هڪ قطعي دليل : رابرٽ مارس پيج ايم. ايس. سي، ڊي. ايس، سي، ماهر طبيعيات)
پهرئين زماني ۾ جهاز ڪاٺ مان ٺاهيا ويندا هيا. ڇو جو تصور اهو هيو ته پاڻيءَ تي اهائي شيءِ تري سگهي ٿي، جيڪا وزن ۾ پاڻيءَ کان هلڪي هجي. جڏهن اها دعويٰ ڪئي وئي ته لوهه جا جهاز به پاڻيءَ تي ايئن ئي تري سگهن ٿا جيئن ڪاٺ جا جهاز پاڻيءَ جي مٿاڇري تي ترندا آهن ته، ان احساس جي بنياد تي تسليم ڪرڻ کان انڪار ڪيو ويو ته لوهه، پاڻيءَ جي مٿاڇري تي تري ئي نه ٿو سگهي. ڪنهن لوهر، ان دعويٰ کي غلط ثابت ڪرڻ جي لاءِ پاڻيءَ جي ٽب ۾ هڪ لوهي جي نعل وجهي ڏيکاري ته اها پاڻيءَ جي مٿاڇري تي ترڻ جي بجاءِ ٽب جو وڃي ٿي ترو وٺي. مطلب ته هڪ دعويٰ جي آزمائش مقرر شرطن جي مطابق نه ڪئي وئي ۽ نه ڪي ان مان گمان ڪيل نتيجا حاصل ٿي سگهيا.
ڪڏهن ڪڏهن ڪنهن دعويٰ کي پوريءَ طرح پرکڻ جي لاءِ ڪجهه اهڙا مشاهدا ضروري هوندا آهن، جيڪي هر شخص جي لاءِ ممڪن ناهن هوندا. مثال طور، هڪ شخص ساحل تي بيٺو سمنڊ جي ڪناري جو مشاهدو ڪري رهيو آهي، کيس نه ڪي اها ڄاڻ ملي سگهي ٿي ته هن ڪناري جي هيٺان ڇا ٿي رهيو آهي، نه ڪي سندس ڌيان، ان پاسي ڇڪجي سگهي ٿو ته سمنڊ جي ڪناري جي مٿان فضا ۾ ڇا ڇا پيو ٿئي؟ هو ته صرف انهن شين جو ئي مشاهدو ڪري سگهي ٿو، جيڪي سمنڊ جي ڪناري سان ٽڪرائجن ٿيون يا ڪناري تي ترن ٿيون. ان صورت ۾ پاڻيءَ جي ڪناري تي جيڪي ننڍيون ننڍيون شيون، ٻيڙيون، جهاز وغيره موجود هوندا، انهن جو ته کيس علم ٿي سگهي ٿو، پر جيستائين هوا ۾ اڏامندڙ پکين ۽ هوائي جهازن ۽ پاڻيءَ جي ڪناري جي هيٺان هلندڙ آبدوزن يا مڇين جو تعلق آهي، هن جي لاءِ انهن جو وجود ۽ عدم وجود برابر آهي. جيڪڏهن پاڻيءَ جي تهه مان اڀري ڪا شيءِ ڪناري تي ظاهر ٿئي يا فضا مان ڪو پکي پاڻيءَ جي ڪناري تي لهي اچي ته ان مشاهدي ڪندڙ جي مشاهدي ۾ انهن جي نوعيت اها هوندي ته گويا هڪ شيءِ جيڪا پهريان موجود ڪا نه هئي، هاڻي اوچتو وجود ۾ اچي وئي. اهڙيءَ طرح ان جي برعڪس صورت ۾ جيڪڏهن ڪا شيءِ سمنڊ جي ڪناري تي موجود هئي ۽ هاڻي اها پاڻيءَ جي تهه ۾ يا فضا جي بلندين ۾ گم ٿي وئي هجي ته ان مشاهدي ڪندڙ جي ليکي ۾ جهڙوڪر ان جو وجود فنا ٿي ويو. ڇاڪاڻ جو سمنڊ جي ڪناري تي پيش ايندڙ حادثا ۽ ڦيرڦار ان جي مشاهدي ۾ هوندا، تنهن ڪري انهن جي نوعيت ۽ ماهيت جو اندازو به هو ڪنهن نه ڪنهن حد تائين ڪري سگهندو. البته ڪنهن پکيءَ جو اوچتو فضا مان پاڻيءَ جي ڪناري تي لامارو ڏئي لهي اچڻ يا ڦڙڪو کائي فضا ۾ غائب ٿي وڃڻ جي ڪنهن اوچتي يا اتفاقي واقعي جي وضاحت، ان جي لاءِ مشڪل ٿيندي. هاڻي فرض ڪريو، ان مشاهدي ڪندڙ جي ڪنهن اهڙي شخص سان ملاقات ٿي ٿئي يا ڪنهن ذريعي سان ان سان مستقل رابطو ٿو قائم ٿي وڃي، جيڪو ساڳي وقت هوا ۾ اڏامندڙ پکين ۽ جهازن تي به نظر رکندو هجي ۽ پاڻيءَ جي اندر هلندڙ آبدوزن ۽ مڇين کي به ڏسي سگهندو هجي ته، ان رابطي جي ذريعي