[ خ ]
هڪڙو خچر، ڦونڊجي دل ۾ دليل ڊوڙائڻ لڳو؛ ”آ گڏھ کان هزار دفعا ڀلو آهيان!“ اهو سوچي وٺي هينگڻ ۽ ٽپا ڏيڻ لڳو.
رستي سان هڪڙو دايو پڻ گڏھ ڪاهيو پئي ويو، جنهن اهو لقاءُ ڏسي پڇيس؛ ”رئيس اوهان جي امڙ ڪير؟“
”گهوڙي!“ خچر، دڙها هڻندي ٻڌايس.
”ڀلا اوهان جي والد صاحب جي خبرچار، ڪو حسب نسب؟“ دايي لاڳيتو ٻيو سوال پڇيس.
”خبردار! زبان کي لغام ڏي! گستاخ نه ٿيءُ!“ خچر گارين تي لھي ايندي، سخت لھجي ۾ موٽ ڏيندي چيس؛ ”بي ادبي ڪندين ته سزا پاڻ سمجهندين!“
مطلب: ۱. جڏهن ماڻهو دليل ۾کٽندو آهي ته گاريون ڏيڻ شروع ڪندو آهي يا رعب ويهارڻ شروع ڪندو آهي.
۲. نر گڏھ ۽ مادي گهوڙيءَ جي ميلاپ سان، پيدا ٿيندڙ نسل کي خچر چئبو آهي.
٢. سو ڪري سينگار ته به کودڙيءَ پُٽ کودڙو.
٣. حسب نسب مٽڻ سان، اصليت ڪين مٽبي آهي. (۶) ص ۴۷
116. خدا حقئون به رکي، ناحقئون به رکي. (چوڻي)
هڪڙي ڪنڀر کي سنگتيءَ چيو؛ ”جيئن ٻيا ٿانءَ ٿپا ٺاهين ٿو، تيئن جيڪر ٺڪر جا رپيا ٺاهي سگهين ته واه واه.“
”هائو! ٺاهي سگهان ٿو!“ ڪنڀر حامي ڀريندي پڇيس؛ ”تو کي کپن ڇا؟“
”هڪڙا سؤ رپيا جوڙي ڏي!“
”ٽن چئن ڏينهن کان پوءِ اچج ته ڏيندوسانءِ.“
ساڳيو ماڻهو، ٻئي ڏينهن ٻه سنگتي ساڻ ڪري، ڪنڀر جي در تي آيو ۽ ٻاهران بيهي ڪنڀر کان پڇيائين؛ ”سؤ رپيا اڄ ڏيندين؟“
”مون ٽن چئن ڏينهن جو مدو ورتو هئو. اڄ ڪيئن ٿو گهرين! سڀاڻي اچي پنهنجا سؤ رپيا وٺج.“
ساڻ آندل سنگتين کي، شاهد بنائي ٻئي ڏينهن ڪنڀر جي در تي آيو. ڪنڀر کان سؤ رپيا گهريائين، جنهن ٺڪر جا پئسا ڏنس. تنهن تي رڙ ڪري چوڻ لڳس؛ ”ڏئين ڇا ٿو؟“
”تنهنجا روپيا!“
”سؤ روپيا وٺين ٿو چانديءَ جا ۽ موٽائين ٿو ٺڪر جا؟!“ شاهدن چيس؛ ”هن کي سچا پئسا ڏي، نه ته سڌو ڪاٺ ۾ ويندين!“
”خدا جو ڀؤ ڪريو! پاڻ کي عذاب ۾ نه وجهو.“ ڪنڀر سمجهائيندي چين؛ ”خدا حقئون به رکي، ناحقئون به رکي.“
مطلب: ۱. زيادتي، ڪنھن سان به چڱي ناھي. (۲) ص ۳۹