صبح ٿيندو (سياست جي موضوع تي هڪ دلچسپ ڪتاب)
پليجو صاحب انهي ڳالهه تي زور ڏئي ٿو، سنڌي عوام کي بنيادي سياسي تعليم جي تمام گهڻي ضرورت آهي. اِها ڳالهه بلڪل صحيح آهي پر اسان جو عوام ته عام رواجي تعليم کان به محروم آهي. جنهن ذريعي هو رڳو لکڻ پڙهڻ جي قابل ٿي سگهي. ماضي ۾ ته وري به مختلف سياسي جدوجهدون ٿينديون رهيون، جنهن ذريعي عام ماڻهو جي تربيت ٿيندي رهي، جنهن جو وڏو مثال پليجو صاحب پاڻ آهي. پر اڄ جي صورتحال تمام گهڻي مختلف آهي. خير، ڪتاب جي شروعات ۾ ئي پليجو صاحب سياسي جدوجهد جا بنيادي چار اصول ٿو ٻُڌائي، جيڪي سياسي جدوجهد سان گڏ ڪنهن به جدوجهد لاءِ لازمي آهن. 1: مقصد 2: جذبو 3: واٽ 4: ڪم جو ڍنگ هئڻ.
انقلابي سائنس جو سنجيده ۽ گهرو مطالعو هجڻ واري ڳالهه تي زور ڏيندي پاڻ انهي ڪم لاءِ جيڪا صلاح ڏي ٿو، سا ڏاڍي ڪمال جي آهي ته، انهي لاء مختلف قسمن جا ڪتابڙا شايع ڪرائي ماڻهن ۾ ورهايا وڃن ته جيئن انهن ۾ اهو شعور پيدا ٿئي. انهن ۾ پهريون درجو: انقلابي سائنس ۽ تاريخ جي تعليم تي دلچسپ ڪهاڻي، ٻيو درجو: انقلابي تاريخ جي ڊرامائي تاريخي واقعن جو داستان پيش ڪجي. ٽيون درجو: سائنسي سوشلزم جي ڪهاڻي، جدلي ماديت، تاريخي ماديت، عوامي انقلابي وطن دوست جدوجهد، قومي ۽ طبقاتي جدوجهد پاڻ ۾ ساٿي آهن نه مخالف، سوشلزم ڇا آهي، سوشلزم بابت ڦهلايل ڪوڙا افسانا، ڏند ڪٿائون ۽ ڏکيرڙا مضمون تمام دلچسپ انداز ۾ ڏنا وڃن ته جيئن عام ماڻهو بائيولاجي، ڪيميسٽري، رياضي ۽ فزڪس جي نظرين کي سولائي سان سمجهي سگهن.
مون جيئن ئي هي ڪتاب پڙهڻ شروع ڪيو ته پليجي صاحب جا لکيل دلچسپ پيش لفظ پاڻ ڏانهن ڇڪي ويا ۽ ائين هي ڪتاب پڙهجي ويو. ٻين پڙهندڙ دوستن لاءِ ڪتاب جا پيش لفظ هتي ڏيان ٿو.
”درويش ۽ الله لوڪ ماڻهو سڀني ڏٺا ۽ ٻڌا آهن. نه ڪنهن جي هنئي ۾ نه کنئي ۾. پرايا ٽپڙ ۽ ملڪيت ته ٺهيو، پر پچار کان به پري، پنهنجا ڪن جهليو پيا هلندا آهي. نه دين جي خبر، نه دنيا جي. پنهنجو پاڻ ۾ گم. بک به تهڙي، ڍؤ به تهڙو. نفعي نقصان، هوند اڻهوند جي چڪر کان پري، جيڪي قسمت ۾ هوندو سو ملندو. ڪو ڦري ته ڇا، جي ماري ويو ته ڇا، جي ’سڀ ڪنهن جي نيت‘ وڃي ڇائي پائي. اکين جو ڍو، پيٽ جي بک، پاڻيهي ڪيتو ڏيندو، اسان جو الله اسان سان، جيئن چهنب ڏني اٿس، تيئن چوڻو به ڏيندو“.
ڪي قومون به درويش ۽ الله لوڪ ٿينديون آهن، جيئن اسين سنڌي ماڻهو. اسين پنهنجي هزار سالن جي تاريخ ۾، دنيا جي هڪڙي ڪنڊ وٺيو، پنهنجا ڪن جهليو، منهن ويڙهيو لڪا پيا آهيون.
هر دور ۾ گهر توڙي ٻاهر جي چورن، پاٿاريدارن ۽ ڌاڙيلن ڦريو، ماريو، پر پاڻ ڪنهن جو نالو به ڪو نه ورتو. گهڻو گهڻو ٿيو ته ڪنهن مهل ڪنهن کي لٺ کڻي گهر مان تڙي ڪڍيوسون، ٻيو ٿيو خير. سڀ ڪنهن جي نيت!
