سُپيريان جي ڳالهڙي (ڀارت جو سفرنامو)
سنڌي سفرنامي جو وڏو نالو ته محترم الطاف شيخ صاحب جو ئي آهي. جنهن جي تمام گهڻن ۽ دلچسپ سفرنامن ۾ ڀارت جو سفرنامو به شامل آهي. هِن وقت منهنجي سامهون به ڀارت جو هڪ سفرنامو آهي، جنهن جي ليکڪہ محترمه نصرت لاشاري صاحبه آهي. ”سُپيريان جي ڳالهڙي“ جي نالي سان هن دلچسپ سفرنامي کي سينٽر فار پيش اينڊ سول سوسائٽي پاران شايع ڪيو ويو آهي. هِن سفرنامي ۾ مون کي جيڪي ڳالهيون ڏاڍيون وڻيون، سي هي آهن.
هڪ ته هي رڳو پنهنجي ڳالهين بجاءِ، مختلف ماڳن مڪانن، جڳهن ۽ شهرن جي تاريخ ۽ موجوده صورتحال بابت انگن اکرن سان معلومات ڏنل آهي. ٻيو هِن سفرنامي مان اِهو محسوس ٿئي پيو ته، ليکڪه پنهنجن سان ملڻ لاءِ سِڪ ۽ اڪير مان وڃي پئي، سالن جا وڇڙيل ملن پيا. ٽيون اِهو ته، هن سفرنامي ۾ مزاح جو رنگ به ملي ٿو ته ڪافي سبق آميز ۽ غور فڪر ڪرڻ جهڙيون ڳالهيون به ملن ٿيون. چوٿون ته هن سفرنامي جي ٻولي تمام وڻندڙ اهي سڀئي ڳالهيون هن سفرنامي کي وڌيڪ دلچسپ ۽ معلوماتي بڻائين ٿيون.
هي سفر ليکڪہ اڪيلي سر ناهي ڪيو پر هن سفر ۾ سنڌي اديبن ۽ فنڪارن جو پورو وفد ساڻس گڏ آهي، سو وفد ۾ شامل مختلف اديبن جو به ذڪر ٿيندو هلي ٿو. سندن ڳالهين کي به ليکڪہ ڏاڍي سُهڻي نموني لکيو آهي.
هن ڪتاب جو مهاڳ ناليواري ليکڪ امداد حسيني صاحب لکيو آهي، جيڪو پاڻ به هِن سفر جو حصو هو. امداد حسيني لکي ٿو ته ”هن سفرنامي جي اهميت ته اها به آهي ته اسان جي هيڏي وڏي وفد مان صرف نصرت ئي انهي هند ياترا کي قلمبند ڪيو آهي. هن لڙڪن ۽ مُرڪن کي پاڻ ۾ ڪيئن ملايو آهي- هن خوشبوءِ ۽ خوابن کي ڪيئن پاڻ ۾ سلهاڙيو آهي - هن گلن کي ڌاڳن ۾ ڪيئن پوئيو آهي، انهي جو فيصلو توهان تي آهي- ۽ مون کي پڪ آهي ته اِهو فيصلو نصرت جي حق ۾ ئي آهي! “
ڪتاب جي بئڪ ٽائٽل تي محترم جامي چانڊيي صاحب جو رايو ڏنل آهي. جنهن ۾ پاڻ لکي ٿو ته”نصرت لاشاري هڪ سڄاڻ ليکڪه سان گڏوگڏ ادبي ۽ سماجي حوالي سان هڪ سرگرم ڪارڪن پڻ آهي ۽ اهڙي طرح هن پنهنجي والد ۽ استاد مرحوم فقير محمد لاشاري جي فڪري مزاج جي روايت کي نه رڳو برقرار رکيو آهي پر اڳتي پڻ وڌايو آهي.“
پنهنجي پاران ۾ نصرت لاشاري لکي ٿي ته ”هي سفرنامو مون امانت سمجهي لکيو آهي، امانت اُن ڪري جو مان انهن ليکڪن جي گروپ ۾ هيس جن سنڌ جي عام ماڻهن جي جذبن جي ترجماني پئي ڪئي. اُتي مون ڇا ڏٺو اهو سڀ توهان تائين پهچائڻ منهنجي فرض ۾ شامل هو، جيڪو آءُ اميد ٿي ڪريان ته هن ڪتاب کي پڙهي توهان پاڻ رايو ڏيئي سگهندو. اُتي وڃي مون سنڌ جي ماڻهن جي جذبن جو اظهار ڪيو.“
