اي ڪاش تون ماڻھن منجهه رهين
اي ڪاش تون ماڻھن منجهه رهين
اي ڪاش تون اِها ڄاڻ ڄاڻين
مُحبت ڇا هي، عزت ڇا هي
توکي پَتو پئي هي پيار ڇا هي
چمچا توکي چورين جيئن
ڪُٽڻ تنھنجا ڪَن ڀرين
ماڻھن کي ٿو سمجھين ايئن
تنھنجي وڏي ڀُل اِها آ
تون ئي وڏو ماڻھو آهين
تون گنجو، منڊو، ڪاڻو هوندين
راڄ نه ڪنھن جو راڻو هوندين
اي ڪاش تون اِها ڄاڻ ڄاڻين
اي ڪاش تون ماڻھن منجهه رهين.
اي ڪاش تون اِها ڄاڻ ڄاڻين
سونھن ڇا هي، فطرت ڇاهي
جوڙيل قادر جي قُدرت ڇاهي
تارا، ڪَتيون، ٽيڙو ڇا هِن
جوڌا، جنگي، ويڙهُو ڇا هن
چوڙين هاڻيون تنھنجون ڪرايون
پوتي پاتل گردن تنھنجي
تنھنجي وڏي ڀُل اِها آ
تون ئي ديس جو دودو آهين
نائومل هوندين، چنيسر هوندين
ننگ بِنا تون نانگو هوندين
اي ڪاش تون اِها ڄاڻ ڄاڻين
اي ڪاش تون ماڻھن منجهه رهين.
هِتي سڀ پنھنجي پنھنجي گروپ سان گڏ گُهمي رهيا هئا. اسان ٽيئي به الڳ گُهمي رهيا هئاسين، شعيب کي هن هِل متعلق معلومات هئي، تنھن ڪري اسانکي گُهمڻ ۾ ڪو مسئلو نه ٿيو، شعيب چيو اچو هِن پاسي اوهان کي هِڪڙي نئين دُنيا ڏِيکاريان! اندر وياسين ته هر طرف ٽيبلن تي ماڻھو مختلف راندين ۾ مشغول، جن مان گهڻائي وڏي عمر وارن ماڻھن جي لڳي رهي هئي. شعيب ٻُڌايو ته پوري دُنيا ۾ هي ئي وڏي ۾ وڏو جُوا جو اڏو آهي، ۽ پوري دُنيا جا ڪروڙ ۽ ارب پتي ماڻھو هِتي اچي جُوا کيڏندا آهن، اسان چئني طرفن نھاريو ته واقعي ئي هر رنگ جا ماڻھو نظر پي آيا، ڳورا ڪارا، ڊگها، بِندرا، هڙئي نسل هئا هِتي. پر هڪڙي مزي جي ڳالھه ته چون ٿا هِتي هن مُلڪ جي مسلمان ملئين کي هِن حد ۾ اچڻ جي اجازت ئي ناهي، سڀئي ٻاهرين ملڪن جا جواري ايندا آهن ۽ کٽائيندا کپائيندا هِت ئي آهن. سلام آهي هِتي جي سياستدانن کي، جن دماغ استعمال ڪيو آهي ته ڪيئن ملڪ ۾ وسيلا پيدا ڪجن، جيئن مُلڪ ڏينھون ڏينھن ترقيءَ جي طرف روان دوان رهي. پر اسانجا سياستدان جن کي ته سدائين اِهائي سوچ ته اسان وٽ اڃا ڪھڙي شئي جي کوٽ آھي، پھرين اُن کي پورو ڪريون، پوءِ جي ڪجهه بچيو ته ملڪ بابت سوچبو، واهه سلام اوهانکي هُجي اي اسانجي ملڪ جا ليڊرو!، سياستدانو! اکيون پَٽيو دُنيا گهمون ۽ ڏِسو، انتظام ۽ سِسٽم ڪاپي ڪيو، ٻيون ناڪاري شيون نقل ڪرڻ جا ته ماهر آهيو، سُٺيون شيون ڇو نٿا پنھنجي مُلڪ ۾ ڪاپي ڪري آڻيو؟
اي مُلڪ منھنجي جي سياستدان
اونڌو وٽو آ پيٽ تنھنجو
ڪيئي کوهه خزاني جا
پيٽ تنھنجي تي هاريا ويا
سارو ڪارو ناڻو به تون
پيٽرول وانگي پي وڃين ٿو
باهه لڳي اِن بڀ تنھنجي کي
چيٽ، ڪڻڪون، ڄانڀا سارا
ساريون، ڪيلا، ڪمند وارا
تيار ٿين ٿا اگهه ڪِرن ٿا
هاري قرضن ۾ ڪارا ڪارا
تنھنجا ته هر سو وارا نيارا
پر ياد رک تون مُلڪ لُٽيرا
پيٽ تنھنجو هي اونڌو وٽو
ڀربو ڪڏهن نه پَر ڦاٽندو
ڪيئي ڊونڍ ڪِرندا تنھن مان
ماڻھو پنھنجي نڪ تي هٿ ڏئي
تنھنجي ڀر مان گُذري توتي
پنھنجي هٿ جون پنجئي پکيڙي
کانگهارو کيڪار ڪري، هو ويندا اڳتي.