کوڙ اهڙن واقعن جي توجيهه ۽ تفهيم ممڪن ٿي پوندي، جن جو سمجهڻ يا سمجهائڻ مڪمل نه هجڻ جي ڪري، پهريان ان جي لاءِ مشڪل هيو. ان ۾ ڪوئي شڪ ڪونهي ته پهريان، مشاهدي ڪندڙ کي اهو تصور قبول ڪرڻ تي آماده ڪرڻ ته، سمنڊ جي ڪناري جي هيٺان ڪنهن شيءِ جو ترڻ يا مٿي فضا ۾ اڏامڻ به ممڪن ٿي سگهي ٿو، تيستائين آسان نه ٿيندو، جيستائين کيس ٻئي مشاهدي ڪندڙ جي ڳالهه جي صداقت جو ڪو ناقابل ترديد ثبوت نه ملي، جو اهي ٻئي شيون هن جي تجربي ۽ مشاهدي کان ماورا آهن. ان لاءِ ضروري آهي ته ٻيو شخص پنهنجي هيٺئين ۽ مٿئين سطح جي مشاهدن کان پهريان، پهرئين شخص کي ڪنهن اهڙي واقعي جو اڳواٽ اطلاع ڏئي ڇڏي، جيڪو ان جي مشاهدي ۾ ٿوري دير کان پوءِ اچڻ وارو آهي. مثال طور هو فضا مان ڪنهن پکيءَ کي پاڻيءَ جي ڪناري تي لهندي ڏسي ٿو ۽ ٻئي پاسي پاڻيءَ جي هيٺان اها مڇي به ڏسي وٺي ٿو جنهن کي پڪڙڻ جي لاءِ اهو پکي هيٺ لهي رهيو آهي ته هو پهرئين شخص کي اڳواٽ اهو ٻڌائي سگهي ٿو ته عنقريب هو پاڻيءَ جي ڪناري تي هڪ پکي لهندي ڏسندو، جيڪو پاڻيءَ ۾ اندر ٽٻي هڻندو ۽ ٿوري دير کانپوءِ هڪ مڇي چنهب ۾ پڪڙيون پاڻيءَ جي ڪناري تي ظاهر ٿيندو ۽ فضا ڏانهن اڏامي ويندو. ظاهر آهي ته اهو باب پهرئين مشاهدي ڪندڙ جي مشاهدي ۾ پوءِ ويندو ۽ ان کي ٻئي شخص جي باري ۾ اطمينان ٿيندو ته هو جيڪو ڪجهه چوي ٿو صحيح ٿو چوي. ان مختصر تمهيد کانپوءِ هاڻي اسين الله پاڪ جي وجود جي تصور تي اچئون ٿا ۽ ڇاڪاڻ جو اڃا ڪجهه ذهن، ان کي محض هڪ دعويٰ ئي سمجهن ٿا، تنهن ڪري اسان به ان حيثيت سان ان تي غور ڪنداسين. ان واقعي کي حقيقت جي لحاظ کان جاچڻ جي لاءِ ضروري آهي ته، چاهي اسين ان تي ايمان رکندا هجئون يا نه رکندا هجئون، صرف آزمائش جي خاطر پهريان اهو فرض ڪجي ته اهي دعوائون درست آهن، نه ته ان دعويٰ جي صحيح طور تي پرک نه ٿي سگهندي. ان کانپوءِ اسان کي مختلف واقعن ۽ مشاهدن جي بنياد تي اهو به مڃڻو پوندو ته، اسان جا مشاهدا سمورين حقيقتن ۽ واقعن تي محيط ناهن. پڻ اسان جو علم ۽ مشاهدو جزوي طور تي نامڪمل ۽ هڪ رخو آهي.
اها دعويٰ ته خدا آهي، الله پاڪ جي وجود جي باري ۾ ڪجهه اهڙين حقيقتن ۽ مشاهدن تي مبني آهي، جيڪي عقل ۽ سائنس جي حدن، تجربن ۽ مشاهدن کان ماورا آهن.
کوڙ ماڻهن جو خيال آهي ته هڪ روحاني وجود آهي، جيڪو هن عالم طبيعي جي اندر محدود ناهي، بلڪه فطرت جي دنيا جي لامحدود وسعتن ۾ ڦهليل آهي ۽ زمان ۽ مڪان جي انهن مڙني پابندين کان آزاد آهي، جن تي اسين پنهنجن تجربن ۽ مشاهدن جو بنياد رکندا آهيون. اسان کي اهو به تسليم ڪرڻو پوندو ته، هي عالم طبيعي ۽ زمان مڪان جون حدون، جن جي اندر اسين رهون ٿا، ڪل ڪائنات ڪونهن بلڪه ڪائنات جو هڪڙو ننڍڙو جزو آهن. بلڪل اهڙيءَ طرح جهڙي طرح سمنڊ جي ڪناري واريون شيون، جنهن جو اسين مشاهدو پئي ڪيو، اسان جي علم ۽ مشاهدي جي دنيا جي هڪ معمولي جز جي حيثيت رکن ٿا.
