7
منهنجو گهر تنهنجي مهمانوازي جي لاءِ تمام ننڍو آهي، توڪلي ڄام دُرڪ ڏانهن نهاريندي چيو، ۽ شايد ايترو سينگاريل به ڪونهي، هوا به رُڪجي رُڪجي اچي ٿي.
توڪلي، جي اهڙي ڳالهه تي ڄام دُرڪ جون اکيون ڀرجي آيون ، هن توڪلي ڏانهن سڪ ۽ محبت مان نهاريندي چيو، مون وٽ ڪي اهڙا لفظ ئي ناهن جو تنهنجي مهمانوازي جي ساراه ڪري سگهان، تنهنجي سهڻي سڀاءُ جي مان ڪهڙي تعريف ڪيان، تنهنجي دل جنهن سادگي سان منهنجو آڌرڀاءُ ڪيو ، هڪ اجنبي شخص تي اعتبار ڪيو ۽ منهنجي من جي مونجهارن کي عزت ۽ احترام ڏنو، ان لاءِ مان تنهنجو هميشه شڪرگذار رهندس. منهنجا دوست توڪلي، تنهنجي موجودگي ڪري منهنجي دل کي هڪ قسم جو اطمينان حاصل ٿيو.
“تون پنهنجن شاندار قدمن سان هڪ ڀيرو ٻيهر پنهنجي زندگي جو سفر جاري رکي سگهندين” توڪلي، ڄام دُرڪ ڏانهن نهاريندي چيو.
“تون مونکي پنهنجي باري ۾ ٻڌاءِ ” ڄام دُرڪ، توڪلي سان مخاطب ٿيندي چيو.
توڪلي جي چهري تي عجيب خوشي ۽ غم جي گڏيل سڏيل ڪيفعت ڇانئجي وڃي ٿي. هن ڄام دُرڪ ڏانهن نهاريو ۽ پوءِ هن جي واتان ازخود لفظ نڪرندا ويا .
سمو زين جي پهاڙن تي پپر جو وڻ آهي.
سمو وڻن جو ميوو آهي
سمو غزل ڪوهستاني آهي.
سمو ڏاڙهون جو کَليل گُل آهي
سمو انڌيرن جو روشن ڏيئو آهي
يا بارش کانپوءِ ڦٽندڙ ٻُوٽي
سمو ويڪرن پتن وارو انجير آهي
اهڙو وڻ جيڪو مشڪل رستن ۽ ندين ڪنارن تي ٽڙي
جنهن جو مقام پهاڙن جي بلندي تي آهي
ڪنهن هوا جي مجال! جو هن وڻ کي لوڏي
توڪلي جون اکيون چمڪڻ لڳيون، هن جو چهرو بي خودي وچان جرڪڻ لڳو،هن سمو جو ذڪر ڪري ڄڻ خدا جو ذڪر ڪيو، هن ڄڻ ڪائنات جو ذڪر ڪيو، هن ڄڻ پنهنجو ذڪر ڪيو، جنهن جي ازل ۽ ابد جي ڪنهن کي ڪا خبر ڪانهي، هر شي فاني آهي سواءِ سمو جي، ڄام دُرڪ، توڪلي کي نئين طرح سان ڏسي رهيو هو، هن کي ان ڳالهه جو اندازو ئي نه هو ته توڪلي ڪنهن انسان کي ان حد تائين به چاهي ٿو، اهو توڪلي ڪو ٻيو هو جنهن محراب خان ۽ شهداد خان سان سنجيده گفتگو ڪئي ٿي.
توڪلي پنهنجي من جي صداقت سان وري ڳالهائڻ شروع ڪيو، مان جڏهن به پهاڙن جي درميان هوندو آهيان ته خوشي، محبت ، نفرت ۽ انقلاب جهڙن سوالن ڏانهن ڇڪجي ويندو آهيان، جيترو به مان ان طرف ڇڪجي وڃان ٿو منُهنجي اندر آزادي جو احساس وڌيڪ پختو ۽ مضبوط ٿي وڃي ٿو، هي نهايت اهم ڳالهه آهي ته آزادي جو احساس انسان جي اندر کي تبديل ڪري ڇڏي ٿو .
منهنجو هي ننڍڙو ڳوٺ ماڻڪ بند ۽ هنجي چوڌاري ڦهليل ڪوه سليمان جي وادي منهنجي وشال دنيا آهي، ظاهر آهي ته هن وشال دنيا جون خوشيون ئي مون لاءِ سڀ ڪجهه آهن. مان سڀني ڳالهين کان وڌيڪ انسان جي خوشي کي اهم سمجهان ٿو، ماڻهن جو مفلس هجڻ واري سوال تي مان جڏهن بلوچستان جي ماڻهن جي گفتگو ٻڌان ٿو ته ائين محسوس ڪندو آهيان ته انهن ماڻهن جي لفظن ۾ بي انت تڪليفون ۽ درد پوشيده آهن.
