تجربي گاهه جون شاهديون : ايلمر ڊبليو مور (محقق ڪيميا)
هن ڪائنات ۾ جيڪو نظم و ضبط نظر اچي ٿو، ان کي ڪنهن به صورت ۾ حادثو يا اتفاق قرار نه ٿو ڏئي سگهجي. فطرت جي رنگ برنگي مظهرن ۾ جيڪو معنوي ربط ڏسجي ٿو، اهو ان بلند ۽ بالاذات جي ذهانت جي طفيل آهي. جنهن ڪري قانون، ترتيب ۽ ذهانت ۾ هڪ گهرو تعلق آهي.
سائنسدان جي حيثيت سان مان ان ڳالهه جو قائل آهيان ته الله پاڪ، هن ڪائنات جو مستقل ناظم آهي. هن جيڪي قانون جوڙيا آهن اهي اٽل ۽ حتمي آهن. مان تجربي گاهه ۾ ان يقين سان داخل ٿيندو آهيان ته اڄ جيڪي قانون صحيح ۽ برحق آهن- اهي سڀاڻي به صحيح ۽ برحق هوندا ۽ انهن جي حيثيت قيامت تائين برقراررهندي. جيڪڏهن اها شيءِ نه هجي ته تجربي گاهه ۾ منهنجي زندگي عذاب بڻجي وڃي. مان هر وقت شڪ ۾ ورتل رهان ۽ منهنجا سمورا تجربا اعتبار جوڳا ئي نه رهن. مثال طور، جڏهن آئون تجربي گاهه ۾ داخل ٿي پاڻيءَ سان ڀريل هڪ پيالي کي گرم ڪندو آهيان ته مان ٿرماميٽر کانسواءِ ئي اهو ٻڌائي سگهندو آهيان ته پاڻيءَ جي تپش جو درجو 100 سينٽي گريڊ رهندو، بشرطيڪه هوا جو دٻاءُ 760 م م رهندو. جيڪڏهن اهو دٻاءُ 760 م م کان گهٽجي ويندو ته پاڻيءَ کي بخارات ۾ تبديل ڪرڻ جي لاءِ گهٽ حرارت درڪار هوندي، تنهن ڪري درجهء حرارت بهرحال 100 کان گهٽ ئي رهندي. ان جي برعڪس جڏهن دٻاءُ وڌيڪ تيز هوندو ته تپش جي درجي ۾ به ان نسبت سان اضافو ٿيندو. ان تجربي کي مان جيترا ڀيرا چاهيان، دهرائي سگهان ٿو. جيڪڏهن مون کي هوا جو دٻاءُ معلوم هجي ته مان پاڻيءَ جي ٻڙڪڻ جو وڏي اعتماد سان اندازو ڪري سگهان ٿو.
علم ڪيميا جي ماهرن، دٻاءُ ۽ حرارت جي ان تعلق جي ذريعي عجيب و غريب ڪمالات جو مظاهرو ڪيو آهي. نهايت گهٽ دٻاءُ تحت، قطرن ٽپڪڻ سان هو گلن جو عرق ڪڍڻ ۽ کير خشڪ ڪرڻ ۾ ڪامياب ٿيا آهن. اسان جي گيسولين ۽ تيل جي صنعت، حرارت ۽ دٻاءَ جي ان رشتي جي بنياد تي قائم آهي. اسان جا گهڻا انڪشاف ۽ اسان جو گهڻو صنعتي ڪاروبار ان تعلق جي آڌار آهي. اهو رشتو ڏاڍو پائيدار آهي ۽ ڪنهن اتفاق جو نتيجو ڪونهي.
جيڪڏهن مون کي جهنگل ۾ هلندي هلندي هڪ جهوپڙي ملي وڃي، جنهن جي چوڌاري گلن جون خوبصورت ٻاريون به هجن ته ان جهوپڙي ۽ ٻارين جي وجود مان فوراً اهو نتيجو اخذ ڪندس ته، جهوپڙي ڪنهن شخص تعمير ڪئي آهي. ڪو به ايئن نه چوندو ته اها، خودبخود ٺهي پئي آهي. ساڳيو ئي حال، عنصرن ۽ فطرت جي قانونن جو آهي. معمولي هوش ۽ عقل رکڻ وارو ماڻهو به ڄاڻي ٿو ته ڪنهن منصوبه ساز ذات ان جي منصوبه بندي ڪئي ۽ پوءِ ان کي عملي جامو پهرايو. مون وٽ اها منصوبه ساز ذات ”خدا پاڪ“ آهي.
