حضرت نادر علي شاھه
(پٺاڻ ڪافي)
سيد نادر علي شاھ جي مقبري کي پٺاڻ جي ڪافي به سڏيو ويندو آهي. هيءَ درگاھ پهرين ڪافي ”سخي سرور“ جي نالي سان سڏبي هئي ۽ مشهور هئي. هاڻ حضرت سيد نادر علي شاھ ۽ ”پٺاڻ جي ڪافي“ جي نالي سان مشهور آهي. هيءَ ڪافي سيوهڻ شهر جي وچ ۾ آهي، درگاھ قلندر لعل شهباز جي ويجهو آهي. قلندر لعل شهباز جي مقبري کان پوءِ ٻيو نمبر وڏو مقبرو سيد نادر علي شاھ جي مزار مٿان ٺهيل آهي.
هيءَ ڪافي 1800ع کان پوءِ وجود ۾ آئي. روشن علي شاھ جي وفات 1826ع دربان علي شاھ وفات 1841ع امان علي شاھ وفات 1853ع هي ٽي مزارون ڪوٺي نما ڪمري ۾ آهن، ڪوٺي کي شيشي جا دروازا لڳل آهن.
سيد خاڪي شاھ وفات 1869ع محبوب علي شاھ وفات 1900ع قطب علي شاھ وفات 1914ع شمشير علي شاھ وفات 1926. هي ٻه ٻه مزارون گڏ آهن ڪمري جي، پڪي ڇت ٺهيل آهي، مزارن مٿان اندر داخل ٿيڻ لاءِ ٻه دروازا آهن. هي مزارون سيد نادر علي شاھ جي مقبري جي اولهه ۾ آهن.
سيد ديدار علي شاھ وفات 1931ع سيد نادر علي شاھ وفات 1974ع ۾ ٿي. سيد نادر علي شاھ جي مقبري ۾ چار مزارون آهن، اوڀر کان سيد ديدار علي شاھ، ان سان گڏ سيد نادر علي شاھ، ان کان پوءِ هڪ خالي تخت ٺهيل آهي. ان جي ڀرسان سيد عبدالوڪيل شاھ، آخر ۾ سيد نادر علي شاھ جي والده مدفون آهي.عارف علي شاھ وفات 2022ع. هن درگاھ جي طريقت هيٺين نموني جي آهي.
”هتي هي ڳالهه به ياد رهي ته فقراءِ جي قاعدي موجب گادي نشيني ڪنهن جو ورثو يا موروثي حق نه آهي، هن لاءِ وقت جو سرگروھ پنهنجي آخري عمر جي ڏينهن ۾ يا ان بيماري جي دور ۾ جنهن مان صحتياب ٿيڻ جي هن کي گهٽ اميد هوندي آهي ته ان لاءِ هو پنهنجي فقراءَ مان پنهنجي حياتيءَ ۾ ئي هڪڙي فقير کي منتخب ڪري ڇڏيندو آهي. جو ان جي وصال کان پوءِ گاديءَ تي ويهندو.“ (1)
نادر علي شاھ عرف پٺاڻ ڪافي ڪئين وجود ۾ آئي؟
سيد نادر علي شاھ هڪ ڪامل فقير ٿي گذريو آهي. هيءَ درگاھ ڀورا بادل شير جي طالب ”گل شاھ“ شاھ جو طالب هو، ڏاڍو زاهد ۽ عابد هو، سندس ڪيترائي فقير هئا. جي گهڻو ڪري ”پٺاڻ“ هئا، جن کان قلندر لعل شهباز جي درگاھ جي ٻهاري ۽ صفائي جو ڪم وٺندا هئا. انور شاھ جي وفات کان پوءِ سندس اولاد انهن فقيرن کي تڪيو ٺهرائي ڏنو جيڪو ”سخي سرور جي ڪافي“ پٺاڻ جي ڪافي(2) ان کان پوءِ سيد نادر علي شاھ جي ڪافي ”معروف پٺاڻ جي ڪافي“ مشهور آهي.
