16
ڪوئٽه دراصل پشتون لفظ آهي جنهن جي معني آهي قدرتي قلعو، ڪوئٽه جو روپ ڌارڻ کان اڳ هي شال ڪوٽ هو، ٻن حصن ۾ ورهايل هي شهر سرياب کان شال ۽ موجوده ڇانوڻي وارو علائقو ڪوٽ آهي جتي خان قلات جي ماڙي هاڻ تائين به موجود آهي، قدرت هن شهر کي پهاڙن جي درميان ٺاهيو آهي، هي چلتن، مُردار، زرغون پهاڙن جي بلڪل وچ ۾ آهي بلڪل قلعي نما، محمود غزنوي جي گهوڙن هن کي لتاڙيو، ته مغلن به راڄ ڪيو، انگريز هتي 1876 ۾ آيا، تڏهن هندوستان جي آزادي جي تحريڪ کي ڪمزور ڪرڻ لاءِ “پاڪستان هڪ الڳ رياست” جو نعرو هنيو ويو ته بلوچستان جي قاضي محمد عيسيٰ به مسلم ليگ ۾ شامل ٿيڻ جو اعلان ڪري، پاڪستان جي تحريڪ جو سرگرم حصو ٿي ويو، هن جو والد پشتون هو ۽ امڙ هزاره نسل جي هئي.
بلوچستان، پاڪستان تحريڪ ۾ شامل ٿيڻ جي ڳري قيمت چڪائي آهي ، هن ملڪ جي جنرلن، ايوب، يحيٰ، ضياء ۽ مشرف جا هٿ هن ملڪ جي نوجوانن، ۽ سياسي اڳواڻن جي خون سان رنڱيل آهن.
ڪوئٽه ايڪسپريس، پليٽ فارم تي اچي بيهي ٿي، مسافر زور سان ڳالهائي رهيا هئا، هي ٽيئي هيٺ بينچن تي اچي ويٺا، باران کي توڪلي ۽ پيرڪ جو انتظار هو ، پيرڪ، توڪلي جو ڀاءُ آهي ٻئي ڪوئٽا ۾ رهن ٿا،
هي ڪجهه گهڙيون بينچ تي ويٺا رهيا، هڪ بلوچ فيملي به هنن جي ڀر ۾ اچي ويٺي.
هنن جي عورتن کي بلوچي لباس پهريل هو، رنگين ۽ سهڻي ڊيزائن جو ڀرت ٿيل چولو ويڪريون ۽ لڙڪندڙ ٻانهون، ڪجهه بلوچي ٻولي ۾ ڳالهائيندابه پئي ويا ۽ وقت به ڏسندا پئي ويا، رتنا هنن جي چهرن کي غور سان ڏسي ڪجهه پڙهڻ جي ڪوشش ڪئي.
خديجه ! ڏس ته سهي، بلوچستان جوڪلچر اسانجي ڀر ۾ ويٺو آهي، هنن کي به ڪنهن جو انتظار آهي.رتنا هنن ڏانهن ڏسندي چيو
خديجه ! ڏس ته هن فيملي جي چهري، لباس ، چپلن مان ائين لڳي ٿو ته هنن جو تعلق بلوچستان جي ڪنهن ڏورانهين علائقي سان آهي رتنا خديجه ڏانهن نهاريندي چيو .
“بلوچستان جي آبادي جو وڏو حصو ٻهراڙي ۾ ٿو رهي، منهنجي آرٽسٽ ڀيڻ! اها ڪا نئين ڳالهه ڪانهي، توکي خبر ناهي ته ٻي ڳالهه آهي، بلڪ ائين چئجي ته بلوچ مڊل ڪلاس ته اڃان پيدا ئي ڪونه ٿيو آهي” خديجه، رتنا ڏانهن نهاريندي چيو .
“هاڻ ته بلوچن جا نوجوان نوڪرين ۾ آهن، ڪاروبار به ڪن ٿا، گذريل 20 سالن ۾ مڊل ڪلاس ته پيدا ٿيو هوندو” رتنا، باران کان معلوم ڪندي پڇيو.
“منهنجو خيال آهي ته بلوچن جووڏو تعداد اڃان تائين به جانور پالڻ، هارپو ڪرڻ ۽ گهريلو دستڪاري سان؟ڳنڍيل آهي، بلڪه هڪ وقت تائين ته بلوچ پوڙهن تعليم ۽ علم کي انسان جي ڪمزوري ٿي سمجهيو ۽ ائين ٿي چيائون ته تعليم انسان کي عورت جي پويان هلڻ سيکاري ٿي ۽ هٿيار نه هلائڻ جي ڪري زنگجي وڃن ٿا” باران مسڪرائيندي چيو.
“يعني هنن جي نزديڪ علم بيڪار جي شي آهي” ر تنا چيو.
“موجوده نسل ائين نه ٿو سمجهي” باران وراڻيو.
بلوچستان ۾ ٻه جدا جدا جنريشن هڪٻئي خلاف پيشقدمي ڪري رهيا آهن ته ساڳي وقت هي هڪٻئي جي قريب به آهن .نئين جنريشن کي پراڻي جنريشن جي تجربن جي ضرورت آهي ته پراڻي جنريشن کي نئين جنريشن جي سياسي شعور ۽ مهذب قدرن جي ضرورت آهي.
پراڻي جنريشن جو تجربو ۽ نئين جنريشن جو شعور ڪاڏي وڃي ٿو، ڇاڪاڻ ته مون پوري سفر ۾ ڪنهن به ماڻهو جو مڪمل گهر نه ڏٺو، روڊ رستا ته مونکي ننڍن شهرن ۾ به نظر نه آيا، پهاڙن جي درميان جيڪڏهن مونکي ڪي ماڻهو نظر آيا ته اهي خانه بدوش ۽ لاڏائو ماڻهو هئا جيڪي پنهنجن اُٺن ۽ رڍن کي چاريندي نظر آيا، معدني وسيلن سان مالامال صوبي جي ماڻهن جي خوشحالي ڪٿي آهي، ان مان ظاهر آهي ته پراڻي ۽ نئين جنريشن جي سماجي حالت ۾ ڪو وڏو فرق ناهي آيو.
“ها! اِها به حقيقت آهي” باران تصديق ڪندي چيو.
مسافرن جي پيهه مان اوچتو توڪلي، پيرڪ ۽ ڄام دُرڪ هنن جي سامهون اچي بيٺا، هنن پنهنجا سفري بيگ سنڀاليا ۽ ڪوئٽه جي اسٽيشن کان ٻاهر نڪري آيا.