انعام ڀٽي (ٻه اکر )

جو ڪجهه اوهان پڙهڻ وارا آهيو، جي اهو ٻن اکرن جي سري هيٺ هن ڪتاب ۾ ڇاپيو ويو آهي ته پوءِ پڪ سان اهو ڪوڙ آهي هي ٻه اکر ڪونھن. جي مھاورتن به ٻه ته ٻارنھن سمجهو ٿا، تڏهن به اهي ٻارنھن ناهن.ٻه سٽون به ڪونھن، پر ممڪن آهي ته ٻه صفحا هجن. مور ساگر جي ايتري ساري محنت تي جي ٻه اکر لکان ها ته پوءِ ”بھترين سفرنامو“ جا ٻه اکر لکڻ سان ڳالھه ختم ڪرڻي پوي ها. ڪنھن به سٺي سفرنامي لکڻ لاءِ شاعر جي اک، مطالعاتي مشاهدو ۽ سٺي همسفر جو هجڻ لازمي آهي. ”حيدرآباد کان هنزه تائين“ جو ليکڪ مور ساگر پاڻ شاعر آهي، ڪتاب پڙهندڙ اندازو ڪري سگهي ٿو ته ليکڪ جو مطالعو ڪيترو آهي. باقي ساڻس گڏ سنگت ۾ مھراڻ يونيورسٽي جي ڪيميڪل شعبي جا شاگرد هن سموري سفرنامي جي سونھن جو حصو هجڻ جي شاهدي آهن. آءٌ پنھنجو ذڪر هنن صفحن ۾ بلڪل ئي ڪرڻ ڪونه چاهيندس جو پھرين صفحي کان وٺي ڪتاب جي آخر تائين ڪيترائي ڀيرا منھنجو ذڪر ڪيل آهي. پڙهندڙن لاءِ اهو واضع ڪرڻ لازم آهي ته هي ”تون مونکي حاجي چئو ته مان توکي غازي چوان“ وارو معاملو ڪونھي. مور سموري سفر جي ڪٿا ۾ ڪٿي به منھنجي ڪا اوڻائي ڪونه ظاهر ڪئي آهي. ممڪن آهي رک رکاءُ ڪيو هجيس، پر آءٌ سمجهان ٿو ته ڪٿي نه ڪٿي ڪا گهٽ وڌائي ٿي هوندم، جنھن جو هڪ ثبوت پشاور کان واپسي وقت سفر جي دورانيئي جو صحيح اندازو نه ڪري سگهڻ ڪري لاهور کان حيدرآباد جي ٽڪيٽن جو زيان ٿيڻ آهي.
مور سان تعلق هڪ گراهڪ ۽ دڪاندار جي حيثيت ۾ شروع ٿيو، پر اڳتي هلي طبيعتن ۽ مزاج جي هڪجھڙائي ڪري دوستيءَ ۾ تبديل ٿي ويو. جڏهن به گهمڻ جي سلسلي ۾ ملڪ توڙي ملڪ کان ٻاهر جا قصا مور سان بيان ڪندو هيس ته سندس دل ۾ هڪ خواهش پئي ٿيندي هئي ته ”سائين اسان کي به گهمايو“. هن ڀيري جڏهن شاگردن کي مطالعاتي دوري تي پنجاب، پختونخواه ۽ اُترين علائقن ڏانھن وٺي وڃڻ جي ذميواري ملي ته مورساگر کي دل سان صلاح ڪيم ته ”ميان جي هلڻ چاهين ته جي بسم الله“. مون کي اندازو هيو ته مور مسافري بعد سفرنامو ضرور لکندو، پر ايترو اندازو ڪونه هئم ته ڪو اهڙو ڀرپور سفرنامو لکندو. هڪ ئي ويھڪ ۾ سموري سفر جي ڪٿا پڙهي اندازو ٿيم ته مور جي اندر هڪ سُٺي انسان جون انيڪ خوبيون سمايل آهن. سندس سوچ جا مثبت پاسا تمام سگهارا آهن. سفر جي ڪيترين ئي اوڻاين ۽ ڏکائين کي دل جي وڏائيءَ سان ڳڻي سفر جو حصو سمجهي لطف اندوز ٿيندو رهيو آهي.
