ڪائنات هڪ مرڪز تحت : اول چير ويڪس (ماهر رياضي ۽ طبيعيات)
ماڻهو سائنس جي باري ۾ وري ان ڳالهه جو گمان به رکن ٿا ته اها استخراجي استدلال ۾ سڌو رستو اپنائي ٿي. اصل ۾ سائنس کي مٿي چڙهندڙ انگور جي ول سان تشبيهه ڏئي سگهجي ٿي، جيڪا هر وقت وڌڻ جي ڪوشش ڪندي رهندي آهي. سائنس جو رستو ور وڪڙ ۽ ڳوڙهو آهي. مثال طور: ڪاربان-14 جي جزن جي ترڪيب تي هاڻي ٻيهر غور ڪرڻ جي ضرورت محسوس ٿي رهي آهي. ممڪن آهي ته ان جي انگن اکرن ۾ ڪجهه تبديلي ڪرڻي پوي. مطلب ته سائنس جي رستي ۾ هميشه ڪجهه نه ڪجهه تبديلي ڪرڻ لازمي آهي ۽ گهڻو ڪري ايئن ٿيندو آهي ته پاسو مٽائي، ڪو ٻيو قطعي رستو اپنائڻو پوندو آهي.
رياضيات، جنهن سان منهنجو خصوصي لڳاءُ آهي، سائنس جي رستي کي ڪنهن حد تائين روشن ڪري سگهي ٿي، پر ان جي روشني به سائنس جو ساٿ ڏيڻ جي لاءِ رخ مٽائڻ تي مجبور ٿيندي رهندي آهي. مان سائنس جو اهو مڃيل اصول استعمال ڪندو آهيان، جيڪو ٻن يا ٻن کان به وڌيڪ متضاد نظرين منجهان هڪ نظرئي جي لاءِ رهنمائي ڪري ٿو. ان اصول جي مطابق اهو نظريو اختيار ڪري سگهجي ٿو، جيڪو سمورن متنازع مسئلن کي نهايت سادگيءَ سان حل ڪري ڇڏي. وڏو عرصو اڳ جڏهن اهوئي اصول ”ٽولوميءَ“ جي نظرئي ۽ ”ڪوپرنيڪس“ جي نظرئي جي درميان فيصلي جي لاءِ استعمال ڪيو ويو هيو، پهرئين جي دعويٰ هئي ته، ”زمين، شمسي نظام جو مرڪز آهي“ ان جي برعڪس ٻئي چيو پئي ته: ”سج، نظامِ شمسيءَ جو مرڪز آهي.“ ٽولوميءَ جو نظريو ايتريقدر پيچيدو ۽ الجهيل هيو جو زمين جي مرڪزيت جو نظريو رد ڪيو ويو.
سائنس، بي شڪ پنهنجي اندر ڪجهه ڪمزوريون رکي ٿي، پر ان جا نظريا ۽ نتيجا قدري فائديمند به آهن. انهن جو تعلق خواهه خالق ڪائنات سان هجي يا ڪائنات سان، سائنسي مظهرن جي گهري ۽ غيرجانبداراڻي مطالعي مون کي اهو يقين ڏياريو آهي ته خدا جو وجود هڪ حقيقت آهي. اهوئي هن ڪارخانهءِ قدرت کي هلائي رهيو آهي ۽ هن ڪائنات ۾ مرڪزي ڪردار ان جو آهي. سائنس ان ڳالهه جو به ثبوت فراهم ڪري ٿي ته، مادي جي رنگ برنگي مظهرن ۾ هڪ معنوي ترتيب ۽ هڪ مقصدي ربط موجود آهي. اها شيءِ ڪولمبس جي اصول ڪشش يا اصول مزاحمت ۾ به نظر اچي ٿي. انهن اصولن جو جڏهن مون ڪائناتي ڪشش جي تصور سان مقابلو ڪيو ته، اهو ڏسي آئون حيران رهجي ويس ته منجهن ڪيتري نه هڪجهڙائي آهي. جڏهن برقي مقناطيسي لهرون، روشنيءَ جي رفتار سان حرڪت ڪنديون آهن ته، ڪشش ثقل ۾ ناقابل بيان اضافو ٿي پوندوآهي. پر اهو اختلاف ان حقيقت جو آئينيدار آهي ته اهي به مختلف شيون آهن، جنهن ڪري اسين معاملي تي وڌيڪ توجهه ۽ تفصيل سان غور ڪرڻ تي مجبور ٿيندا آهيون.