سخي سرور جو نالو ۽ اختتام
هي ڪافي پهرين سخي سرور جي نالي سان سڏبي هئي. سرور نالي هڪ شخص هن ڪافي سان لاڳاپيل هيو. سندس خيرات مشهور هيو. ان ڪري سخي سرور جي نالي سان مشهور ٿيو، بعد ۾ مرشد جي حڪم تي ان فقير کي ڊيرا غازي خان موڪليو ويو. ٻڌائن ٿا ته اتي رهائش اختيار ڪيائين اتي ئي وفات ڪيائين. سخي سرور جي نالي کان پوءِ سيد نادر علي شاھ جي نالي سان مشهور ٿي. هن درگاھ جا فقير پنهنجي مرشد جي حڪم تحت اڪثر غير شادي شاده مجرد رهندا آهن، هي فقير دنيا جي ڪمن کان ڪٽيل رهندا آهن، پنهنجا گهر گهاٽ ڇڏي ڏيندا آهن، اڪثر سادگي ۾ رهندا آهن. درگاھ جي ڪم ۾ خاص حصو وٺندا آهن.
هيءَ ڪافي سنڌ جي وڏين ڪافين ۾ شمار ٿئي ٿي. هن ڪافيءَ جي خيرات پوري پاڪستان ۾ مشهور آهي. هن وقت سيوهڻ شريف جي ڪجهه شهرين، ٻهراڙي ۽ مسافرن جو هن ڪافيءَ تي گذر آهي. هن وقت صبح جو چانهه جي سبيل ۽ ٻه ٽائيم ماني جو ننگر ڪن ٿا. منجهند جي ٽائيم ۾ 7 ديڳيون چانور 7 ديڳيون دال ۽ 20 ڪٽا اٽي جا پچائي نان جي صورت ۾ تقسيم ڪن ٿا. هنن وٽ امير فقير هڪ صف ۾ ماني کائيندو آهي، شهر جا ماڻهو ماني وٺي پنهنجي گهر وڃي کائيندا آهن. هنن وٽ هڪ برف جو ڪارخانو به آهي، جنهن جي سڀ برف سبيل ۾ ڪم آڻيندا آهن ۽ پيسن تي هڪ ٽڪرو به نه وڪڻندا آهن. هن درگاھ جي مدد سان شهر جي مختلف چونڪن تي سبيلون لڳل آهن جن مان هزارين ماڻهو پاڻي ڀرين ۽ پيئن ٿا. هن در تان سوين ماڻهو پنهنجي روز بک اُجهائن ٿا، هن ڪافي ۾ 200 جي لڳ ڀڳ ڪمرا ٺهيل آهن، جن ۾ مسافر رهندا آهن. هن ڪافي ۾ رهڻ وارا اڪثر پٺاڻ ئي هوندا آهن. هن وقت هي ڪافي سيد نادر علي شاھ جو ڀائيٽو سيد عارف شاھ سنڀالي ٿو. هن مقالي لکندڙ سيد عارف شاھ سان کوڙ ملاقاتون ڪيون آهن ۽ درگاھ جي باري ۾ مواد گهريو آهي، ليڪن افسوس... ڪوبه مواد ڏيڻ لاءِ تيار نه آهي. هن درگاھ سان لاڳاپيل ٻه ٻيون به درگاهون سيوهڻ ۾ آهن، (1) رمضان فقير واري ڪافي جيڪا شاهي بازار سيوهڻ جي ڏکڻ ۾ آهي ٻي معصومن واري درگاھ جيڪا ميرڪلان جي مقبري جي ويجهو آهي. هن قبرستان ۾ تمام گهڻيون مزارون آهن، جيڪي فقير سيد نادر علي شاھ جي درگاھ سان لاڳاپيل رهيا آهن. وفات کانپوءِ انهن کي ان جاءِ تي دفنايو وڃي ٿو. سيد نادر علي شاھ کي ڪوبه اولاد نه هئو. عارف شاھ ڀائيٽو اٿس.
حوالا
1. سيوهاڻي سولنگي محمد پريل گلزار قلندر، قلندر شهباز اڪيڊمي حيدرآباد سنڌ 1972ع ص 183
2. ٻڙڙو خير محمد سيوهاڻي، سيوهڻ صدين کان مراد پبليڪيشن سيوهڻ شريف 2009ع ص 308