درد پاڻ ئي همدرد آهي...!
هي شاعري جو ڪتاب ته ڪجهه وقت اڳ ڇپيو پر منهنجي هٿن تائين دير پُهتو. گذريل هفتي هن ڪتاب جي مهورتي تقريب ۾ شامل ٿيڻ کانپوءِ، اُتي موجود ڪتابن جي اسٽال تان هن کي خريد ڪيم. واپسي ڳوٺ ڏانهن هُئي، رات ٿي چُڪي هُئي. ڊرائيور گاڏي هلائيندو رهيو، مون گاڏي ۾ لائيٽ آن ڪري ڪتاب پڙهڻ شروع ڪيو. مهاڳ ۽ پنهنجي پاران پڙهڻ بغير شروعات شاعريءَ کان ئي ڪيم. ڪجهه نظم پڙهيم ته، ائين محسوس ٿيو ته هي نظم تصور جي خوبصورت وادين جو سير پيا ڪرائين. انهن نظمن ۾ هر بدصورتي ۾ خوبصورتي ڳولڻ، هر فرق ۾ برابري ڳولڻ، هر ڏک ۾ سُک ڳولڻ، هر ناانصافي ۾ انصاف کي ڳولڻ، هر بيوفائي ۾ وفا کي ڳولڻ، هر موت ۾ زندگيءَ ڳولڻ، هر ناڪامي ۾ ڪاميابي ڳولڻ، هر لاتعلقي ۾ تعلق ڳولڻ، هر خوف ۾ بهادري ڳولڻ، ڪيترن ئي چهرن ۾ لڪل اصل چهرن کي ڳولڻ سميت هر خوبصورتي کي ڳولڻ جي نينڍ ڏنل آهي. تڏهن ئي ته ڪتاب جو نالو ئي ”آءُ ته سُندرتا ڳوليون“ آهي.
هن ڪتاب ۾ موجود نظمن ۾ اڪثر نظمن اسان جي سماج جي سوشل اسٽڊي آهن. جن ۾ هِن سماج جي هر فرسوده نظام کي ننديو ويو آهي. جنهن ۾ طبقاتي فرق، جنسي فرق، رنگ نسل جي فرق سميت هر قسم ٻيائي ۽ ٻهروپيت تي دل کولي لکيو آهي. شاعره ايڏي حساس آهي جو کيس پنهنجي ڌرتيءَ سان به بيپناهه پيار آهي، کيس پنهنجي ماءُ ٻوليءَ سان به اُنسيت آهي، معصوميت سان به پنهنجائپ اٿس. هُو ايڏي نفيس آهي، جو کيس لفظ پوپٽن جهڙا خوبصورت ۽ رنگين لڳن ٿا.
وري جڏهن ڪتاب ۾ موجود ڪجهه رومانٽڪ نظم پڙهجن ٿا ته گلزار جون آرٽ موويز ذهن تي تري ٿيون اچن. جيئن ”ساٿ“ جي عنوان سان هن نظم جون ڪجهه سِٽون اوهان پڙهي ڏسو.
”پنهنجو ساٿ،
ٽرين ۾ ويٺل،
ٻن مسافرن جهڙو رهيو...
نه تو ڄاتو ته منهنجي منزل ڪٿي هئي!
نه مون کي پتو هو ته تون ڪٿي لهندين....
پر هن مختصر سفر ۾،
اسان هڪٻئي جي اکين ۾ سفر ڪندا رهياسين......“
زاهده ابڙو هن سماجي بُرائي تي به لکي ٿي ته، جتي پُٽ ڄمي... سارو لوڪ نچي!ڌيءَ ڄمي ته ماءُ ڪُسي!پنهنجو پاڻ سان ملاقات جو به عجيب ئي سُرور آهي، جيڪو هر ڪو محسوس به نٿو ڪري سگهي. شاعره اهڙن احساسن ۾ هن طرح رنگ ڀريو آهي.
” مڪمل وجود آهي اڄ منهنجو ٿيو،
پاڻ سان ڄڻ پهرين ملاقات هُئي.“
مان چوندو آهيان ته، خاموشي لفظن کان وڌيڪ موسيقيت رکي ٿي. رڳو اُن کي دل جي ڪنن سان ٻُڌو وڃي. هن ڪتاب ۾ به ”خاموشي ڳالهائي ٿي“ جي عنوان سان هڪ نظم آهي.
شاعره پنهنجي سوچ ۾ ترقي پسند آهي، تڏهن ته عورتن کي پاتل ڳهه ڳَٽا به غلامي جو تسلسل ئي لڳن ٿا. پاڻ لکي ٿي ته،
”نٿ جيڪا اڄ مان،
تو لئه ٿي پايان....