توڪلي گهڙي کن رُڪندي وري ڳالهائڻ شروع ڪيو. منهنجي زندگي جو وڏو حصو ڪوه سليمان جي پهاڙن جي وچ ۾ گذريو آهي. مون انهن کي محسوس ڪيو آهي ڪنهن پختي ڏاهي استاد وانگر ، ڪنهن اڪيلي اجنبي وانگر، ڪنهن وفادار مخلص دوست وانگر ته ڪنهن نهايت تيز نظر رکندڙ پوڙهي وانگر، مون هن کي ڪن ڳالهين ۾ پاڻ کان به بلند، عجيب راز پوشيده رکندڙ ڀانيو آهي.
مو ن پوري حياتي هن جي اهڙي گفتگو ٻڌي آهي جيڪا شايد آءَ ٻئي هنڌ ڪٿي به نه ٻڌي سگهان ها. هنجي صحبت ۾ مون کي پنهنجي قدر قيمت معلوم ٿي . حقيقت ۾ ڪوه سليمان منهنجي درسگاه آهي. مون هتي ڪنهن به ڏک ۽ رنج کي پنهنجي اندر مان ائين ختم ٿيندي ڏٺو آهي ڄڻ انجو ڪو وجود ئي ڪونهي، هن جي درميان وڌيڪ پيار وڌيڪ اعتبار ۽ وڌيڪ خيال ڪرڻ جو موقعو ملي ٿو.
سمو منهنجي روشني آهي، جنهن هڪ لمحي لاءِ به مونکي هڪ عام ۽ رواجي انسان ٿيڻ کان محفوظ رکيو، توڪلي سمو متعلق ٻڌائڻ لڳو. مان سمو جي معاملي ۾ ٻاراڻيون حرڪتون ڪري سگهيس ٿي پر هن منهنجي اهڙي انجام کان نه صرف بچايو پر نئين طرح جي راه ڏيکاري. هن مونکي جيڪا ضروري ڳالهه سمجهائي ته انسان جو روح سجاڳ آهي ته جسم انجو ڪجهه به بگاڙي نه ٿو سگهي. انسان کي پنهنجي اصلي حالت ۾ هجڻ گهرجي، ڪائنات جي سمورين شين کي اسين پنهنجي عقل جي آڌار تي سمجهي نه ٿا سگهون . پر ان سان رقص ڪري سگهون ٿا.
“جسم به ته هڪ سچائي آهي” ڄام دُرڪ، توڪلي جي ڳالهين کي غور سان ٻڌڻ کانپوءِ چيو.
“اها ڳالهه سمجهڻ جي آهي دوست! جسم جي خوبصورتي وڏي ڳالهه آهي ان کان اسين سڀ متاثر ٿيون ٿا، ائين آهي نه” توڪلي وراڻيو.
ها ائين آهي! پر تون انجي ڪيئن تشريح ڪندين؟ ڄام دُرڪ توڪلي ڏانهن نهاريندي پڇيو.
“بيٺل پاڻي جيان”
جاڳيل روح جو مطلب آهي رواني،
”سمو ڪٿي آهي؟” ڄام دُرڪ توڪلي کان پڇيو.
گهڙي کن لاءِ عجيب خاموشي ڇائنجي وئي.
حقيقت ۾ هي هڪ احساس آهي، راحت ۽ زندگي ڏيندڙ.
جنهن کي مان هميشه تازو رکڻ چاهيندس، مان انجي تشريع ڪجهه ان طرح سان ئي ڪري سگهان ٿو، توڪلي شعر ٻڌائڻ شروع ڪري ٿو.
انجي ڳالهين جي خوشبو،
ائين جيئن گُلِ لاله ٻوٽي
پوري پهاڙ کي مهڪائي ٿي
منهنجو روح!
ان دلفريب صورت جي ڳالهين سان ائين مهڪي پوي ٿو،
۽ خواب ڪيئن نه ڊوڙي اکين ۾ اچن ٿا،
انهن نيڻن ڏانهن جن کي هن تراشيو مڪمل ٿيڻ واري لمحي لاءِ
۽ ڪيئن نه نيڻن،
ڪجهه به چوڻ ۽ سمجهڻ جي ڪيفيت کان ڏور
ان صورت کي چٽيو حيراني سان،
۽ ڪيئن نه محبوب جي حصي جو اوجاڳو
روحن کي جلا بخشي ٿو
۽ پوءِ،
بادل!