ان مقصدي اختلاف سببان ٻئي قسم جي تحقيقات ۾ عجيب قسم جون اوڻايون پيدا ٿي پيون آهن. اهڙيءَ ريت تحفظِ مساوات جو اصول به مقصدي هم آهنگيءَ جو اظهار ڪندو آهي. ان حصول جي مطابق روشن مرڪز مان جيڪي اليڪٽران ٻاهر نڪرندا آهن، اهي نهايت هڪ ڪرائيءَ سان ان جي هڪ خاص زاويي مان ٻاهر ايندا آهن. اهو به معلوم ٿيو آهي ته اهي، مرڪز جي گهمڻ ۾، جيڪو پاسو قابلِ ترجيح هوندوآهي، ان مان خارج ٿيندا آهن. ان کان علاوه اسان کي منجهن نظام جي خلاف ورزي به نظر ايندي آهي. ڇاڪاڻ جو نيوٽران، مساوات جا پابند نه ٿيندا آهن. ايئن لڳندو آهي ته نيوٽران، ساڄي ۽ کاٻي ۾ فرق ڪري سگهندو آهي ۽ انهن ذرن کي اها خبر پهچائي ڇڏيندو آهي، جن سان گڏ ان جي تخريبي ڪمن ۾ ڪجهه تعلق هوندو آهي. اهو ۽ ٻيا کوڙ مثال ظاهر ٿا ڪن ته هن ڪائنات جي ڪا ابتدا آهي ۽ ان جو انتظام گهڻن ٽڪرائجندڙ خدائن جي هٿ ۾ نه آهي، جيئن مشرڪ سمجهن ٿا. بلڪه خداءِ واحد جي دستِ قدرت ۾ آهي.
ڪائنات جي نظم و ضبط جي معاملي ۾، حياتياتدان به اهڙا واقعا ٻڌائين ٿا. اهي مادي جسمن جي جوڙجڪ ۾ انتهائي ڪمال جا مظاهرا ڏسندا آهن. انسان جي جسم جي خون جا ذرڙا، انتهائي مناسب شڪل ۽ قد ڪاٺ وارا هوندا آهن ته جيئن پنهنجا فرض، مناسب طريقي سان انجام ڏئي سگهن. اهوئي اصول، عضون ۽ ذرن تي صادق اچي ٿو. جيت جڻن جي دنيا ۾ جيڪڏهن اسين صرف ماکيءَ جي مکين جي ماناري کي ئي غور سان ڏسئون ته، ٻين سوين شين وانگر منجهن مناسبت، هڪڪرائي ۽ مڪمل انتظام نظر ايندو. دنيا جي لکين ماکيءَ جي مانارن منجهان هر هڪ انگن جي اصول تي ٺاهيو ويندو آهي ۽ نهايت ئي باقاعدگيءَ سان هوندو آهي. جيڪڏهن اهو ۽ کوڙ ٻيون اهڙيون شيون هڪ خلقڻهار جي ذهانت جي تدبير ۽ رهنمائيءَ جو ثبوت فراهم نه ٿيون ڪن ته مان پنهنجي سائنسدان هجڻ جي دعويٰ واپس ٿو وٺان.
هڪ سائنسدان جي حيثيت ۾ آئون سمورن آفاقي ڪتابن جي هدايتن تي ايمان رکان ٿو، جيڪي هن ڪائنات جي تخليق ۽ انتظام بابت ڏنل آهن. آئون انهن نقادن کي ڪائي اهميت نه ٿو ڏيان، جيڪي اها دعويٰ ٿا ڪن ته آفاقي ڪتابن ۾ تاريخي ۽ آثار قديمه متعلق بيان ڪيل ڳالهيون قابل اعتماد ناهن. انهن همراهن وٽ ڀلا ڪهڙو ثبوت آهي ته آفاقي ڪتابن ۾ بيان ڪيل تاريخي ماڳن مڪانن بابت ڳالهيون غلط آهن؟! انهن جون اهي ڳالهيون محض اٽڪل بازي آهن. انهن جي اهڙين مڪارين جي پت دنيا جي آڏو وائکي ٿي چڪي آهي.
تخليقِ ڪائنات جي حوالي سان ڪو به اهڙو نظريو، جيڪو انجيل جي بيان کي نظرانداز ڪري يا ان کان انڪار ڪري، اهو يا ته سمورين معقول حقيقتن جي وضاحت نٿو ڪري، يا وري مايوس ڪن حد تائين اڻائو آهي. مان ته انهن پراڻن مڃيل اصولن جو قائل رهڻ ٿو چاهيان، جن جو مٿي ذڪر آيو آهي. مان، ڪتابِ تخليق جي بيان جي سادگيءَ کي بهرصورت ترجيح ڏيان ٿو.
***