان هوا جو پردو، درجهء حرارت کي انهن حدن ۽ اعتدال ۾ رکي ٿو، جيڪي زندگيءَ جي بقا جي لاءِ نهايت ضروري آهن. هوائون، ڪڪرن جي صورت ۾، سمنڊن جي تازي پاڻيءَ جي ٻاڦ کي اڏائي، خشڪيءَ ڏانهن وٺي وڃن ٿيون ۽ پري پري تائين خشڪ ۽ اڃايل زمين کي سيراب ڪن ٿيون. جيڪڏهن ائين نه ته هوند زمين بنجر صحرا ۾ تبديل ٿي وڃي. ٻين لفظن ۾، ڄڻ فطرت، سمنڊن ۽ هوائن جي هم آهنگيءَ کي زمين جي هن وشال دنيا ۾ زندگيءَ جي بقاءَ جو ذريعو بڻائي ڇڏيو آهي.
[b]پاڻيءَ ۾ چار اهم خاصيتون رکيون ويون آهن:
[/b]• پهرين خاصيت اها آهي ته پاڻي، گهٽ ۾ گهٽ درجهء حرارت ۾ آڪسيجن جي وڌ کان وڌ مقدار کي جذب ڪندو آهي.
• ٻي خاصيت اها آهي ته ڄمڻ جي نقطي کان چار درجا سينٽي گريڊ مٿان ان جي گهاٽاڻ (Density) انتهائي حد کي پهچي ويندي آهي جنهن جي ڪري درياهه ۽ ڍنڍون گهڻو ڪري ڄمنديون ناهن.
• ٽئين خاصيت اها آهي ته برف جي گهاٽاڻ پاڻيءَ کان گهٽ هوندي آهي، جنهن جي ڪري برف، پاڻيءَ جي سطح جي مٿان مٿان رهندي آهي.
• چوٿين خاصيت اها آهي ته جڏهن پاڻي وهڻ لڳندو آهي ته اهو گهڻي مقدار ۾ حرارت خارج ڪندو آهي. اهي ئي اهي خاصيتون آهن، جن جي ڪري سياري جي• ڊگهي موسم ۾، ڍنڍن، درياهن ۽ سمنڊ جي اندر، بي شمار حيوانات زنده رهندا آهن، نه ته جيڪر انهن جو سمورو پاڻي ڄمي وڃي ها ۽ انهن جي اندر ڪا به زندگي ممڪن نه هجي ها.
خشڪ زمين مان، ڌرتيءَ تي رهندڙ حيوانات جي لاءِ هڪڙا مخصوص قسم جا ٻوٽا، ڌرتيءَ جو سينو چيري نڪرندا آهن ۽ جاندار مخلوق جي رزق جو وسيلو بڻبا آهن. اهڙيءَ ريت زمين جي سطح جي بلڪل ويجهو مختلف قسم جي ڌاتن جو وجود، تهذيب جي اجاگري ۽ ارتقاءَ ۾ مددگار ثابت ٿيندو آهي.
ڪجهه ماڻهو هن هيڏي فضا جي بي پناهه وسعتن ۾، هن ذرڙي جيتري ڌرتيءَ جي گولي جو ذڪر ايئن ڪندا آهن، جهڙوڪر اها ڪا اڻ ٿيڻي ۽ بي جوڙ ڳالهه هجي. پر انهن کي ان ڳالهه جو اندازو ڪونهي ته جيڪڏهن ان جي ٿولهه گهٽ وڌ هجي ته هوند ان ۾ زندگي محال ٿي وڃي. جيڪڏهن ڌرتيءَ جو هي گولو، چنڊ جيترو ننڍڙو هجي ها، يعني ان جو قطر (خط مستقيم) اصل جي ڀيٽ ۾ 4/1 هجي ته ان جي ڪشش ثقل، زمين جي موجوده ڪشش ثقل 6/1 جيتري وڃي رهي ته، ان ۾ هوا ۽ پاڻيءَ جو وجود ممڪن ئي نه رهي. ان ۾ درجئه حرات چڙهي ته انتها کي پهچي وڃي ۽ ڪري ته انتهائي حد تائين ڪري پوي. ان جي برعڪس جيڪڏهن ڌرتيءَ جي گولي جو قطر موجوده قطر جي ڀيٽ ۾ ٻيڻو هجي ها ته ان جي موجوده سطح جي ڀيٽ ۾ چئوڻ تي وسيع ٿي وڃي ها. ڪشش ثقل ٻيڻي ٿي وڃي ها. هوا جي غلاف جي ٿولهه خطرناڪ حد تائين گهٽجي ها ۽ ان جي دٻاءَ ۾ في مربع انچ 15 کان30 پونڊ واڌ ٿي وڃي ها، جنهن جو ردعمل زندگين تي نهايت مهلڪ ثابت ٿئي ها. هميشه سرد رهندڙ رقبن ۾ نمايان اضافو ٿي وڃي ها ۽ بنهه ٿورا علائقا اهڙا رهن ها، جتي زندگي ۽ آبادي ممڪن ٿي سگهي ها. هڪ علائقي جا رهواسي ٻئي علائقي جي رهواسين کان بلڪل ڪٽجي وڃن ها. پهچڻ پهچائڻ جا ذريعا ۽ هڪ علائقي کان ٻئي علائقي تائين اچ وڃ مشڪل بلڪه تقريباً ناممڪن ٿي وڃي ها.