گُهمي ڦِري ٻاهر نِڪتاسين، هاڻِي وري هوٽل طرف آياسين، دُنيا جي هيءَ پھرين هوٽل آهي ۽ پارڪ به دُنيا جو پھريون پارڪ آهي، جيڪو هِن نموني ۽ هِن جڳھه تي موجود آهي.
هِتي هڪڙي اهڙِي به سائيڊ آهي جيڪا کُليل آهي، جتي آياسين ته جُهڙ ئي جُهڙ نظر آيو، ڪڪر اسانکي ڇُھي رهيا هئا، بلڪل ايئن جيئن 2006ع ۾ ايوبيه گليِِءَ ۾ اسانکي ڪڪرن ڇُھيو هو. اسان هِتي دل کولي فوٽوگرافي ڪئي آهي، پر هڪڙو افسوس مونکي رهيو ته پنھنجي هينڊي ڪيم وِساري اچڻ جو، خان وٽ آهي، اُن جون ٻه بيٽريون آهن پر خدا ڪري شام تائين ساٿ ڏيئي سگهن، اڄ سڄو KL گهمڻو آهي، ۽ فوٽوگرافي ڪرڻي آهي، جتي ضرورت محسوس ڪيون ٿا اُتي مووي به رڪارڊ ڪري پيا وٺون، شعيب ڪجهه کائڻ لاءِ چَھر ورتي، اسان ٽنھي کاڌي، باقي ٻيا ڪِٿي ڪِٿي هئا خبر ناهي، پر وقت پورو ٿيو. سڀئي اچي گڏيا، هتي آخر ۾ گروپ ڦوٽو به ڪڍياسين، پوءِ محمد خان کي چيم ته VG کي چئو ته آئون سفرنامو لکندس تنھن ڪري توهان (گائيڊ) سان گڏ فوٽو ڪڍرائڻ ٿو چاهيان VG مُسڪرائيندي چيو OK ڪو مسئلو ناهي، بس 2 فوٽو ڪڍي، اجازت ڏنيسين ۽ ڪجهه دير ۾ ماڻھو سڀئي سنڀاري پوءِ وري واپس ورڻ جو چيائين.
هاڻِ اسانجي واپسي ساڳئي ڪيبل ڪار ۾ ٿي، هِن ڀيري اسان ته محمد خان، شعيب شيخ ۽ آئون گڏ هياسين، پر اسان سان گڏ ٽي ٻيا مسافر سوار هئا، ڪُل ڇھه ماڻهو ويھي سگهن ٿا، روانا ٿياسين، ساڳئين ئي رستي سان، ساڳئي ئي ساوَڪ مٿان ساڳيان ئي منظر هئا، اسان جون ڪيمرائون هيون ۽ اسان جا تبصرا ۽ ويچار هئا.
تنھنجي قادر قدرت واه واه
رحمت واه واه، نعمت واه واه
ڪيڏا وڏا پھاڙ ٺاهي
تِن کي سائي چادر پائي
قسمين قسمين وڻ بنائي
نڀ ندي مان بوند برسائي
اڃا به اُن ۾ رنگ ڀرين ٿو
اي مالڪ! مونکي ڪيڏو وڻين ٿو
اي رازق رب ستار واه واه.
