مھاتما گوتم ٻُڌ
مھاتما گوتم ٻُڌ جو اصل نالو سڌارٿ هو، جيڪا رياست نيپال جي ڀرسان آهي، ۽ راجا سڌوڌن جي اڱڻ تي اک کولي هئائين.
”دُنیا میں کتنا غم ہے میرا غم کتنا کم ہے، اوروں کا غم دیکھا تو میں اپنا غم بھول گیاٍ“ هو هميشه ايئن ئي سوچيندو هو. سندس شادي به سورنھن سالن جي ننڍي عمر ۾ ڪرائي وئي، پر سندس طبيعت ٻين جا غم ڏِسي پنھنجا ڏک وساري ڇڏڻ جي ڪري، هو بادشاهي زندگيءَ مان مطمئن نه رهندو هو. هو جڏهن به ڪنھن کي تڪليف ۾ ڏسندو هو ته خود کي پريشان محسوس ڪندو هو. ايئن هي گهڻو وقت شاهاڻي زندگي جي قيد ۾ گهاري نه سگهيو ۽ پوءِ هڪ ڏينھن رکيئين رُخ رڻ ڏي، ورتئين جوڳ، ڪٽڻ لڳو تڪليفون، ڪشالا.
ڪنڊا مون پيرن ۾، توڻين لک لڳن،
آڱر اڱوٺي نه مُڙي، ڇپون پير ڇنن،
ويندي ڏانھن پرييَن، جُتي جات نه پائيان.
نيٺ ”نرواڻ“ حاصل ڪيائين، ٻُڌمت مذهب ۾ سخت ڪشالن، تڪليفن، ڪرب ڪَٽڻ کان پوءِ جيڪا منزل حاصل ٿيندي آهي تنھن کي ”نرواڻ“ چوندا آهن.
سڌارٿ کي سمجهڻ سولو ناهي، جيڪو ٻين جا ڏُک پنھنجا سمجهي، سُکن کي ڇڏي ڏُکن واري زندگي قبول ڪري ٿو، سو ئي سمجهي سگهي ٿو سڌارٿ مھاتما گوتم ٻُڌ.’سروم دُکم دُکم‘ يعني سڄي دُنيا ۾ دُک ئي دُک آهي، سندس حوالي سان مشھور آهي.
گوتم ٻُڌ، ذات پات، اونچ نيچ واري نظريي کي مڪمل طور رد ڪندڙ هو ۽ اهڙو ئي انسان دوست رويو اُن وقت ۾ هڪڙو انقلابي قدم چئي سگهجي ٿو. اِهو ئي سبب آهي جو ٻُڌ ڌرم هن وقت دُنيا جي وڏن مذهبن مان هڪ آهي. ٻُڌ ڌرم جيڪو برهمڻ جي ’ويدڪ ڌرم‘ جي رد ۾ اُڀريو، پر اهڙو اُڀريو جو هڪ الڳ تھذيب جو روپ ڌاري ورتو. ٻوڌي اخلاقيات ۽ فلسفي جو زور، رسم پوڄا پاٺ بدران معقول ويچار هيٺ نفسياتي خواهشن کي تياڳڻ تي آهي. ڏُک کان ڇوٽڪارو پائڻ ۽ سچي خوشي حاصل ڪرڻ جو دڳ آهي. گوتم ٻُڌ جو فلسفو اٺن بُنيادي اصولن تي ٻڌل آهي ۽ هو ڪيترن سالن تائين جهرجهنگ جاڳي ان جو پرچار ڪندو رهيو. شھرت سندس پير چُميا، ماڻهن عقيدت ۾ ڪنڌ جُهڪايا. جيتوڻيڪ گوتم سماج کي بدلائڻ جي ڪوشش ۽ ڪاميابي سان همڪنار ٿي نه سگهيو. پر هن سچائيءَ جو جيڪو ٻج پوکيو، اهو گهڻو سگهارو هو. سندس پيغام ان وقت جي سڀ کان وڏي حقيقت هو. بظاهر گوتم جا لفظ ڪجهه اخلاقي قدر بيان ڪن ٿا، پر انھن ۾ هڪ نئين سماج جي اڏاوت جو درس ڏنل هو، اهوئي سبب هو ته ’هندو ازم‘ ۽ برهمڻ جي مخالفت جي باوجود گوتم جي وفات کان ٻه سئو سالن جي اندر ئي ننڍي کنڊ کي سندس تعليم هڪ مھربان ڇانوري جيان پنھنجي آغوش ۾ وٺي لاٿو.