زمين کان مٿي اُٿي، آسمان جي ڪُک تائين وڃن ٿا،
وسن ٿا ۽ وري ڊوڙن ٿا زمين ڏانهن،
تڏهن زندگي،
عجيب نظارن مان نڪري نروار ٿي بيهي ٿي
عطر انبير کان به وڌ انجي خوشبو ،
محبوب جا سلام پهچائيندي
ڪنهن عاشق جي اعتبار کي، وڌيڪ مضبوط ڪري ٿي
هوا جي ٿڌن جهونڪن سان هم ڪلام ٿي
پنهنجن پيارن هٿن جو سلام پيش ڪري ٿي.
توڪلي شعر ختم ڪري خاموش ٿي ويو .
سمو سان ملاقات هڪ عجيب اتفاق هو، جنهن کانپوءِ منهنجي زندگي ۾ هڪ عجيب موڙ آيو، جنهن پوءِ منهنجي زندگي تبديل ڪري ڇڏي، ڪوهه سليمان جا سُرمئي پهاڙ منهنجي بيچين روح جو چين آهن، مون پنهنجي زندگي جا خوبصورت ڏينهن هتي گذاريا، هتي مون بيداري جي اصل معني ۽ مفهوم سکي، توڪلي جي گفتگو جو انداز حيرتناڪ ٿي ويو هو، هن وڌيڪ چيو، سمو، پهاڙن مان وهندڙ جهرڻي جيان پرشور ، شفاف آهي.هو منهنجي زندگي ۾ هوا جي ٿڌي جهونڪي جيان آئي گذري وئي، مان ان سان اهڙي موقعي تي هم ڪلام ٿيس جڏهن مون دنيا کي تياڳڻ جو فيصلو ڪيو هو، پر پوءِ هڪ ڏينهن اهڙي طوفاني بارش پئي جنهن منهنجي زندگي جي سمورين نراسائين کي وهائي ڇڏيو، ڄڻ مونکي نرواڻ حاصل ٿيو، مان اڄ تائين بارش هيٺان بيٺو سمو کي ڏسي رهيو آهيان،
”ڇا تنهنجي ان سان محبت ٿي وئي آهي ؟“ ڄام دُرڪ توڪلي کان پڇيو .
”هائو “ مان ڪيئن چوان ته منهنجي ان سان محبت ناهي . توڪلي پنهنجي چهري کي ڄام دُرڪ ڏانهن موڙيندي چيو .
مونکي ائين محسوس ٿيندو آهي ڄڻ بارش نه ٿي هئي، پر مٽي جاڳي هئي، مٽي جاڳندي آهي ته پوري ڪائنات مهڪي پوندي آهي، مٽي پنهنجي اندر ستل ٻجن کي جاڳائيندي آهي ته جيئن صدين جي سلسلي کي جاري رکي سگهجي ، مان به ڄڻ پنهنجي اندر کان جاڳي پيو هُئس، توڪلي پنهنجن هٿن کي هوا ۾ لهرائيندي شاعراڻي انداز ۾ ڳالهائڻ لڳو .
مان ڄاڻا ن ٿو ته
قدرت جا فيصلا ڪنهن پوشيده راز جيان هُوندا آهن
ترتيب ۽ بي ترتيب
موجود ۽ غائب
تخليق ۽ تخريب
ظاهر ۽ باطن
ذات ۽ صفات
مطلق ۽ تعلق
طئي ڪيو وڃي ٿو هر ماڻهو لاءِ الڳ سان
منهنجي حصي جي بي ترتيبي،
ان کان بهتر مون لاءِ ٻيو ڪو فيصلو ٿي ئي نه ٿو سگهي.
مان ترتيب ۾ رهي ڪري بي ترتيبي کي سمجهي ئي نه ٿو سگهان
مان پاڻ کي جلائيندي پنهنجي خاڪ ۾ خوش رهڻ چاهيان ٿو.
اهو وڌيڪ چڱو آهي ته مان لاڏائو ماڻهن جيان ڦرندو رهان،
زمين جي هڪ ڪناري کان ٻئي ڪناري تائين
ڪنهن حيران ڪندڙ خواب جيان
۽ وڌيڪ شيون ڏسي سگهان.
مان ائين رهي ڪري حياتي جون وڌيڪ حقيقي شيون ڏسي سگهندس.
”توکي هڪ ڳالهه ٻڌايان“ توڪلي، ڄام دُرڪ ڏانهن نهاريندي چيو.
”اسين ٻن الڳ الڳ ڪنارن تي بيٺل شخص هئاسين.“
هو ته گُلِ لاله جيان آهي جيڪو ڪوه سليمان جي پهاڙن کي مهڪائي ٿو،
توڪلي آهستي آهستي اُٿيو ۽ بيٺڪ جي دروازي کان ٻاهر هليو ويو.