انسان ذات جي لکن سالن جي ڌاڙن جو ڦاٽ نيٽ ڦاٽي پيو. دنيا ۾ انقلابي طوفان اُٿيا، ڦريل ماريل ماڻهن لکين سال کورن ۾ پچي، ڪڙهي ٻَري، جهُري مَري، رُڃن ۾ ڀٽڪي ڀٽڪي، نيٺ اصل ڌاڙيلن جا ڏس پتا هٿ ڪري ورتا ۽ پيرا کڻي وڃي سڳ سوڌو کين سندن ٿم ۾ جهليو ۽ سندن چيلهن ۾ ٽوڙها وڌا، پر اسان جي دل ۾ خير!
ايراني ماڻهن ٻي ڪا واهه نه ڏسي، لاچار منگول وحشي چاڙهي، عرب خليفي سڳوري ۽ سندس رهزن لوڌ جي گهر تي ٽانڊا رکائي ڇڏيا. جرمني، چين، روس ۽ ٻين ملڪن جي هارين پنهنجون فوجون ٺاهي، سلطنتون زير زبر ڪري ڇڏيون. يورپ جي واڻين، وڪالن ۽ شهرين، وڏا وڏا ڌڱ، نواب ۽ بادشاهه ڪُهي ڇڏيا. روس، چين ۽ ويٽنام، ڪوريا، يمن ۽ ٻين ملڪن جي ماڻهن ظالمن کي ڏينهن جا تارا ڏيکاري ڇڏيا. سڄيءَ دنيا جا عوام موذين تي مارا ٻڌيو بيٺا آهن، پر اسان دوريش سنڌين جي دل ۾ خير، ’سڀڪو پنهنجي نيت لوڙيندو...‘-
الله ڏسندن!‘
ذري گهٽ هزار سوا سال اسين درويش رهيا آهيون. اهو عرصو گهٽ ڪونهي، بهتر آهي ته هاڻي ڪجهه اکيون کوليون، ڪجهه ڏسون وائسون، ڪجهه ويچار ڪريون، ڪجهه ڳولا ڪريون.
جيئن چوندا آهن ته ديون جو ساهه ڪنهن طوطي وغيره ۾ هوندو هو، تيئن سماج جو ساهه ان جي گذر جي وسيلن ۾ هوندو آهي. گذر جي وسيلن لاءِ جيڪا لٺ لڳندي رهي آهي، ان جو نچوڙ سڏجي ٿي سياست. اهڙيءَ ريت سنڌي عوام جي ساهه جون نسون، سياسي اقتدار لاءِ هلندڙ جدوجهد ۾ اٽڪيل آهن.
اهو ڪيئن هٿ ٿئي؟ ٻليءَ جي ڳچيءَ ۾ گهنڊڻي ڪير ٻڌي؟ اهو هيستائين عوام کي هٿ ڇو ڪو نه آيو آهي؟ هيتريون ڪوششون ناڪام ڇو ٿيون آهن؟ هاڻ ڇا ڪجي؟ هن ڪتاب ۾ ڏنل مضمونن ۾ انهن سوالن مان ڪن اهم سوالن جا ٿلهي ليکي جواب، قومن جي تقدير بدلائڻ جي سائنس جي روشنيءَ ۾ ڏيڻ جي ڪوشش ڪئي ويئي آهي.
ڪنهن زماني ۾ ماڻهو بيمارين جو علاج رڳو جنترن منترن، ڦيڻن ڦوڪارن، ڌمالن ۽ پلتين سان ڪندا هئا. اڃا به اڪثر ماڻهو انهيءَ’علاج‘ جو شڪار آهن، پر هاڻي روز بروز ماڻهو باقاعدي ڊاڪٽري علاج ڏانهن لاڙو رکندا وڃن، ڪيترا ماڻهو آپريشن لاءِ به تيار ٿين ٿا.
ساڳيءَ طرح قومون به هزارين سالن کان بيمارين ۾ ورتل ٿين ٿيون. انهن تي به جنائي ۽ ڀوپا تجربا ڪندا، يا پنهنجون ڪرامتون ڏيکاريندا رهيا آهن. ويجهڙائيءَ ۾ قومن جي مرضن سڃاڻپ ۽ انهن کي دور ڪرڻ جا به پڪا پختا طريقا نڪتا آهن ۽ ڪيتريون قومون پنهنجو علاج انهن جي مدد سان ڪري رهيون آهن. ڪيترين کي فائدو پهتو آهي، ڪيتريون اچي چڙهيون آهن، ڪيترين هاڻ مس علاج شروع ڪيو آهي، اهي به ڄاڻ چڙهيون. وقت آيو آهي ته اسين به پنهنجي ’لا علاج‘ مرض سان باقاعدي مقابلو شروع ڪريون، دنيا جي آزمايل نسخن جو فائدو وٺون، نوان تجربا ڪريون، ڪڙين دوائن کان نه ڊڄون، آپريشن لاءِ تيار ٿيون، ۽ مرضن مان جند ڇڏايون.
**