اچي پنھنجي منزل تي پُھتاسين، هاڻي وري ساڳئي هاءِ ايس ۾ ويٺاسين.
گائيڊ سڀني کان پُڇيو ته اوهانجو ڇا خيال آهي، ڪنھن نئين پوائنٽ تي هلجي يا پھريائين ڪنھن ريسٽورينٽ هلجي، ڪجهه کائجي پيجي، سڀني آواز ڏِنو، پھرين ريسٽورينٽ هلو. هاءِ اياز به ڇا چئي ويو،
’ِ.ڍئو بنا ڍوليا، ناهي ساڃاهه سونھن جي‘
گائيڊ ڊرائيور کي چيو پھريان هلو ڪنھن ريسٽوريٽ تي، گاڏي مختلف روڊن تان ڊوڙندي اچي هڪڙي هوٽل سامھون رُڪي، The Olive Tree Hotle بورڊ تي پھريان نالو پڙهيم، اندر وياسين، هوٽل ڏاڍي شاندار لڳي رهي هئي. جهيڻي روشني ۽ ديوارن جا ڪلر،آرٽيفيشل وڻ ٻوٽا به هوٽل اندر رکيل هئا، ۽ سڀ کان جيڪا ڳالھه مختلف ۽ نئين مونکي نظر آئي اُها اِها هئي ته هوٽل جي وچ تي هڪڙو وڏو وڻ جيئن ڪو جهونو بڙ يا ڪو نِم جو وڻ هُجي. هن آرٽيفيشل وڻ جي چوڌاري گولائي ۾ قسمين قسمين طعام ٺھيا سجيا رکيا هئا، وڻ جي هيٺان، هاڻي جنھن کي جيڪا شئي گهرجي، وڻي، سا پنھنجي هٿ سان اُتان کڻي اچي ٽيبل تي کائي، هتي عام هوٽلن وارن مينيو نه ڏنو ويو هو، نه ئي چوائس پُڇي وئِي هئي ته ڇا کائيندا. پر هِتي طعام ئي ڪجهه ايترا ٺھيل هئا، جو ڪنھن کي ڪنھن به شئي جي ضرورت ئي نه محسوس ٿي.
هِتي مونسان هڪڙو ٻيو مزو ٿيو، هر ٽيبل تي چار چار ڪُرسيون رکيل هنيون، تنھن ڪري سڀئي چار چار جي گروپ ۾ ويھي رهيا، ۽ منھنجي ٽيبل تي هڪ آئون ۽ ٽي اُهي ملئي ڇوڪريون جيڪي ڪيبل ڪار ۾ به گڏ هيون، هاڻي يقينن حجاب ٿيڻ فطري هو، صرف حجاب مون نه پي ڪيو، پر اُنھن ڇوڪرين پُڻ، کائڻ ۾ تمام حجاب کان پي ڪم ورتن، آهستي آهستي ۽ احتياط سان، ساڳئي صورتحال مونسان به هئي، آس پاس نظرون گُهمائم ته باقي ماڻھو ڏاڍي مزي سان، اسپيڊ سان ۽ گهڻو کائي رهيا آهن. خير هڪڙي ڳالھه آهي ته آئون جتي به ڪنھن دوست جي دعوت يا شادي جي دعوت تي ويندو آهيان اُتي طعام ائٽم وڌيڪ هوندا آهن ته پوءِ ته ڪجهه به ناهي وڻندو، کائڻ لاءِ ٻه يا ٽي ائٽم کوڙ آهن، خبر ناهي ڇو ماڻھو ايترا طعام سجائيندا آهن، پر يقينن ايترا طعام سڀ جا سڀ کاڄندا ناهن، کوڙ اُنھن مان بچي پوندا آهن، ۽ يقينن پوءِ اُهي ذيان ئي ڪيا ويندا.
گائيڊ VG هوٽل وارن کي بِل ادا ڪيو، ٻاهر نڪتاسين، هوٽل جي ٻاهران گروپ فوٽو ورتاسين ۽ سڀني پنھنجي پنھنجي ڪيمرائن ۾ محفوظ ڪرايا گروپ فوٽو وارا منظر، مونکي ته صبح ڪيمرا ئي وِسري وئي هئي، تنھن ڪري اِن خفي کان آجو هُيس، پر دل ۾ ارمان به هو.