جيڪڏهن اسان جي زمين سج جيتري وڏي هجي ها ۽ ان جي ٿولهه برقرار رهي ها ته، ان جي ڪشش ثقل ڏيڍوڻ ٿي وڃي ها. هوا جي ٿولهه گهٽجي پنج سئو ميلن جي بجاءِ چار ميل وڃي رهي ها. پاڻيءَ جو ٻاڦ ۾ تبديل ٿيڻ ممڪن نه رهي ها ۽ هوا جو دٻاءُ هڪ ٽن في مربع انچ تائين پهچي وڃي ها. هڪ پونڊ وزني جانور جو وزن وڌي ڪري هڪ سئو پنجاهه پونڊ بيهي ها. انسان جو جسم گهٽجي نوريئڙي جيترو بيهي ها ۽ ان مخلوق ۾ ڪنهن به قسم جي ذهني زندگي ۽ ان جي واڌ ويجهه ناممڪن ٿي پوي ها.
ان جي برعڪس جيڪڏهن ڌرتيءَ جي سج جو موجوده فاصلو وڌائي ٻيڻو ڪيو وڃي ها ته سج مان حاصل ٿيندڙ حرارت جو مقدار گهٽجي صرف چوٿون حصو وڃي بيهي ها. ان جي گردش جي رفتار اڌ وڃي بيهي ها. سياري جي موسم جو مدو ڊگهو ٿي ٻيڻو ٿي وڃي ها ۽ زندگي هڪ هنڌ ڄمي بيهي رهي ها.
جيڪڏهن سج ۽ زمين جو درمياني فاصلو گهٽائي ڪري اڌ ڪيو وڃي ها ته، سج مان حاصل ٿيندڙ حرارت چئوڻي ٿي وڃي ها. زمين جي گردش جي رفتار ٻيڻ تي تيز ٿي وڃي ها. موسمن ۾ پهريان ته ڦيري جو امڪان ئي نه رهي ها ۽ جيڪڏهن سياري جي موسم اچي به ها ته ان جو مدو اڌ وڃي رهي ها ۽ ڌرتيءَ جي گولي تي تپش ايڏي وڌي وڃي ها جو ان ۾ زندگيءَ جو برقرار رهڻ ممڪن نه هجي ها.
ڌرتيءَ جي گولي جي موجوده جسامت، ان جي سج کان موجوده فاصلي ۽ ان جي گردش جي مقرر رفتار جي برقرار رهڻ جو ئي اهو نتيجو آهي جو، هن زمين تي جيئڻ ممڪن آهي ۽ انسان طبيعي، ذهني ۽ روحاني زندگيءَ جي خوشين سان ڀرپور آهن.
جيڪڏهن اهو فرض ڪيو وڃي ته هن جهان جي پويان، ڪو منصوبو ۽ ڪا ڪارفرما قوت موجود ناهي ته، لامحاله اهو چوڻو پوندو ته هي جهانِ رنگ و بو محض هڪ اتفاقي حادثي سان ظاهر ٿي پيو. هاڻي ڏسو ته بخت ۽ اتفاق محض هڪ فرضي شيءِ ناهن، بلڪه اهو هڪ نهايت ترقي يافته حسابي نظريو آهي، جنهن جو اطلاق انهن شين تي ڪيو ويندو آهي، جن بابت قطعي ۽ يقيني معلومات ممڪن ناهي هوندي. ان نظرئي جي ذريعي اهڙا ٺوس نظريا دريافت ٿي پوندا آهن، جن جي مدد سان اسين، حق ۽ ناحق ۾ آسانيءَ سان فرق ڪري سگهندا آهيون ۽ ڪنهن خاص نوعيت جي واقعي جي امڪان جو حساب لڳائي ڪري صحيح صحيح اندازو ڪري سگهندا آهيون ته ان جو اتفاق سان پيش اچڻ ڪيتري قدر ممڪن آهي.
