ڀٽائيءَ جي جنم ڏينهن جون تقريبون
سنڌ جي هن مها ڪويءَ جي جنم واري واقعي کي، ايڇ ٽي سورلي قدرتي حادثو ٿو سڏي. هو چوي ٿو ته اهڙا فنڪار پنهنجي وقت کان اڳ پيدا ٿيندا آهن ۽ رهندي دنيا تائين پنهنجا اڻ مٽ نشان ڇڏي ويندا آهن. سورلي لکي ٿو ته ”اهڙا شاعر ۽ فنڪار وقت جا محتاج نه ٿيندا آهن، البت هر دور ۾ نت نوان خيال ۽ امنگون آڇيندي ان سماج جو صحيح ڇيد پيش ڪندا آهن، هڪ لحاظ کان ان دور جي تاريخ رقم ڪندا آهن. جيڪي شاعر ان پائي جا نه هوندا آهن ته انهن جي شاعري ڪجھه وقت کانپوءِ ختم ٿي ويندي آهي، نه ماڻهن کي شاعر جو نالو ياد رهندو آهي، نه وري ڪا سرجيل سٽ ياد هوندي آهي.“ اِن حوالي سان هن هڪ عجيب ڳالھه ڪئي آهي، هي لکي ٿو ته ”پاڪستان جو قومي شاعر علامه اقبال کي سڏيو وڃي ٿو پر هتان جو نوجوان جڏهن شاھه لطيف جو مطالعو ڪندو ته اهو صاف صاف چئي ڏيندو ته اسانجو قومي شاعر لطيف آهي.“
ان قسم جو هڪ مثال شيخ اياز (ڪاڪ ڪڪوريا ڪاپڙيءَ ) ۾ پڻ ڏنو آهي. پشاور اسٽيشن تي لهي جڏهن شيخ اياز ٽانگي ۾ ويهي ٿو ته ٽانگي واري کان مختصر سوال ٿو ڪري: تون خوشحال خان خٽڪ کي سڃاڻين؟ ٽانگي وارو ناڪار جواب ڏئي ٿو. تڏهن شيخ اياز پنهنجي شاعر جي آفاقيت، مقبوليت ۽ عوام جي دلين تي راڄ ڪرڻ واري ادا تي گد گد ٿئي ٿو ۽ چئي ڏئي ٿو ته بيشڪ عوامي ۽ قومي شاعر اهڙا ئي ٿيندا آهن.
لطيفي بارگاهه ۾ لطيف سائينءَ جي جنم ڏڻ ملهائڻ واري رسم ڪي پنج سال کن اڳ، اڳوڻي گادي نشين سائين غلام شبير شاھه ڀٽائي شروع ڪئي. هيءَ تقريب رجب مهيني جي چنڊ بيهڻ واري رات درگاھه تي چادر چاڙهي، قرآن خواني ۽ سماع سان شروع ڪئي ويندي آهي. مقالن ۽ تقريرن جي نشست کانپوءِ عام فنڪار راڳ جي محفل مچائيندا آهن. ياد رهي ته هن رسم کان اڳ لطيف فائونڊيشن جو بنياد رکيو ويو هو، ان طرفان ئي هي رسم ملهائجڻ ۾ آئي. هن سال سالگرهه تقريب چئن جڳهن تي ٿي: اربع يعني جمادي الآخر جي 30 تاريخ واري رات ڀينءَ پور ۾ سيد اقبال شاھه ڀٽائي ۽ ناٿو فقير وساڻ جي اڳواڻيءَ ۾ لطيف جي جنم واري جاءِ تي ملهائي وئي، جتي وائي، راڳ رنگ ۽ لنگر نياز ٿيو. چون ٿا ته هن جڳھه تي سالگرهه ملهائڻ جي رسم عاشق پنجابي ڀٽ شاھه تي سال اڳ اڍائي سير سِيري جا ٺاهي ملهائي هئي، جيڪا هاڻي، ديڳين ۽ سوين ماڻهن جي شرڪت سبب مشهور ٿي وئي آهي.
ڀينءَ پور ڏانهن وڃڻ لاءِ ٻه رستا آهن: مٽياريءَ کان مسو ڀرڳڙيءَ واري بس ۾ ويهي وري مسو ڀرڳڙيءَ مان موسيٰ کٽياڻ واري بس ۾ سوار ٿي موسيٰ کٽياڻ لهبو. ٿوري ئي مفاصلي تي ڀينءَ پور جا آثار آهن، جتي ناٿو فقير وساڻ رياضت ڪندو آهي. ٻيو رستو ٽنڊي ڄام کان موسيٰ کٽياڻ ايندو آهي. خميس رات مرڪزي تقريب لطيف فائونڊيشن پاران ملهائي وئي. هيءَ مجلس سادگيءَ سان ۽ مختصر نموني ختم ٿي البت لنگر جون چاليھه کن ديڳيون ورهايون ويون. مون هڪ دوست کان ان مختصر ۽ پروگرام جلدي ختم ٿيڻ جي باري ۾ معلوم ڪيو. هن ٻڌايو ته شاھه ڪريم بلڙي واري جو سجاده نشين سيد اعجاز شاھه وفات ڪري ويو آهي، جنهن جو چاليهو به نه ٿيو آهي، ان سبب ڪري تقريب کي مختصر ڪيو ويو آهي. مٿان وري ماھه پهريون جمعو هو. سيد، فقير، مريد، عقيدتمند سڀ اچي گڏ ٿيا هئا. ان رات فقراءِ طرفان ڀٽ شاھه تي لطيف جي حُجري وٽ سالگرهه ملهائي وئي، جنهن ۾ سڀئي سيد، پير ۽ معتقد شامل ٿيا. ان ڏينهن ئي يعني خميس جي شام جو ڪلچر کاتي جا آفيسر، ڊائريڪٽر، ڊي جي ۽ سيڪريٽري اچي پهتا ۽ ثقافت کاتي پاران ڀٽ شاھه تي سالگرهه ملهائڻ جو پروگرام ٿيو، ريسٽ هائوس تي چراغان ڪيو ويو، ڪجھه دوستن کي ڪراچي حيدرآباد مان کنيون آيا، جن ۾ اديب ۽ صحافي شامل هئا. ڪجھه هتان جي ماڻهن کي ڪوٺ هئي، جن ۾ ڀٽائي پير نازڻ سائين، خداڏنو شاھه، ايشور لال ۽ ٻيا شامل هئا. جمن شاھه ڪلياڻ مان ۽ هڪ ڏهر مان وائي پڙهي دعا گھري. ان کانپوءِ تقريرون ٿيون، اهڙي طرح هي چوٿين ۽ آخري تقريب پڄاڻيءَ تي پهتي، جڏهن ته (حُجري ) واري محفل صبح تائي جاري رهي.
***