34
“باران، خديجه، طلعت، رتنا ،منهنجا دوستو، مونکي ڌيان ڏيئي ٻُڌو” توڪلي اهڙي طرح گفتگو جو آغاز ڪيو، جو معلوم پئي ٿيو ته هن ڃڻ فيصلو ڪري ورتو آهي ۽ هاڻ ٻڌائن جو وقت ٿي ويو آهي.
“مان، پنهون ۽ ٻين گمشده نوجوانن جي بازيابي لاءِ مرڻ گهڙي تائين جي بک هڙتال تي ويهڻ چاهيان ٿو، توهانجي تعليم جو جيئن ته ذيان ٿي رهيو آهي، لهذه توهان واپس لاهور وڃي پنهنجي تعليم مڪمل ڪيو، مان جي زنده رهيس ته ضرور ملنداسين، مان ڪا ايڊونچرزم نه پيو ڪيان ۽ نه وري پنهون مٿان رحم کائي ائين ڪري رهيو آهيان، ڪنهن به طرح مان ائين نه ٿو سوچي سگهان، پر سچ پڇ سدائين منهنجي اهڙي خواهش رهي آهي، مون پنهنجي زندگي لاءِ ائين طئي ڪيو آهي، مونکي ان ڳالهه جي اجازت ڏيو ته مان ان مقصد کي تڪميل تي پهچايان،
”مون سڀاڻي کان پريس ڪلب ٻاهران مرڻ گهڙي تائين جي بک هڙتال تي ويهڻ جو فيصلو ڪيو آهي” توڪلي پنهنجو فيصلو ٻڌائي خاموش ٿي ويو، سمورا دوست مڪمل خاموشي ۽ ڌيان سان توڪلي کي ٻڌندا رهيا، سندن جسم مان ڄڻ ساهه ڇڏائجي ويو هو.
توڪلي جوش ۾ نه هو، هن پاڻ کي سنڀالي، تڪي توري ڳالهايو، ڪنهن به مونجهاري جو شڪار نه هو، هن سڀ ڪجهه واضع ۽ پختي ارادي سان چيو.
“هي ٿي ئي نه ٿو سگهي” ڄام دُرڪ کيس چيو. تون بيحد جذباتي ٿي ويو آهين، تو ڪيئن طئي ڪيو ته سڀ ڪجهه تنهنجي مٿان گذري، تون ڪنهن ٻئي انسان جي حياتي بچائڻ جي خيال کان ائين سوچين ٿو، پر انجو اڃان اهڙو موقعو ناهي آيو.
“منهنجا دوست، اسان ڪهڙي معجزي جي انتظار ۾ ويٺا آهيون” توڪلي وراڻيو. مون اهو فيصلو ڪنهن ديوانگي جي حالت ۾ ناهي ڪيو، مون وٽ ان لاءِ ڪيترا دليل آهن، هاڻ پاڻ کي رسمن واري بک هڙتال کان وڌيڪ قدم کڻڻ جي ضرورت آهي، مان ائين ڏسي رهيو آهيان ته ڪٿي اسين پنهون کي وڃائي نه ويهون، پاڻ کي ذهني طرح ان مصيبت کي منهن ڏيڻ لاءِ تيار ڪرڻ گهرجي،
توڪلي جيئن سوچي پيو اها نهايت سڀ لاءِ تڪليفده ڳالهه آهي، هي سڀ ائين چاهين به ٿا ته رسمن ۽ علامتن واري بک هڙتال کان ڪجهه وڌيڪ ڪجي، پر ائين ڪرڻ لاءِ توڪلي ئي پاڻ کي پابند ڇو ڪري؟
خديجه، جنهن پوري گفتگو دوران نه ڳالهايو هو، تنهن توڪلي جي موقف جي تائيد ڪندي چيو، “باوجود انجي جو بلوچستان جي حڪومت ٻين ننڍڙين تحريڪن جيان شايد مرڻ گهڙي واري بک هڙتال کي به اهميت نه ڏئي پر ميڊيا ۽ سياسي سطح تي ان کي بروقت اڀاري سگهجي ٿو، انجا پنهنجا فائدا ۽ نقصان ٿي سگهن ٿا، پر ان سان ائين به ممڪن آهي ته پنهون جي بازيابي ممڪن ٿي وڃي”
