سيد گل محمد شاھه لڪياري
سيد گل محمد شاھ وڏي هاڪ وارو مڙس، پنهنجي والد سيد ولي محمد شاھ کان به اڳتي ويو. اٿڻي ويهڻي، رهڻي ڪهڻي ۽ پوشاڪ چوٽ چڙهيس هئس. سندس جنم 1338ھ 25 جون 1917ع ۾ سيوهڻ شريف ٿيو.
“گل محمد شاھ لڪيارن جو گل هو. اڃان وڃڻ جي ويل ڪانه هيس پر ڏاڍي جي سڏ کي ڪيئن موٽائي ها؟ سائين ولي محمد شاھ جو اڪيلو فرزند، پيءُ کان پوءِ جوانيءَ ۾ ئي قلندر لعل شهباز جو سجاده نشين بڻيو. سو به اهڙي سمي ۾ جڏهن اڃان قلندر تي اوقاف وارن جو قبضو ڪونه هو. هونءَ به وڏين درگاهن جا سجاده نشين اڃا (گهور جا ڏوڪڙ) ڪونه بڻيا ها. وڏي ٺٺ ٺانگر سان رهندا هئا. هت ته قلندر سائين جي درگاھ هئي، ان جو سجاده نشين سيد گل محمد شاھ جهڙو سهڻو جوان! (ڏاڍو عياش( ڏاڍو مهمان نواز ڏاڍو هٿ جو کليل، ڏاڍيءَ همٿ وارو ۽ پنهنجائي ۾ ڏاڍو غيرت وارو، ڏک سک ۾ پنهنجن کي هيڪلو نه ڇڏيندو، دوست ٿيو ته ڀيرو ڀڃندو، ڪٿي هڪل ٿي ته منهن نه موڙيندو“. (18)
سيد گل محمد شاھ لڪياري هڪ سخي انسان هو جيري لاءِ ٻڪري ڪُهندو هو. سندس دسترخوان تي سڄي ملڪ خصوصن سنڌ جا امير هر وقت موجود هوندا هئا. شهيد ذوالفقار علي ڀٽو ۽ ڪيئي سياستدان سندس دوست هئا. (19)
سياست ۽ تعليم
ان زماني جي اميرن جي پٽن وانگر لکڻ پڙهڻ سان ڪانه پئي هئس. پر ان هوندي به ورهين جا وريهه سيوهڻ ميونسپالٽي ۽ دادو ضلعو لوڪل بورڊ جي پريزيڊنٽي هلائيندو رهيو. سنڌ اسميبلي جو ميمبر به ٿيو (20) اهڙن ڀلن ماڻهن کان به ڪي غلطيون ٿي وينديون آهن. سنڌ کي وڏو نقصان ڏيندڙ ون يونٽ هيو، افسوس جو گل محمدشاھ به ون يونٽ جي حمايت ۾ ووٽ ڏنو.
”ون يونٽ ٺهڻ وقت اسيمبلي جا ٽوٽل 110 ميمبر هئا، جن مان اٺ ميمبر غير حاضر يا حڪومت طرفان نظر بند ڪيا ويا هئا. 11 ڊسمبر 1954ع تي ٿيندڙ اجلاس ۾ 98 ميمبر ون يونٽ جي حق ۾ 4 ميمبرن مخالفت ۾ ووٽ ڏنو. (21) گل محمد شاھ به انهن 98 ميمبرن ۾ شامل هو. جن ون يونٽ جي حمايت ۾ ووٽ ڏنو هو.
”ايتري قدر جو جيڪڏهن ڪو ٻيو دوست آشنا وچ ۾ اميدوار بيهجي ويو ته پاڻ هٿ کڻي ان لاءِ جاءِ خالي ڪري ڏيندو هو. دوستن وٽان هر وقت گهمرو ڪندو رهندو. بي وقت در کڙڪيو ته سمجهو سائين گل محمد شاھ اچي ويو ٻه گهڙيون ويهندو ٻه ڍنگ ڳالهين جا ڪندو ۽ روانو ٿي ويندو. ڪنهن اليڪشن ۾ دوست يا مٽ مائٽ جو طرف ورتائين ته پٿر جو انسان بڻجي آنجهيءَ مانجهيءَ چوويھه ڪلاڪ پيو هلندو. ڪم دوست جو ٿيندو. (22) ۽ خرچ پنهنجو پيو ڪندو.
