25
پنهون پنهنجو پاڻ کي مذاحمت لاءِ تيار ڪري رهيو هو، هن متعلق اها ڳالهه يقين سان چئي سگهجي ٿي ته هو آدرشن واري زندگي گذاڻ جو قائل هو.
“ها ! ائين آهي” طلعت وراڻيو،
هن کي بلوچستان جي حقن جو فڪر هو، ان ڪري ئي عمر ۽ خيالن جي ٿوري فرق باوجود هن جو حلقه احباب وڌندو ٿي ويو ، هي پنهنجي آدرشن آڌار نوجوانن کي پاڻ سان جوڙڻ ۾ ڪامياب ٿي ويو هو، توکي ياد آهي هنجا دوست هنجي گمشدگي کان پوءِ هن کي ياد ڪندي ڪيئن ٿي رنا.
“ها! تون صحي ٿو چوين” طلعت وراڻيو، حقيقت هي آهي ته پنهون پنهنجي خيالن ۽ آدرشن ۾ پڪو ۽ پختو ماڻهو ثابت ٿيو هو، باران تصديق ڪندي چيو، هو ڪجهه اهڙو ڪري رهيو هو جيڪو عام طور ٻيو ڪير به نه ڪري سگهندو آهي. هو خاموش ۽ شرميلو ضرور هو، پر هي پنهنجي اندر جي حقيقت کي ڌيان ڏئي ٻڌي رهيو هو . اهو ڌيان جو عمل ئي هو جنهن هن کي ان اهم ڪم لاءِ تيار ٿي ڪيو. باران چئي رهيو هو ته هن قديم ادب ۽ فلسفي کي پنهنجي شروعاتي عمر ۾ ئي پڙهڻ شروع ڪيو ۽ درجي بدرجي ان کي پنهنجي ذاتي زندگي سان گڏ کڻي هلڻ لڳو عالمي تاريخ مان هن هڪ ڳالهه ضرور سکي هوندي ته انساني اتهاس جنون ، طبقاتي ٽڪراءُ ۽ استحصال کانسواءِ ڪجهه به ناهي . سڀني انسانن جي جسم جو رت سرخ هجڻ جي باوجود هڪٻئي جو خون ڪرڻ واري ڳالهه هن سمجهي ورتي هئي.
“اهو سچ آهي”رتنا پنهنجي راءِ ڏيندي چيو . پر مونکي ائين به محسوس ٿيندو آهي ته بلوچستان جا ڪجهه اهڙا سوال به آهن جيڪي عام ماڻهو ويندي پنهون جي نظرن کان پڻ غائب آهن، جنهن تي صاف گوئي سان ڳالهايو نه ويو آهي يا انهن کي سمجهڻ جو ادراڪ گهڻو گهرو ڪونهي، جڏهن اسان ڪنهن تاريخي حقيقت تي ڳالهائيندا آهيون ته عام طور مروج سماجي ۽ سياسي اثر جو شڪار ٿي ويندا آهيون، مثلن بلوچ نيشنلزم جو مقصد جاگيرداري نظام جي بحالي، اشرافيه ۽ مذهب جي پشت پناهي به آهي، توهان کي ائين نه ٿو لڳي ته اهو سوال پوشيد آهي يا نظر انداز ٿي رهيو آهي، مان ائين سمجهان ٿي ته بلوچستان جي سردار جو موقف آزاد خيال بورجوا وارو آهي، جيڪو پاڪستان جي رياست ۽ انجي جديد صورت ۾ پاڻ کي تلاش ڪرڻ ۽ ان ۾ موجود رهڻ جي لاءِ نيشنلزم کان پُل جو ڪم وٺي ٿو، منهنجو ته هڪ اهو به خيال آهي ته علحدگي پسندن کان به وڌيڪ هڪ وڏو حلقو ملڪ جي جمهوري ڌارا سان جڙڻ چاهي ٿو، انجو سبب بلوچستان ۾ پيدا ٿيندڙ مڊل ڪلاس ۽ انجي نسلي ۽ ثقافتي انفرا اسٽرڪچر آهي،