باتو ڪيوَ ’غـار‘
اسان به فوٽو گرافي شروع ڪري ڏِني، هيٺ فرش تي ڪبوتر چُڳي رهيا هئا. هن وقت گرمي به واهه جي هئي، سج به بنا ڪڪرن جي اڪيلو اڪيلو آسمان ۾ چمڪي رهيو هو. اِن مان ئي گرميءَ جو اندازو لڳائي وٺو! مورتيءَ جي ڀرسان مٿي غار ڏي وڃڻ لاءِ سيڙهيون ٺھيل آهن جيڪي شعيب شيخ موجب ته ٻه سئو کان مٿي آهن، ۽ وقت پنجويھه منٽ لڳي ٿو جنھن جي بُلندي جو به اندازو ڪري وٺو، ته هھڙي گرمي ۽ 2 سئو کان مٿي سيڙهيون چڙهڻ اسان جا ڪيترا ئي ميمبر ته هيٺ ئي بيھي اُتي موجود شين مان ئي لُطف اندوز ٿي رهيا هئا، پر اسانکي ته سَت نه هُئڻ باوجود به چڙهڻ جو شوق هو. ڇو ته هاڻي گذريل سال آگسٽ ۾ ئي ته ڪارونجهر جبل جي چوٽي سَر ڪري آيو هيس، جتي نه ڪو گسَ نه ڪي چاڙهيون، وڏا وڏا پٿر چڙهڻا هئا، هي ته اُن جي اڳيان ڪجهه به نه هو، بلڪل ڪجهه به نه....
خان ۽ آئون چڙهياسين، شعيب اڌ مان واپس وريو چيائين منھنجي اڳ ڏِٺل آهي، گرمي گهڻي آهي تنھن ڪري آئون نٿو هلان اوهان وڃي ٿي اچو، اسين ته وياسين، اُن ٽِن حسينائن مان به هِڪڙي هلي ڇتري جي ڇانوَ جي سھاري.
ويڙهيو هلين وَرن ۾
ڇانوَ ڪري ڇٽيءَ جي
هي سُنھن آهي سُھڻي
ڪي چِٽ ڀِت تي ناهن
سج ڇڏيندو ميٽي
يا رات ڇڏيندي ريٽي
سُھڻي سڄي هيءَ ڌرتي
ڌرتي ڌڻي به سهُڻو
هَرڻي اکي او ڇوري!
ڇالئه ٿي هانوَ هارين
خوشبو وجود تنھنجو
بُرقن ۾ ڇو ڍڪين ٿي
فطرت کان ڇو ٿي ڇِرڪين
وارن وڏن کي پنھنجي
سڳين ۾ ڪري سوگهو
ڪڪرن کي نه ڪر لَڄِي تون
بارش بڻائي خود کي
سُڪلن کي ڪر تون سائو
اکڙيون پوَن ٺري هي
هرڻي اکي او ڇوري!