پروٽين، جيڪي سمورن حياتياتي خلين (Cells) جي لاءِ لازمي جزن جي حيثيت رکن ٿا، پنجن عنصرن تي مشتمل آهن.
ڪاربن، هائيڊروجن، نائٽروجن آڪسيجن ۽ گندرف، پروٽيني ماليڪيول، انهن عنصرن جي چاليهه هزار سنهن ذرن يا جوهرن (Atoms) تي مشتمل هوندو آهي.
ڪائنات ۾ 92 ڪيميائي عنصر، بلڪل منتشر ۽ بي ترتيبيءَ سان وکريل هوندا آهن. هاڻي ان ڳالهه جو امڪان ڪيتري حد تائين آهي ته انهن 92 عنصرن جي بي ترتيب ڍير مان نڪري، هي پنج عنصر اهڙيءَ ريت هڪ ٻئي سان ملي وڃن جو هڪ پروٽيني ماليڪيول پاڻهرتو وجود ۾ اچي سگهي؟ مادي جو اهو مقدار، جنهن کي مسلسل ملائڻ سان، اتفاق سان اهو نتيجو حاصل ٿي سگهي ٿو ۽ اهو وقت جنهن جي اندر ان ڪم جي تڪميل ممڪن هجي، حساب لڳائي ڪري معلوم ڪري سگهجي ٿي.
سوئيزرلينڊ جي هڪ حسابدان ”چارلس ايوجين گاءِ“ ان جو حساب ڪيو آهي ۽ ان جي تحقيق اها آهي ته اهڙي قسم جي ڪنهن اتفاقي واقعي جو امڪان 160 جي ڀيٽ ۾ صرف هڪ درجو ٿي سگهي ٿو. واضح رهي ته 160 جو مطلب اهو آهي ته ذهن کي هڪ سئو سٺ ڀيرا لڳاتار ضرب ڏجي، مطلب ته اهو هڪ اهڙو امڪان کان ٻاهر قياس آهي جو، انگن جي زبان ۾ ان جو اظهار به مشڪل آهي.
صرف هڪ پروٽيني ماليڪيول جي اتفاق سان وجود ۾ اچڻ جي لاءِ هن پوري ڪائنات جي موجوده مادي مان، ڪروڙها ڀيرا وڌيڪ مادي جو مقدار گهربل هوندو، جنهن کي ڪٺو ڪري لوڌيو وڃي ۽ ان عمل سان ڪو نتيجو ظاهر ٿيڻ جو امڪان اربين سالن کانپوءِ ظاهر ٿيندو. پروٽين، ”امينيو اسيڊس“ جي ڊگهن سلسلن سان وجود ۾ ايندا آهن. ان ۾ سڀ کان وڌيڪ اهميت ان طريقي جي آهي، جنهن سان اهي سلسلا هڪ ٻئي سان ملن. جيڪڏهن اهي غلط شڪل ۾ ڪٺا ٿين ته، زندگيءَ جي بقا جو ذريعو بنجڻ جي بجاءِ مهلڪ زهر بڻجيو وڃن. پروفيسر ”جي بي ليڊز“، (انگلستان) حساب لڳايو ته هڪ سادي پروٽين جي سلسلي کي لکين طريقن سان يڪجا ڪري سگهجي ٿو. اها ڪنهن به لحاظ کان عقل ۾ ايندڙ ڳالهه ڪانهي ته هڪ پروٽيني ماليڪيول کي وجود ۾ آڻڻ جي لاءِ ايترا امڪان کان بالاتر اتفاق هڪ ئي وقت صادر ٿين.
وري پروٽين خود هڪ ڪيميائي شيءِ آهي، جنهن ۾ زندگي موجود ناهي هوندي. ان ۾ زندگيءَ جي حرارت ته اهڙي حالت ۾ پيدا ٿيندي آهي، جڏهن ان جي اندر روح ڦوڪيو وڃي. صرف هڪ ئي عقلِ ڪل، هڪ بي حد ۽ نهايت ذهين خدا ئي اهو سوچي سگهي ٿو ته، زندگيءَ جي آماجگاهه بنجڻ جي لاءِ ان قسم جو ماليڪيول موزون ٿي سگهي ٿو. اهوئي ان ماليڪيول جي تخليق ڪري سگهي ٿو ۽ اهوئي ان کي زندگي بخشي سگهي ٿو.
****