مُند بنا موتيا
سنڌي شاعري ڏاڍي ڀاڳوند رھي آھي، جو ھن کي تمام سٺا شاعر مليا آهن. جن جا ٻول ماڻهن جي جذبن کي گرمائيندا ۽ ساھن کي مھڪائيندا رھندا آهن. ھن وقت به سنڌ ۾ شاعري تمام گھڻي پئي لکجي پر منهنجي ذاتي راءِ اھا آهي ته ان شاعري ۾ اڪثريت اھڙي شاعري جي آهي، جنهن ۾ رڳو لفاظي ملي ٿي ۽ خيالن جي گھرائي بلڪل به ناھي. ان جو ھڪ سبب شاعرن ۾ مطالعي ۽ مشاھدي جي کوٽ به آهي. ان باوجود به سنڌ ۾ ڪجهه اھڙا شاعر آهن، جن کي پڙهي نه رڳو دل کي سڪون ملي ٿو پر دماغ کي سوچڻ لاءِ به گھڻو ڪجهه ملي ٿو. انھن ڪجهه شاعرن ۾ سرواڻ سنڌي به آهي، جنهن جو تازو شايع ٿيل شاعري جو مجموعو ”مند بنا موتيا“ ھن وقت منهنجي ھٿن آهي. سرواڻ جي پھرين شاعري جي مجموعي ”ھنج نه آيا ھيل“ وانگر ھي شاعري جو مجموعو پڙهڻ کان پوءِ تمام گھڻي خوشي ٿي ٿيئي ته شاعري ايڏي خوبصورت ٿيندي آهي.
سرواڻ جي ھن ڪتاب جو نالو جيڏو ڀلو آهي، ايڏو وري نسٽ يونيورسٽي پريس اسلام آباد وارن شايع به سھڻو ڪيو آهي.
ھن مجموعي ۾ غزل وايون، دوھا، نظم، گيت ۽ ان سان گڏ روپلو ڪولھي تي منظوم ڊرامو به شامل آهي.
ھن ڪتاب جو مھاڳ ناليواري شاعر سرمد چانڊيو جو لکيل آهي، جنهن ۾ ھو لکي ٿو ته ”سرواڻ جو ڪوتا ناٽڪ روپلو ڪولھي ھڪ انمول ناٽڪ آهي. ھولي جي گيت سان ناٽڪ شروع ٿيئي ٿو. شاعر جا خوبصورت ٻول آهن. شيخ اياز جي شاھڪار اوپيرائن کانپوءِ امر نموني پيش ڪرڻ ھر ڪنهن جي وس جي ڳالهه ناهي ۽ ائين صرف اھو تخليقڪار ئي ڪري سگهي ٿو. جنهن وٽ فن، فڪر ۽ ڏات ڏھوڻي ھجي. سرواڻ امر اوپيرا لکي پنهنجو ڪلاس ٻڌائي ڇڏيو آهي.“
شاعر پاران ۾ سرواڻ ڪيڏي نه بي باڪي سان ھي خوبصورت ۽ سچي ڳالهه لکي ٿو ته ”آئون سرواڻ آھيان ۽ پنهنجي ان سڃاڻپ سان پنهنجي دور جو شاعر رھڻ پسند ڪندس ۽ آئون جيڪڏهن سرواڻ رھي پنهنجي سڃاڻپ برقرار نٿو رکي سگھان ته پوءِ مونکي ٻين جي جتي ۾ پير وجھي سفر ڪرڻ جي ڪا به ضرورت نه آهي ۽ پوءِ اسان کي پنهنجي اڳ وارن شاعرن تي گذارو ڪرڻ گھرجي، جيڪي پنهنجي دور ۾ تخليقي ۽ معياري ڪم ڪري ويا آهن ۽ انهن کي به ان ثاني واري لڙھي ۾ پروئي سندن ڪم تي منڌيئڙو نه پائڻ گھرجي.“
سرواڻ جي غزلن جا ڪجهه بند ھتي لکان ٿو، جنهن مان سندس خيال جي اڏام جي پروڙ ڪري سگهجي ٿي.
اڏامون ٿا ھوايئن ۾، پتنگ وانگر جليا آھيون،
چوين ھا تون اشارن ۾، اوھان جي ڀر وسايون ھا.
پنهنجي مٽي سان پيار جو اظهار ڪيڏو نه وڻندڙ آهي
مون کي مٽي جي خوشبوءِ، ساھن ۾ سانڍڻي آ،
مون کي ڀلي نه ڳايو، پنهنجي مٽي ته ڳايو.
حساس شاعرن وٽ پنهنجي وطن سان محبت جو جذبو به بي انتھا ھوندو آهي. سرواڻ جي اھڙن احساسن کي ھنن سٽن ۾ محسوس ڪري سگهجي ٿو
لال لھو جا قطرا ڪرندا راھ مٿي،
۽ ھي سنڌڙي توتان سرڙو وارينديون.
يا وري ھي بند
رت ۾ ريٽا ڳڀرو ھوندا سولين تي،
ڏسندي سون مياڻ رڳو ڪجهه رھنداسين
يا وري ھڪ غزل جو ھي بند
سنڌڙي کي سرواڻ کپن ٿا جيڪي جنگ ڪرڻ لاءِ نڪرن
پنھنجا حق ڦٻايا ويندا آمر ھٿ اصول جيئان.