سموري سفر ۾ واحد مور اهڙو ساٿي هئو جنھن جي سواءِ منھنجي باقي سٿ جي ڪنھن به فرد سان پهرين ڪا ملاقات ڪونه هئي. سفر جي ساٿ ۾ نوجوانن سان مور ساگر جو رلي ملي وڃڻ سندس شخصيت ۽ سڀاءَ جي پختگيءَ جي نشاندهي ڪري ٿو. سندس پرين جي پچار پوري سفر جي ساٿي رهي ٿي ۽ واٽ ويندي سونھن جي جهٽڪي ۾ به کيس پنھنجي محبوب کي پَسڻ جي پچار رهي ٿي. ڌڻي شال سندس محبت تا قيامت برقرار رکي ۽ اها اندر جي اُڃ ڪڏهن نه اُجهائي.
کامان پچان پڄران، لُڇيان ۽ لوچيان،
تن ۾ توئنس پرين جي پيان نه ڍاپان،
جي سمونڊ منھن ڪريان، ته سُرڪيائي نه ٿئي.
(شاھ)
سنڌ جي قومي مسئلن جي ساڃاھ ڪنھن به سنڌي ۾ هجڻ ان جي قومي غيرت ۽ شناس جو اُهڃاڻ آهي. مور جي سفر ڪٿا ۾ سنڌ جي پاڻي کان وٺي معاشي حالتن جو تجزياتي حال احوال انھيءَ جي نشاندهي ٿو ڪري ته هڪ حساس دل ۽ حسين اک رکندڙ شاعر نه رڳو سنڌ جي درد ڪھاڻي کان مڪمل واقف آهي، پر ان درد جي دارون لاءِ پريشان به!
جن ماڳن شھرن ۽ رستن تان منھنجو ڪيترائي ڀيرا گذر ٿيو، انھن جي تاريخي پسمنظر، ڪٿائن ۽ لوڪ ورثن بابت ڄاڻ مور جي هن ڪتاب پڙهڻ مان ملي. مور جو تاريخي توڙي لوڪ ڪٿائي مطالعو پڻ ڪافي آهي، جنھن ڪري پڙهندڙن کي سفر جي لطف سان گڏوگڏ تاريخي ڄاڻ پڻ ملندي. ڪنھن به منظر جي مڪالماتي عڪاسي ڪرڻ لاءِ خوبصورت ۽ معقول تشبيھن جو هجڻ لازم آهي. مور جي شاعراڻي سگهه سفرنامي جي انھيءَ گهرج کي ڀرپور نموني سان ادا ڪيو آهي، ”جُهڙالي موسم ۾ اسلام آباد اُڪري اڳتي ٿياسين ته هڪڙو سِلسلو شروع ٿئي ٿو، جنھن کي ڏِسي اکيون ٿڌيون، چھرا مھڪندڙ ۽ زبان تي سُبحان الله جا لفظ اچن ٿا“. هي هڪ نمونو آهي، پڙهندڙ اندازو ڪري سگهن ٿا ته ڪتاب جي اندر کين پڙهڻ لاءِ هڪ دل تي اثر ڪندڙ مواد ملندو. آءٌ يقين سان چوان ٿو ته ڪوبه اهلِ ذوق هن ڪتاب کي پڙهڻ شروع ڪندو ته هڪ ئي ويھڪ ۾ پورو ڪَري اٿندو.اميد آهي ته ڪنھن به لٻاڙ، وڌاءُ ۽ ڪوڙ کان پاڪ هن سفرنامي جي مڃتا وقت ضرور ڪندو.

انعام ڀٽي
3 ،جالان پلائي پردانا 2/6،
تمان سري پلائي پردانا 81110،
جوهر، ملائيشيا.

سفرناما

مور ان ملائيشيا