هن سفرنامي کي مختلف حصن ۾ ورهايو ويو آهي، جنهن ۾ ڀارت جي مختلف شهرن، ماڳن ۽ ادارن جي نالن سان ٽائيٽل ڏنل آهن. سفرنامو پڙهندي جڏهن اِهو ذڪر اچي ٿو ته برسات وسڻ ڪري جهاز کي واپس ڪراچي ايئرپورٽ تي لاٿو وڃي ٿو ته وفد ۾ موجود ناميارو ليکڪ انعام شيخ چوي ٿو ته الائي ڪهڙي اديب جي پِٽ لڳي، جنهن کي نٿا وٺي وڃون، ته بي ساخته کِل اچي ٿي وڃي. سفرنامي ۾ رام جيٺملاڻي جي هڪ تقرير جو ذڪر به اچي ٿو، جنهن ۾ هُو سنڌين بابت هڪ سبق آميز ڳالهه لکي ٿو ته جيستائين اسان مان چڙهت، چغلي ۽ گلا ڪرڻ جي عادت ختم نه ٿيندي، تيستائين اسان ڪا به ترقي نٿا ڪري سگهون. اِها ڳالهه واقعي حقيقت آهي، جنهن تي اسان کي غور ڪرڻ گهرجي.
هڪ ٻئي هنڌ هي ڳالهه به دل سان لڳي ته هڪ چئنل کي درياهه تي ٺهندڙ ڊاڪيومينٽري تي بيسٽ ڊاڪيومينٽري آف ورلڊ جو انعام ته ڏنو وڃي ٿو پر سنڌ جي زرعي زمين کي آباد رکڻ لاءِ پاڻي جو بچاء نٿو ڪيو وڃي.
هڪ هنڌ بينظير ڀٽو جو به ذڪر ڪجهه ان طرح ٿو اچي جو هوء پهرين پاڪستاني سنڌياڻي آهي، جنهن جي نالي سان لنڊن ميٽرو پوليٽن ۾ پاڪستاني عورتن لاءِ ايم اي جي تعليم حاصل ڪرڻ لاءِ اسڪالرشپ ڏني ويندي آهي.
ڪتاب ۾ ڀارت جي مختلف ريڊيو اسٽيشنز ۽ ٽي وي چينلز بابت به سُٺي معلومات آهي. ان سان گڏوگڏ بمبئي شهر بابت به ڪافي بهتر انگ اکر ڏنل آهن، جيڪي هِن سفرنامي کي دلچسپ سان گڏ معلوماتي به بڻائين ٿا. هن ڪتاب ۾ سفرنامي جون تصويرون به ڏنل آهن، جيڪي رنگين هجن ها ته وڌيڪ سُٺيون لڳن ها. انهن تصويرن مان، مون کي جيڪا تصوير وڌيڪ وڻي سا آهي نصرت لاشاري ۽ گنگا ديوي جي، جيڪا آگره جي اخبار آگره جاگرڻ وارن هي ڪئپشن ڏئي شايع ڪيو ته ”ٻئي سنڌ جون ڌيئون هڪ هند ۾ ٻي سنڌ جڏهن سالن جي وڇوڙي کان پوءِ مليون ته لڙڪ روڪي نه سگهيون.“
ڪتاب ۾ ليلا وتي اسپتال جو به ذڪر آهي، جنهن بابت اِهو لکيل آهي ته ٻارن جي دل جي شعبي جو سڄو خرچ انڊيا جو اداڪار شاهه رخ خان ڀريندو آهي. اِهو پڙهڻ کان پوءِ هڪ پل لاءِ سوچيم ته، ڀارت ۾ فن ۽ آرٽ جو ڪيڏو نه قدر آهي، جو فنڪار پئسا ڪمائي فلاحي ڪمن تي خرچ ڪن ٿا ۽ اسان وٽ فنڪار وظيفن جي آسري ۾ بيماري جي بستري تي مري ٿو وڃي، فلاحي ڪم ته پري جي ڳالهه آهي.
پنهنجي ڌرتي جي ڇِڪ ۽ پنهنجن جي پيار جي سنگم سان ڀرپور هي سفرنامو، پڙهندڙن جي دلين ۾ ضرور جڳهه ٺاهيندو.
**