سرواڻ جو رومانٽڪ انداز پڙهي ڏسو ڪيڏو نه دلفريب آهي.
سانوري کولي چڳون آرس ڀڳي،
۽ گھٽا ٻوڙيون گھڙيون سڀ ننڊ جون.
سرواڻ جي گيتن جو به پنهنجو حسن آهي، جنهن ۾ ڌرتي سان پيار جي ڌيءَ کي نصيحت به ڪري ٿو ۽ دعا به ڪري ٿو.
جھڙي ڌرتي سونهن سراپا تھڙو ئي آڪاس،
جھڙا پنھنجا ڳوٺ اڃايل تھڙو ئي بنواس،
ھا پر ڳالهه اھا ئي رھندي جنهن ۾ آ وشواس،
شال رھئي احساس او ڌيئڙي! شال رھئي احساس.
سنڌ ۾ تعليم جي تباهي ۽ اسڪولن جي افسوسناڪ صورتحال به شاعر جي سوچن جو حصو آهي ڪجهه ھن طرح
دنيا جي نقشي تي آھيون، توڻي جو ڪاڪول جيئان،
ھا پر اندران اجڙيل آھيون، سنڌڙي جي اسڪول جيئان.
پنهنجي محبوب کي ڏوراپي جو انداز ڏسو
اسان کان وڇوڙو وساريو نه ٿيو،
اوھان کان ته ڳوڙھو به ھاريو نه ٿيو.
۽ وري پڇتاءَ جو احساس ڪجهه ھن طرح
سڄي راھ طوفان ڪاري گھٽا
سکي جي چڳن کي سنواريو نه ٿيو.
ماده پرست دنيا ۾ جدت جي نالي ۾ ڪيڏو نه ڪلور ڪيو ويو آهي، ان تي سرواڻ لکي ٿو ته
بک ساڳي ڏک ڀي ساڳيا قديم،
بس رڳو دنيا جديد ٿي ويئي.
سنڌ جيڪا امن جو آشيانو رھي آهي ان ۾ به انتھاپسندي وڌندي وڃي ٿي.
ڇا ٿيو ھي اوچتو سنڌڙي اندر،
سوچ ماڻهن جي يزيد ٿي ويئي.
ھڪ وائي ۾ سنڌ ۾ پاڻي جي کوٽ بارشن جي نه پوڻ ۽ اڃ جي درد جو احساس ھن طرح بيان ڪري ٿو
ھيل نه آيون بارشون،
ماڪ به کاڌي مات،
اڃ اسان جي ڪانه ويئي!!
ٻئي وايئي ۾ پيٽ بکايل ٻارن جي معصوميت ۽ ڇاتيون سڪل ماءَ جي بيوسي جي ڪٿا پڙهي ڏسو.
پيٽ بکايل ٻارڙا ٿڃ بنا ڇاتيون
رت اڀاڳي آيئڙي!!
عقل جي انڌن لاءِ به سبق آهي
انڌن اچي شھر مان
آئينا ورتا.
اک نه ورتي روشني!!
اھڙي طرح ھن ڪتاب ۾ نظمن وارو ڀاڳو به شاندار آهي جنهن ۾ سرواڻ جي بي باڪي وارو انداز نمايان آهي. ھن وقت دشمن کي للڪاري ۽ نھايت يئي بھادري سان شايد ڪو لکندو ھجي جيئن سرواڻ لکي ٿو.
مان سندس نظم مان ديس جي درد، اسان جي ناداني ۽ ڀوتار جي حرامخوري جي عڪاسي ڪندڙ ڪجهه سٽون مثال لاءِ ڏيان ٿو. اھي پڙهي اندازو لڳايو ته سرواڻ جيڏو نه ڪمال ڪيو آهي.
سورج چڙهندي ڪجهه سپاهي،
تاريخي بستي کي ڊاھي،
مزدور کي گار ڏين ٿا،
گولين جا آواز اچن ٿا،
لاوارث انسان ٿين ٿا،
۽ پوءِ وقت وري ٿو جنهن پل،
ساڳيا پنھنجا بوٽ کڻن ٿا،
پاڻ به تن کي ٻک وجھون ٿا،
بابا! بابا! سائين چئون ٿا!!!
روپلي ڪولھي واري منظوم ناٽڪ ۾ روپلي ۽ سندس ساٿين جي سرڪشي ھن طرح بيان ٿو ڪري
اونچي ڳاٽ اونچي ڳاٽ!
پاڻ اچون ٿا ڦاهي گھاٽ!
اھڙي طرح ھي شاعري جو ھي ھڪ ڀرپور مجموعو آهي جنهن ۾ وطن ۽ محبوب جي سونهن ۽ ماڻن جو ذڪر آهي ته ديس جي دردن جي به عڪاسي آهي. بکايل ٻارن ۽ بيوس امڙين جون آھون ۽ دانھون به آهن. مدي خارج رواجن کان بغاوت به آهي ته دشمن کي للڪار به آهي.
مان اھڙي شاندار ڪتاب تي شاعر کي واڌايون به ڏيان ٿو ۽ اھا اميد به ڪريان ٿو ته سرواڻ جو ھي مجموعو پڙھندڙن ۾ ڀرپور موٽ ماڻيندو جنهن جو شاعر حقدار به آهي.
**