سيوهڻ جي هن مڙس مٿير جو ڪو جواب نه هو، ”سيوهڻ جي ريلوي لائن سان ڪو يار دوست ٽرين ۾ لانگهائو ٿيو ته سندس گهران قسما قسم مانيءَ جا ٿالهه ڀرجي اسٽيشن تي ايندا هئا. گهڻو ڪري ماني سان گڏ لانگهائو مهمانن سان ملڻ لاءِ به هليو ايندو هو. وڏي رسائي وارو مڙس هو، سندس خاطر انگريز جي ڏينهن جا ريلوي بابو به گاڏي سيوهڻ اسٽيشن تي بيهاري ڇڏيندا هئا. جيستائين گل محمد شاھ موڪل نه ڏئي. تيستائين گارڊ جهنڊي نه ڏيکاريندو هو“. (23)
سيوهڻ جو بادشاھ ته قلندر آهي، پر بادشاھ جي باغ جو ”مور“ گل محمد هو، اڄ بادشاھ به موجود ۽ سندس باغ به، پر مور جنت ۾ پيو ٽلي (24) سيد گل محمد شاھ جي وفات 2 شعبان 1387ھ 1967ع تي حيدرآباد ۾ ٿي، کيس سيوهڻ والد جي پيرن ۾ (سيد صلاح الدين اولادي امير) جي ڪافي ۾ مدفن ڪيو ويو. کيس ٽي پٽ ٿيا؛
(1) سيد محمد مراد شاھ جنم 1934ع وفات 2015ع.
(2) سيد صادق شاھ معروف سيد حاجن شاھ، جنم 1947ع.
(3) سيد الله بخش شاھ جنم 1963ع
۽ 5 نياڻيون هيون. سندس وڏو پٽ سيد محمد مراد علي شاھ 6 مارچ 2015ع تي وفات ڪري چڪو آهي. ان کي سيد صلاح الدين شاھ جي ڪافي ۾ ٻاهرئين دروازي وٽ مدفون ڪيو ويو آهي. جڏهن ته سيد حاجن شاھ ۽ سيد الله بخش شاھ حال حيات آهن.
مددي ڪتاب ۽ حوالو
(1) ٺٽوي مير علي شير قانع، ”تحفته الڪرام،“ سنڌي ادبي بورڊ ڄامشورو 2004ع ص 299.
(2) ٺٽوي مير علي شير قانع، حوالو اڳ آيل آهي. ص 291
(3) سيوهاڻي ماستر محمد پريل سولنگي، گلزار قلندر، قلندر شهباز اڪيڊمي حيدرآباد 1972ع ص 172
(4) سيوهاڻي خير محمد ٻرڙو، سيوهڻ صدين کان ، مراد پبليڪشن سيوهڻ شريف 2009ع ص 116
(5) ڀٽو عنايت الله، ”شان قلندر“، الشهباز پبلشر فوٽو اسٽيٽ سيوهڻ شريف، 2013ع ص 97
(6) سيوهاڻي ماستر محمد پريل سولنگي، حوالو اڳ آيل آهي. ص 173
(7) ڀٽو عنايت الله، شان قلندر، حوالو اڳ آيل آهي. ص 97
(8) ٺٽوي مير علي شير قانع، حوالو اڳ آيل آهي. ص 291
(9) سيوهاڻي خير محمد ٻرڙو، ”سيوهڻ صدين کان“، مراد پبليڪيشن سيوهڻ شريف 2009ع ص 295
(10) ڀٽو عنايت الله، ”شان قلندر“، حوالو اڳ آيل آهي. ص 97
(11) سيد جي ايم، جنب گذاريم جن سين، روشني پبليڪيشن ڪنڊيارو 2009ع ص 497.
(12) راشدي پير علي محمد، اُهي ڏينهن اُهي شينهن، روشني پبليڪيشن ڪنڊيارو 2009ع ص 497
(13) سيد جي ايم، جنب گذاريم جن سين، حوالو اڳ آيل آهي. ص 502
(14) سيد جي ايم، جنب گذاريم جن سين، حوالو اڳ آيل آهي. ص 498
(15) راشدي پير علي محمد، اُهي ڏينهن اهي شينهن، روشني پبليڪيشن ڪنڊيارو 2010ع ص 354-355
(16) سيد جي ايم، جنب گذاريم جن سين، حوالو اڳ آيل آهي. ص 497
(17) سيوهاڻي خير محمد ٻرڙو، سيوهڻ صدين کان مراد پبليڪيشن سيوهڻ شريف 2009ع ص 384
(18) راشدي پير علي محمد ”اُهي ڏينهن اهي شينهن“ حوالو اڳ آيل آهي. 377
(19) مغل آفتاب رضا قاضي، سيوستان کان سيوهڻ تائين“ اداره شهباز حيدرآباد 2015ع ص 251
(20) راشدي پير علي محمد راشدي اُهي ڏينهن اُهي شينهن حوالو اڳ آيل آهي. 377
(21) سنڌي يوسف ”هڪ سنڌ ٻه نظام“ سچائي اشاعت گهر دڙو 2013ع ص 272
(22) راشدي پير علي محمد، حوالو اڳ آيل آهي. ص 377
(23) راشدي پير علي محمد، حوالو اڳ آيل آهي. ص 377
(24) راشدي پير علي محمد، حوالو اڳ آيل آهي. ص 377