سا ڪلهوڪي ناڪيل آهي
ڳلي ۾ ٿي پايان،
ڪيئي اڄ مان زيور،
صدين جا سي سوين
ڏنل تنهنجا ڳَٽ آهن......“
لفظن جي سندرتا جو به ذڪر آهي پر لفظن جي ڏنل گھائن ۽ پيڙا جو به قصو آهي. تڏهن ئي ته پاڻ هڪ نظم لکيو اٿس ته، ”لفظ به لباس پهرن ٿا“. هي منهنجو ذاتي مشاهدو آهي ته، اڄ جو اڪثر هر ماڻهو لفظن ۽ روين ذريعي هر ڪنهن کي ايذائڻ جو ڄڻ ٺيڪو کڻيو هلي. جنهن کي جِتي ٿو وجهه ملي، اُتي لفظن جا تير سامهون واري جي سيني مان پار ڪري ٿو ڇڏي ۽ ان تي وري خوش ٿئي ٿو. اِهو نٿو سوچي ته مون سامهون واري جي انهن لفظن ذريعي زندگيءَ زهر ڪري ڇڏي. اڄ جو ماڻهو ويچارو اندر ۾ ڪيترائي سُور لڪائي پيو هلي. انهيءَ تي لکي ٿي ته،
”ايندو آ ٿرٿلو اندر ۾،
پوءِ به ڏار نظر نه ايندا آهن.“
سماجي اڻبرابري ۽ طبقاتي فرق کي گاڏين جي برانڊ ۽ ماڊل سان ڪيڏي نه خوبصورت تشبيهه ڏني اٿس....
”ٽريفڪ جيم ۾ گاڏيون،
هجومن ۾ حيران انسان.
ڏسڻ ۾ سڀ آهن گاڏيون
برانڊ ۽ ماڊل جو فرق آهي،
انسان ته سڀ انسان،
طبقن جو تفاوت آ!
انهيءَ فرق تي ڪجهه طرح به لکي ٿي.
”تنهنجو گرهه آ سڻڀو سڻڀو،
مون وٽ ڀور نه اڻڀو... “
ماڻهو جي زندگيءَ ڪيڏي به طويل ڇو نه هُجي پر اُن ۾ هڪ مخصوص لمحو ئي هوندو آهي، جنهن ۾ ماڻهو سموري زندگيءَ جيء وٺندو آهي.
”چوڻ کان ته زندگيءَ سالن جي آ،
پر ٿا سڀ لمحي ۾!“
حساس ماڻهو کي ٻهروپيت کان سخت نفرت هوندي آهي. اها ئي ٻهروپيت اڄ اسان وٽ هر هنڌ موجود آهي. شاعره انهن ناٽڪن تي به لکڻ ٿي چاهي. زندگيءَ جي سفر ۾ ماڻهو جو واسطو ڪيترن ئي ٻهروپين سان پوي ٿو.
”هي سفر ڪيڏو نه آ
دلچسپ رهيو!!
چهرن تي ڀُلجندي زندگيءَ آ رهي....
هڪ ئي چهري تي ڪيترائي چهرا رهيا!!
ڪتاب ۾ موجود ڪافي نظمن ۾ شاعره جا وطن دوستي ۽ پنهنجي ٻوليءَ سان پيار وارا احساس به پَسي سگهجن ٿا.
ڪتاب ۾ موجود هر نظم جو انگريزيءَ ۾ شاعراڻو ترجمو ٿيل آهي. جيڪو محترم اعجاز منگي انتهائي خوبصورتي سان ڪيو آهي. اُن جو ذڪر نه ڪرڻ به ناانصافي هوندي. نظم جڏهن انگريزيءَ ۾ ٿا پڙهجن ته،اُهي اصل انگريزيءَ جا ئي لڳن ٿا. شاعره جو پنهنجو اندر اُجرو آهي تڏهن ئي هُو لقاءَ ۾ سندرتا ڳولي ٿي....
”هُو ڪيڏي نه چري هُئي!!
دل جي بُت خاني ۾،
انسان رکي ويٺي هُئي.“
مون هي نظم پڙهڻ سان اِهو به محسوس ڪيو ته شاعره هنن سڀني خوبصورتين جي تلاش ۾ اڪيلي نٿي نڪري پر اسان سڀني کي تلاش ۾ گڏجي پنڌ ڪرڻ جو وڙول به ڏيئي ٿي! جيڪا سندس وسيع سوچ جو مظهر آهي.
27مارچ، 2021ع تي هن ڪتاب جي مهورت حيدرآباد ۾ ٿي. ميڊم مون کي پروگرام ۾ اچڻ جي دل سان دعوت ڏني. پاڻ واٽس ايپ تي دعوت جو ڪارڊ موڪليائين ته مون سندس مهرباني مڃي ۽ سوچيم ته پروگرام ۾ وڃان يا نه؟ عام طور آئون پروگرامن ۾ ناهيان ويندو پر ڪيترن ئي سالن کان دل چيو ته پروگرام ۾ وڃجي، سو هليو ويس. وڃڻ سجايو به ٿيو. هڪ ٻه دوست به مليا، هڪ ٻن دوستن کي پري کان ڏٺو، هڪ ٻن دوستن سان چاهڻ باوجود نه ملي سگهيس، ڪتاب تي سُٺي گفتگو ٻُڌم ۽ پياري ثاقب ابڙي جي ميزباني جو مزو به ورتم. اهڙي طرح سندرتا جي ڳولا ۾ ويندي، پاڻ سان سندرتا کڻي واپس ٿيس......!