اهو فرض ڪري وٺڻ کانپوءِ ته خدا آهي، اسان کي ان تصور تي به سنجيدگيءَ سان غور ڪرڻو پوندو ته ڇا اهو خدا، عالم طبيعيءَ کان ماورا، ڪائنات جي حقيقتن جي باري ۾ اسان کي خبر به ڏئي سگهي ٿو؟
مٿين بنيادن پٽاندڙ، الله پاڪ جي وجود جي دعويٰ کي مختلف محققن جاچي پرکي ڏٺو. انهن ماڻهن ۾ خود هن مضمون جو لکاري به شامل آهي. مون عيسائين جي الهامي ڪتاب، بائيبل ۾ عالم روحانيت جي باري ۾ معلومات جو هڪ وسيع ذخيرو ڏٺو. بائيبل ۾ ڪجهه حقيقتون تحرير ڪيم، جن جي صداقت تي هو ايمان رکن پيا. ان ۾ ڪوئي شڪ ڪونهي ته اهي شخص انسان هيا ۽ کانئن غلطي ٿيڻ به ممڪن هئي، پر انهن جي ڳالهه جي صداقت جو ثبوت انهن جون اهي اڳڪٿيون آهن، جيڪي انهن مستقبل بعيد ۾ واقع ٿيندڙ اهم واقعن بابت ڪيون. غيب جون اهي خبرون ان کانسواءِ ممڪن ئي ڪونهن ته انهن جو سرچشمو، ڪون و مڪان جي عالم کان ماورا هجي. اهي شخص، جن بائيبل کي ترتيب ڏنو، انهن جي ذريعي حاصل ٿيندڙ مستقبل جون خبرون ۽ اڳڪٿين جي صداقت جو صرف اهوئي دليل ناهي، بلڪه اهو انهن دليلن مان آهي جن سان بائيبل کي ترتيب ڏيندڙن بابت حق تي هجڻ جي شاهدي ملي ٿي.
حضرت عيسيٰ عليه السلام جي بعثت کان سوين ورهيه پهريان، الهامي ڪتابن ۾ سندس بابت اڳڪٿيون، ان جي پروگرام جا تفصيل ۽ معجزا، جيڪي کانئس ظاهر ٿيڻا هئا ۽ جن جي اڄ تائين سائنس يا علم طبيعيات ڪا توجيهه ڪرڻ کان قاصر آهن ۽ ان کانپوءِ وري حضرت عيسيٰ عليه السلام جو بلڪل انهن خارق عادات حالتن ۾ دنيا ۾ تشريف فرما ٿيڻ ۽ مڙني خاصيتن جو منجهس موجود هجڻ، جن جي الهامي ڪتابن ۾ اڳڪٿي ڪئي وئي هئي؛ اهي اهڙيون تاريخي حقيقتون آهن جن کان انڪار ممڪن ڪونهي.
انهن واقعن مان نه صرف حضرت عيسيٰ عليه السلام جي باري ۾ الهامي ڪتابن جي اڳڪٿين جي تصديق ٿي، بلڪه اها ڳالهه به ثابت ٿي چڪي ته حضرت عيسيٰ عليه السلام جي تعليمات حق تي مبني آهن.
ان دعويٰ جي تائيد ۾ اهڙو دليل، جنهن بابت دل به مڃي، وجداني نوعيت جو معاملو آهي ۽ ان جو دارومدار هر شخص جي ذاتي واردات ۽ تجربات تي ڇڏيل آهي.
جڏهن توهين الله پاڪ جي وجود جي تصور کي انهن شرطن تحت سمجهڻ جي ڪوشش ڪندؤ ۽ انهن ذريعن سان سمجهڻ جي ڪوشش ڪندؤ، جيڪي حق جي تحقيق جي لاءِ اڻٽر آهن ته، دعويٰ جي حقيقت خود بخود توهان تي کلي پوندي. جڏهن توهان کي اهو معلوم ٿي ويندو ته خدا ۽ بندي جي درميان تعلق جي نوعيت ڇا ٿي سگهي ٿي ۽ ڇا هجڻ گهرجي؟ جڏهن توهان ڄاڻي وٺندؤ ته ان تعلق کي قائم ڪرڻ جي لاءِ ضروري شرط ڪهڙا آهن ۽ جڏهن توهين اخلاص ۽ دل جي حضور سان اهي شرط پورا ڪرڻ تي به آماده ٿي ويندؤ ته ان جي نتيجي ۾ خدا ۽ بندي جي وچ ۾ تعلق جي اها صورت پيدا ٿيندي جنهن ۾ ڪنهن به شڪ جي ڪا گنجائش ئي باقي نه رهندي. ان حالت ۾ خدا تي ايمان ۽ عقيدو ان حد کي پهچيو وڃي جو انسان ايئن محسوس ڪرڻ لڳندو آهي، جهڙوڪر هو خدا کي پنهنجين اکين سان ڏسي رهيو آهي.
****