طبقات الارض جون هدايتون : ڊولنڊ لابرٽ (ماهر ارضياتي ڪيمپ)
جڏهن اسان کي چيو وڃي ته پنهنجن عقيدن جي باري ۾ ثبوت ڏيو ته سائنسي مطالعي سان ئي اهڙيون کوڙ شاهديون پيش ڪري سگهجن ٿيون، جيڪي خدا جي وجود جي امڪان کي روشن ڪن. پوءِ ضروري ناهي ته اهو انجيل مقدس جو خدا هجي، پر ان کان اڳتي قدم وڌائي اسين انجيل جي خدا تي ايمان آڻڻ جو جواز به پيش ڪري سگهون ٿا. پر ان جو وڌيڪ تعلق روحانيت سان آهي. ان مقام تي پهچي ڪري ائين ٿو محسوس ٿئي ته روح القدس اسان جي روحن جي آڏو خود، بطور گواهه جي موجود آهي.
الله پاڪ جي توفيق جي بدولت مون کي ايمان جي دولت حاصل آهي ۽ اهو ايمان ئي خدا جي وجود جي باري ۾ منهنجن خيالن جي باري ۾ منهنجن خيالن جي واڳ سنڀالي رکندو آهي. پنهنجي ايمان جي باري ۾ منهنجن دليلن کي داخلي رجحانات جي حيثيت ڏئي سگهجي ٿي ۽ اهڙي ريت مون تي صوفي هجڻ جو الزام به مڙهي سگهجي ٿو.
جيڪي ماڻهو مون تي لقبن جي مهرباني ڪرڻ چاهين ٿا، انهن جي خدمت ۾ اهو عرض ڪندس ته ڇا ٻئي ڪنهن ذريعي سان خالق ۽ مخلوق جي درميان داخلي احساسن کانسواءِ تعلق قائم ٿي سگهي ٿو؟
منهنجو علم ٻن نقطن تي عيسوي فلسفي سان هم آهنگ ٿئي ٿو. هڪ نقطئه آغاز جو تعين، ٻيو ڪائنات جي مختلف مظهرن ۾ هڪجهڙائي ۽ هم آهنگيءَ جو آهي. طبقات زمين جي تشڪيل جي زماني جي تعين، زمين جي تاريخ کي آسان ڪري ڇڏيو آهي. اڄڪلهه وقت جي لاءِ کوڙ اصول استعمال ڪيا ويندا آهن. انهن اصولن ۽ ضابطن جي صحيح هجڻ جو معيار مختلف آهي، پر انهن ۾ نتيجن جي اعتبار کان قطعاً ڪوئي فرق ڪونهي.
آسماني جسن جي شاهدين جي مدد سان ڪائنات جي تخليق جي زماني جي باري ۾ اهو چئي سگهجي ٿو ته، اها پنجاهه کرب سال پهريان وجود ۾ آئي هئي. ان دليل کي ٿورو وسيع ڪرڻ سان ازلي ڪائنات جي خودبخود نفي ٿي وڃي ٿي. ڇو جو ازلي ڪائنات ۾ تابڪار ذرن جي قائم رهڻ جو ڪوئي سبب نه ٿو ٿي سگهي. اها قوتِ حرارت جي ٻين قانونن جو هڪ بديهي نتيجو چئي سگهجي ٿو. هر پل متغير ڪائنات جو تصور سائنس سان نه ٿو جڙي، ڇو جو اها شيءِ محض گمان ۽ تخمينو آهي. ان کان علاوه اهو نتيجو ته: ”هيءَ ڪائنات هڪ نقطئه آغاز کان شروع ٿي“ مقدس ڪتاب سان به مطابقت رکي ٿي. ”شروع ۾ خدا پاڪ، آسمانن ۽ زمينن کي جوڙيو.“ اها آيت، قوت حرارت جي اصولن، علم الافلاڪ جي ضابطن ۽ طبقات الارض جي قانونن جي ڪسوٽيءَ تي پوري لهي ٿي.
قانون يڪسانيت، علم الارض ۾ هڪ بديهي حقيقت آهي ۽ ان جو مطلب اهو آهي ته طبقات الارض جي تشڪيل ۽ زمين جو ڪيمياوي عمل، ماضيءَ ۾ به ايئن ئي ٿيندو رهيو آهي، جيئن اڄ ڪلهه ٿئي پيو ۽ اها ڳالهه طبقات الارض جي تاريخ جي وضاحت جي لاءِ نهايت ضروري آهي. فطرت جو منظم طريقئه ڪار ۽ فطري قانونن ۽ ضابطن جو وجود، موجوده سائنس جي لاءِ بنيادي حيثيت رکي ٿو.