مٿي پُھتاسين حيران ٿي وياسين ته ايتري وڏي بُلندي تي غار اندر هڪڙي بازار ٺھي پئي آهي هڪڙي ڳالھه ذهن ۾ رکو ته هنن چاڙهين تي چڙهڻ وارو پاڻي جي بوتل پاڻ سان گڏ ضرور کڻي هلي، هِتي ڪا به انٽري في، ٽڪيٽ وغيرهه ناهي هي بلڪُل فِري ۾ آهي. هي غار ملائيشيا جي سلانگور صوبي ۾ ۽ هندو مذهب وارن لاءِ دُنيا جي وڏي ۾ وڏي سائيٽ آهي. هندو مذهب سان تعلق رکندڙ ڪجهه ماڻھو ته پنھنجن ٻارن ٻچن سان گڏ رهيا پيا آهن. اندر به قسمين قسمين جون مورتيون سجايل هنيون ۽ ڀولڙن جا به ولر هئا. ڪجهه ماڻھو ڀولڙن سان کوئنس مذاق ڪري رهيا هئا، هڪڙي حسين ڇوڪري ڀولڙي کي ڊانس ڪرائي رهي هئي ۽ ٻيا سڀئي اُن جا فوٽو ڪڍي ۽ مووي ڀري رهيا هئا. اسان به اُهو ئي ڪيو ’جيڪا ججهن جي صلاح‘، ڪجهه وقت ئي ترسياسين، گرمي جي ڪري ساهه ۾ سوڙهه محسوس ٿي رهي هئي. ٻه ٿڌيون بوتلون ورتيوسين، پيئندا آياسين، خان ته اڃا ٻه ٽي ڍُڪ ڀريا ته ڀولڙو ڦِري آيس بوتل ڦُرڻ لاءِ بُل ڏئي رهيو هو. خان کي اچي ڊپ ٿيو، تنھن بوتل مان رڳو هٿ ڪڍيو، فرش تي وڃي ڪِري اَڌ هارجي وئي جيڪا ڀولڙي پيتي ، اڌ بچي جنھن کي سِڌي ڪري بلڪل ماڻھو وانگر پيئڻ لڳو، اِهو لقاءَ سڀني ماڻھن ڏِٺو پي ۽ هيڏانھن خان جي به ڏسڻ جھڙي حالت هئي، ڇو ته سڀئي ماڻھو خان ڏي ڏسي کِلڻ لڳا، خان به معاملي کي سنڀاليندي ڀولڙي جي مووي ڀرڻ شروع ٿي ويو.
هاڻي اسين واپس ڏاڪڻين تان هيٺ لھڻ لڳاسين ۽ کوڙ ماڻھو ٽولن جي صورت ۾ مٿي چڙهي رهيا هئا، اڪثريت هندو مذهب سان لاڳاپيل ماڻھن جي نظر پي آئي.
ٻاهر روڊ تي نڪتاسين، پر گرميءَ پوءِ به پيڇو نه پي ڇڏيو، اڳتي وڌياسين ناريل واري ڏانھن ته گرميءَ تي ڪو ڇنڊو وِجهون، شعيب اڳ ۾ ئي ناريل پي رهيو هو، تنھن اسان کي به وٺي ڏِنو، پاڻي پيتوسين، ڳر به کانئڻ جھڙي هئي، پر وقت نه هو، ٻيو ته حضورشرمي به شامل هوندي آهي، ڪڏهن ڪڏهن ضروري به آهي، ماڻھن هر وقت ۽ هر جڳھه تي هڪجھڙو رهندو ته نه ٺھندو. اِن جو ننڍڙو مثال ايئن آهي ته اگر آئون ڳوٺ ۾ هجان ها ته هي پينٽ شرٽ هرگز نه پائي وڃان ها، پر هِتي سڀئي وڳا پينٽ شرٽ جي صورت ۾ آندا آهن، ’جھڙو ديس تھڙو ويس‘ پُڻ اِن کي ئي چيو ويندو آهي، يا ماڻھو ڪن هڪ جيڏن دوستن سان اوطاق ته ڪچھري ۾ مست هوندو ته وڏا وڏا ٽھڪ ڏيندو پيو ٺھندو، پر وري ڪنھن دوست جي تڏي تي تعزيت لاءِ وڃي اُتي به جي وڃي ٽھڪ ڏيندو ته ڪنھن کي به نه وڻندو. بلڪِ سڀني ماڻھن کي عجب لڳندو ته هي ڪھڙو عجيب ماڻھو آهي.
سو ڳالھه هئي ’حُضورشرميءَ‘ جي ۽ مثالن ۾ وڃي پياسين، شعيب سڀني دوستن کي گاڏي ڏي اچڻ جو چيو، اسان ته ساڻس گڏ هئاسين اسانجي گائيڊ مسز VG پُڻ ڊرائيور سان گڏ اڳ ۾ ئي گاڏي ۾ موجود هئي، سڀني جي انتظار ۾، جيئن سڀئي ميمبر گاڏي ۾ ويٺا ته گاڏي هلڻ شروع ڪيو.