“نه، ٿيڻ جي صورت ۾ ڇا ٿيندو؟” مان ائين نه ٿو چاهيان، ڄام دُرڪ پنهنجي راءِ ڏني، توڪلي، وڇوڙي کي موت جيان ڀوڳيو آهي، توڪلي،جي قرباني ڏئي اسين پنهون کي بچائڻ جي ڪوشش ۾ ڪٿي ٻنهي جو نه نقصان ڪري ويهون، مان توڪلي جي ڳالهين سان سهمت ناهيان، مان هن کي بهادراڻو قدم نه چوندس، توڪلي پاڻ کي سزا جي طور تي پيش ڪري رهيو آهي، بنا ڪنهن شڪ شبهي جي هن اها ڳالهه هينئر چئي ته مان سمو جي غير موجودگي کي وڌيڪ نه ٿو ڀوڳي سگهان، انجو مطلب اهو ٿيو ته هي زنده رهڻ ئي نه ٿو چاهي،جي هي ائين نه ٿو چاهي ته اسين کيس اها ڪيفيت سمجهندي هنجي مدد ڪرڻ بجاءِ هن جي ڪيئن ٿا تائيد ڪري سگهون، مان توڪلي کي ائين ڪرڻ نه ڏيندس. مونکي معاف ڪر منهنجا دوست، اها ڪهڙي گهڙي هئي جنهن توکي منهنجي سامهون اچي بيهاريو، ان رات تون پاسو ڏئي هليو ڇو نه وئين جنهن رات مان پنهنجي ڪمزور ۽ ٿڪل جسم کي رستي جي ڪنهن ڪنڊ تي اڇلي سمهي رهيو هوس، هاڻ جڏهن تون منهنجي اڳيان بيٺو آهين، بلڪل منهنجي سامهون ته مان توکي پاڻ کان ڏور ويندي ڪيئن ٿو ڏسي سگهان، توکي ان ڳالهه جو احساس آهي ته مان توسان ڪنهن حد تائين پيار ڪيان ٿو، مان پنهنجن لاڳاپن کي عزيز رکندو آهيان، مان توکي هڪ گهڙي لاءِ به نه وڃائڻ چاهيندس. ڄام دُرڪ پنهنجن ڳوڙهن کي روڪي نه سگهيو هو، هن پنهنجو منهن ٻانهن ۾ هڻي ڇڏيو، پوري ماحول مٿان غم جي لهر ڇائنجي وئي هئي.
“مان ان حقيقت کي ڄاڻان ٿو منهنجا عزيز دوست ڄام دُرڪ” توڪلي، اُڪير مان وراڻيو، پر حقيقي زندگي جي ڪهڙي معني آهي؟ تون ئي ته سيکاريندو رهيو آهين ته خودي جي برتري کان وڌيڪ انسان جي روح جي آزادي قيمتي شيءَ آهي، روح جي آزادي! هي فقط چوڻ جي ڳالهه ناهي پر هن کي مون تو اندر موجود ڏٺو، جنهن پوءَ منهنجي بي ترتيب زندگي کي ترتيب ڏئي سڌو ڪيو.
“تون مون ڏانهن نهار، مون ڏانهن ڏس، مونکان نه پڇندين ته مون اهڙو فيصلو ڪيئن ڪيو” منهنجا عزيز دوست ڄام دُرڪ! منهنجو جسم ۽ روح اڃان به ان بارش هيٺان بيٺل آهي جتي مان سمو سان هم ڪلام ٿيو هيس،هي ته سمو جي عظمت آهي جنهن مونکي هڪ صاف، گهري، ۽ لازوال زندگي عطا ڪئي، مان ته ڪوه سليمان جي پهاڙن ۾ گم ٿي وڃڻ وارو انسان هئس، سمو مونکي بادلن جي بلندي ڏني.
سمو زين جي پهاڙن تي پپر جو وڻ آهي.
سمو وڻن جو ميوو آهي
سمو ڪوهستاني غزل آهي.
سمو ڏاڙهون جو کُليل گُل آهي
سمو انڌيرن ۾ روشن ڏيئو آهي
يا بارش کانپوءِ ڦٽندڙ ٻُوٽي
سمو ويڪرن پتن وارو انجير آهي
اهڙو وڻ جيڪو مشڪل رستن ۽ ندين ڪنارن تي ٽڙي
جنهن جو مقام پهاڙن جي بلندي تي آهي
ڪنهن هوا جي مجال جو هن وڻ کي لوڏي
هاڻ منهنجو روح، سمو جي روح سان ملي تحليل ٿيڻ چاهي ٿو، تون ائين نه ٿو چاهين؟مان بارش جي طوفاني رات مان نڪرڻ چاهيان ٿو، تون ائين نه چاهيندين، اهو ئي ته خيال وارو نقطو آهي، جيڪو مان توکي ۽ دوستن کي سمجهائڻ چاهيان ٿو، جنهن جوش ۽ خروش سان تو منهنجي تنهائي کي سر بلندي ڏني ان ئي جوش خروش سان رنج ۽ ملال واري ڪيفيت مان نڪرڻ ۾ منهنجي مدد ڪر.