آئون، ڊگهي عرصي کان ان عظيم ذات کي مقدس ڪتاب جو ئي خدا سمجهندو آهيان. شروع شروع ۾، انجيل جون وضاحتون، سائنس جي مڃيل اصولن جي مطابق نه لڳنديون هيون. تنهن ڪري انهن کي قبول ڪرڻ ۾ چڱي خاصي ڏکيائي پيش ايندي هئي، پر اهي ڏکيائيون خودبخود ختم ٿي ويون. مثال طور: يسوع عليه السلام، متيءَ جي انجيل ۾ اهو فرمايو آهي ته:
”توهين زمين جو لوڻ آهيو، پر جيڪڏهن لوڻ جو مزو ويندو رهي ته اهو ڪهڙي شيءِ سان نمڪين ڪيو ويندو؟ پوءِ اهو ڪنهن نه ڪم جو! سواءِ ان جي ته کڻي ڦٽو ڪري ڇڏجي ۽ ماڻهن جي پيرن ۾ پيو لتاڙجي.“ (متي: 5-13)
اهڙيءَ طرح لوقا ۾ فرمايائين:
”لوڻ سٺو ته آهي پر لوڻ جو مزو ويندو رهي ته اهو ڪهڙي شيءِ سان نمڪين ٿيندو؟ نه اهو زمين جي ڪم جو رهيو نه ڪي کاڌي جي ڪم جو. ماڻهو اهو ٻاهر ڦٽو ڪري ڇڏيندا آهن.“ (لوقا: 14: 34: 35)
هڪ ڪيميادان جي حيثيت سان مون سوچيو ته لوڻ هڪ اهڙو مرڪب آهي، جنهن جون مستقل صلاحيتون آهن. تنهن ڪري ان جي ذائقي خراب هجڻ جا ٻه سبب ئي ممڪن آهن.
• هڪڙو: ڪنهن ڪيميائي عمل جي ڪري اهو لوڻ نه رهي بلڪه ڪو ٻيو مرڪب ٿي وڃي.
• ٻيو ته: ان ۾ ٻيا گندا جزا ايتريقدر شامل ٿي وڃن جو ان جو ذائقو انهن جي ڪري دٻجي رهجي وڃي.
منهنجي خيال ۾ پهرئين ڳالهه بحث کان ئي ٻاهر آهي. حضرت مسيح عليه السلام ايترو شاندار مبلغ هيو جو ڪا به اهڙي ڳالهه نه پئي ڪري سگهيو، جيڪا عوام جي سمجهه کان بالاتر هجي، تنهن ڪري مون کي هڪ قسم جو يقين ٿي ويو ته ان جو اشارو ٻئي سبب ڏانهن آهي. ٿوري تحقيق کانپوءِ مون اصل راز ڄاڻي ورتو.
رومي، مقدس زمين تي رهندڙن کان لوڻ ڍل طور وصول ڪندا هيا. انهن ماڻهن کي گهڻي ۾ گهڻو ڍل، بحيرهء مردار يا بحيرهء لوڻ مان ملندي هئي. اها ڍل ايڏي ته ظالماڻي هئي جو ماڻهو ويچارا لوڻ ۾ واري وجهڻ تي مجبور هيا. حڪومت، ان لوڻ کي وڏن وڏن حوضن ۾ رکندي هئي. جڏهن لوڻ، پاڻيءَ ۾ تحليل ٿي ويندو هيو ته لوڻياٺو پاڻي ٻاهر ڪڍيو ويندو هيو ۽ گندگي خودبخود تري ۾ رهجي ويندي هئي. لوڻ ان ڪري پنهنجو ذائقو ڇڏي ڏنو هيو جو اهو هاڻي لوڻ نه رهيو هيو، جنهن ڪري پيرن ۾ لتاڙڻ جي ئي قابل رهيو هو.
۽ اهو ئي هڪ طريقو نه هيو، جنهن سان لوڻ پنهنجو ذائقو ڇڏي ڏيندو هيو. بحيرهء مردار جي ڪناري تي جيڪو پاڻي هوندو هيو ان ۾ 31 سيڪڙو لوڻ، 130 سيڪڙو ڪيلشيم، ڪلورائيڊ ۽ اهڙي قسم جا ٻيا کوڙ اجزا شامل هوندا آهن. ڪيلشيم ۽ ميگينشيم ڪلورائيڊ، هوا مان پاڻي جذب ڪرڻ جا عادي آهن ۽ جڏهن لوڻ سان گڏجي ويندا آهن ته ان کي نمڪين ڪري ڇڏينداآهن. ماڻهن وٽ اهو عام رواج هيو ته هو اهڙي قسم جي نمڪين پاڻيءَ جا وڏا وڏا ذخيرا انهن جاين ۾ جمع ڪري ڇڏيندا هيا، جن جا فرش پڪا هوندا هيا. گهڻو ڪري ته لوڻ جا جيڪي ترا ڄمي ويندا هيا، سي خراب ٿي ويندا هيا. ڇو جو لوڻ، آباديءَ لائق ٻنين جي لاءِ سخت نقصانڪار هوندو آهي. تنهن ڪري ڪو به ماڻهو، اهو پنهنجي ٻنيءَ ۾ ڦٽي ڪرڻ جي اجازت نه ڏيندو هيو. جنهن ڪري اهو گهٽين ۾ فٽو ڪيو ويندو هيو جتي ايندن ويندن جي پيرن ۾ پيو لتاڙبو هيو.
منهنجن تجربن ۽ مشاهدن ۾ جيتريقدر ترقي ٿيندي وئي، اوترو ئي منهنجو يقين پختو ٿيندو ويو ته: ”انجيل جي تعليمات، سائنس جي عين مطابق آهي.“
مون کي علوم طبيعيءَ ۾ اڄ تائين ڪائي اهڙي شيءِ نظر ناهي آئي جيڪا انجيل جي تعليمات سان ٽڪرائجندڙ هجي. اهو خدا، جيڪو هن ڪائنات جو خالق آهي، اهوئي ان جو مالڪ ۽ حڪمران به آهي.