هيءَ منظم ڪائنات، جيڪا سائنسدان جي مطالعي هيٺ آهي، مقدس ڪتاب جي نظريئه خدا جي تائيد ڪري ٿي ۽ اها، خدا تعاليٰ کي نه صرف خلقڻهار جي حيثيت ڏئي ٿي، بلڪه ان کي ڪائنات جي علت اوليٰ به ثابت ڪري ٿي. غيرمربوط ۽ غير منظم ڪائنات سينيٽ پال جي فاضلانه قول کي ته: ”دنيا جي تخليق کان وٺي ڪري هاڻي تائين خدا پاڪ جي طاقت ۽ جبروت ان جي مخلوقات مان پوريءَ طرح عيان ٿيندو رهي ٿو،“ بي معنيٰ بڻائي ڇڏي ٿي. منتظم کانسواءِ ته معجزن جو به اقرار ۽ اعتراض نه ٿو ٿي سگهي. حضرت عيسيٰ عليه السلام جا ڪارناما، جيڪي ان جي رسالت جو چٽو ثبوت هيا. جيئن نوجوانن کي نئين زندگي بخشڻ وغيره، اهي ڪنهن اهڙي ئي ڪائنات ۾ اهميت حاصل ڪري سگهن ٿا، جنهن بابت اسان کي ان ڳالهه جو پورو يقين هجي ته ان ۾ ڪا به ڪارروائي بي مقصد نه پئي ٿئي.
طبقات الارض جي ماهر، ”جي ڊبليو داسن“ جي بقول: ”حق ته اهو آهي ته عبادت جو فلسفياڻو تصور پيدا ڪرڻ جي لاءِ، اصولن ۽ قانونن تي ايمان آڻڻ بنهه ضروري آهي. جيڪڏهن ڪائنات بي ترتيب اتفاقن جو نتيجو هجي ها يا محض ڪنهن ضرورت يا حاجت جي پيداوار هجي ها ته سوچي سمجهي عبادت ڪرڻ جي ضرورت ڪڏهن به پيش نه اچي ها. جڏهن اسين اهو تسليم ٿا ڪريون ته هيءَ ڪائنات، هڪ حڪيم ۽ ڏاهي جي تدبير جو مظهر آهي ۽ اها اڻ ٿڪ ذات ان کي ڪمال حڪمت ۽ دانائيءَ سان هلائي رهي آهي. اهڙي حالت ۾ اسان جي دل ۾ اهو احساس اڀري ٿو ته اسين ان بي مثال ذات کي هر شيءِ جو آقا ۽ موليٰ تصور ڪري، ان جي بي پناهه دانائي ۽ محبت تي اعتماد ڪندي ان جي حضور ۾ دعا جي لاءِ هٿ کڻئون.“
جيستائين منهنجي شعبي جو تعلق آهي، اسين هر شيءِ کي وسيع پيماني تي ڏسڻ جا عادي آهيون. وقت جو شمار، زميني تاريخ جي پنجاهه کرب سالن ۾ ڪيون ٿا ۽ فضا جو اندازو زمين جي احاطي سان ۽ ڪائنات جي عمل جو اندازو، عالمي گردش سان ڪريون ٿا. انهن سمورن اندازن جي وسعت مان، هر حال ۾ الله پاڪ جي عظمت ۾ اضافو ٿئي ٿو. اهو انسان به، جيڪو مذهب جو پيروڪار نه هجي، انهن حيران ڪندڙ شين کي ڏسي ڪري، پنهنجي دل ۾ خوف ۽ هيبت محسوس ڪندو آهي ۽ ان کي به تسليم ڪرڻو پوندو آهي ته:
”آسمان، خدا جي عظمت جا شاهد آهن ۽ هيءَ ڪائنات، ان جي تخليقي ڪرشمي جو ثبوت آهي.“
ان بحث جو تت مقدس ڪتاب جي ڀڄن: ”تون ڪيترو باعظمت آهين.“ مان ملي ٿو، جنهن نيويارڪ ۾ لکين ٻڌندڙن جي دلين کي گرمائي ڇڏيو. الله پاڪ جي تخليق جا شاهڪار به ان ڀڄن جو اثر،هر دل جي گهراين تائين پهچائڻ ۾ مددگار بڻبا آهن.
”اي منهنجا آقا! جڏهن حيرت ۽ هيبت جي گڏيل جذبات سان سوچيندو آهيان ته، تنهنجي مقدس هٿن ڪهڙيون ڪهڙيون دنيائون خلقيون آهن. ٽمڪندڙ تارن کي ڏسندو آهيان، گجندڙ ڪڪرن جي گجگوڙ ۽ کجندڙ وڄ جا چمڪاٽ ٻڌندو ۽ ڏسندو آهيان ۽ هن ڪائنات مان ظاهر ٿيندڙ تنهنجي اڻ ڪٿ طاقت ڏسندو آهيان ته اي مون کي نجات ڏيندڙ خدا! منهنجو روح جهومي چوڻ لڳندو آهي ته: ”تون ڪيڏو ته عظيم آهين، تون ڪيڏو نه عظيم آهين“.
(سبحان الله وَ بِحَمدِه سُبحَانَ اللهِ العَظيم)
****