محمد علي پٺاڻ جون ڪهاڻيون سماج جي ڀرپور عڪاسي
هن وقت منهنجي مطالعي جي ميز تي سائين محمد علي پٺاڻ جو تازو شايع ٿيل ڪهاڻين جو ڪتاب ”طوفان ۾ ڪکائون گهر“ موجود آهي. جنهن ۾ ان سڀني موضوعن تي ڪهاڻيون موجود آهن. هن ڪتاب ۾ ٽوٽل 52 ڪهاڻيون موجود آهن. هن ڪتاب جي ارپنا ڊاڪٽر مرلي ڌر جي نالي آهي. ڪتاب جو مهاڳ ڊاڪٽر نواب ڪاڪا لکيو آهي، جڏهن ته ٻيڪ ٽائيٽل منور سراج صاحب جو لکيل آهي. منور سراج پنهنجي راءِ ۾ لکي ٿو ته ”محمد علي پٺاڻ بطور هڪ قصاگو هڪ وڏي وقت کان مسلسل لکندو پيو اچي. اهو تسلسل ۽ تيزي سندس ادبي جنون جو دلربا دليل آهي.“
ڪتاب جي مھاڳ ۾ ڊاڪٽر نواب ڪاڪا لکي ٿو ته ”محمد علي هلندڙ دور جي ٻرندڙ مسئلن کي کنيو آهي، مرندڙ قدرن (values) کي آڪسيجن ڏئي جياري ٿو، اوندهه ۾ پنهنجي حصي جي روشني پيدا ڪئي آهي. پٺاڻ صاحب جي ٻولي سادي ۽ پڙهندڙ کي آساني سان سمجهه ۾ ايندڙ آهي. مختصر ڪهاڻي ۾ ڪردارن جي سڃاڻپ واقعي يا احساس کي اُڀارڻ جو ڏانءُ اٿس.“
ڪتاب ۾ ليکڪ ۽ سندس ڪهاڻين بابت ماهتاب محبوب ۽ ڊاڪٽر شير مهراڻي جا ليک به موجود آهن. ڊاڪٽر شير مهراڻي موجب محمد علي پٺاڻ سماجي سائنسدان ۽ نقاد ڪهاڻيڪار آهي. ڪتاب جي فليپز تي شوڪت حسين شوري ۽ جهان آرا سومرو جا رايا ڏنل آهن.
ڪهاڻيڪار پاران ۾ پٺاڻ صاحب لکي ٿو ته ”منهنجون هي 52 ڪهاڻيون، 52 لُڙڪ آهن. جيڪي پنهنجي اکين کان اوهان جي اکين ڏانهن منتقل ڪيا اٿم، ان اميد سان ته اوهان انهن جي پيڙا کي اوڏي ئي شدت سان محسوس ڪيو، سوچيو ۽ انهن کي اُگهڻ جا دڳ تلاش ڪريو.“
ڪتاب جي پهرين ڪهاڻي ”خدا حافظ“ جي عنوان سان آهي، جنهن ۾ هڪ شاگرد ڇوڪري پنهنجي والد جي عمر جي پروفيسر کي شادي جي آڇ ڪري ٿي ۽ پروفيسر کيس پنهنجو اولاد سمجهي سمجهائيندا آهي ته، توهان منهنجي اولاد برابر آهيو. آئون اهو سوچي به نٿو سگهان. ڪهاڻي ۾ پيغام ته مثبت آهي پر اسان جي سماج ۾ عمومن ائين ٿئي نٿو. هتي ته اڪثر پروفيسر پنهنجي نياڻين جي عمر جي ڇوڪرين سان پرڻا ڪندا آهن. "ٻيو ڪنهن کي چوان...!” عنوان نالي ڪهاڻي ۾ ماءُ پنهنجي پُٽ کي علاج لاءِ چوي ٿي ۽ بيرحم پُٽ علاج جا پئسا نه هجڻ جو بهانو ڪري ماءُ کي پنڻ تي مجبور ڪري ٿو. "هنيانوَ ۾ چُهنڊي....!“ جي عنوان سان ڪهاڻي ۾ ان معصوم ٻار جو ذڪر آهي، جيڪو ادارن جي بيحسي جي ڪري ڪُتن جي ڏاڙهڻ جي ڪري مري ٿو وڃي. "گوشت ورهائجي ويو” ڪهاڻي ۾ تلخ حقيقت بيان ڪئي وئي آهي ته، ماڻهو قرباني جي نالي ۾ پنهنجا فرج گوشت سان ڪيئن ٿا ڀرين؟! ”ڇڪ پنڌ کي.... “ ڪهاڻي ۾ ان قرضي جو درد آهي، جيڪو نسلن کان قرضي رهندو پيو اچي ۽ وياج خور واپاري کيس ٻنهي هٿن سان ڦُريندا رهن ٿا. ”اندازو لڳاء....! “ ڪهاڻي ۾ دوائن جي ڪمپنين ۽ ڊاڪٽرن جي بيحسي جو ذڪر آهي، جيڪي رڳو مال ميڙڻ ۾ پورا آهن ۽ مريض ڀلين تڙپي تڙپي مرندا رهن. ”فوتي ڪوٽا“ ڪهاڻي ۾ انهي پيءُ جو ذڪر آهي، جيڪو سفارش ۽ پئسا نه هئڻ ڪري پنهنجي پُٽ جي نوڪري لاءِ پاڻ کي خودڪشي ڪري ماري ٿو ته جيئن فوتي ڪوٽا تي سندس پُٽ کي نوڪري ملي سگهي.
”لازمي سنڌي هيئن پڙهائبي....“ ڪهاڻي ۾ هڪ سُٺو طريقو ٻڌايو ويو آهي ته، جيڪو خانگي اسڪول سنڌي نه پڙهائي ته، ان مان پنهنجي ٻارن جا سرٽيفڪيٽ ڪڍرايو، ان احتجاج جي ڪري مجبور ٿي پاڻهي خانگي اسڪول وارا سنڌي پڙهائيندا. هڪ ڪهاڻي ۾ ان مختيارڪار جو به ذڪر آهي، جيڪو امتحاني سينٽر تي دوري دوران پنهنجي پُٽ کي اچي نقل ڪرائي ٿو.
سو، اهڙي طرح هن ڪتاب ۾ ان قسم جون خوبصورت مختصر ڪهاڻيون موجود آهن. جيڪي تمام سادي ۽ وڻندڙ عوامي ٻولي ۾ لکيل آهن. جيڪي يقينن پڙهندڙن جي سوچ کي جهنجهوڙينديون.
**