ٻن کنڊن واري شهر ۾ هڪ سنڌي
استنبول، جنهن لاءِ ِهڪ فرانسيسي مدبر ۽ شاعر الفونس ڊي لامرتن Alphonse-De-Lamar tineبلڪل صحيح چيو ته جيڪڏهن ڪنهن کي دنيا تي فقط هڪ نظر ئي وجهڻي آهي سو صرف استنبول کي ئي ڏسي.
If one had but a single glance to give the world, one should gaze on Istanbul.
اڳوڻو قسطنطنيه ۽ هاڻوڪو استنبول، ماضي جي بدترين جنگي محاذ سان گڏو گڏ، فن تعمير جي شاهڪار عمارتن ۽ روح پرور مسجدن جو شهر. مذهبي فتوحات وسيلي فتنا ڦهلائيندڙ قابض هن بدنصيب ماٿري کي پنهنجو نالو، نظام ۽ دين ڏئي هڪليندا رهيا. ڪڏهن هو رومين جي صليب تي لٽڪيل رهيو، ڪڏهن يزيد هٿان ٻي ڪربلا ٿيڻ کان بچي ويو، ڪڏهن تيمور لنگ جي منحوس منڊڪ جي ٽڪ ٽڪ تي هتان جي رعايا جو هيانءُ کاڄندو رهيو ته، ڪڏهن سلطان محمد فاتح جي تسبيح سان هن جا سور سنجرندا رهيا. هميشه کان حملن جو نشانو بڻجندڙ هي ساحلي شهر، اجڙندو ۽ وري وري جڙندو رهيو. چيٽ جي ميلي ۾(Airgun) ايئرگن جي نشاني تي رکيل ٻن رنگين ڦوڪڻن جيان، ٻن کنڊن جي هنج ۾ ستل گول مٽول ۽ معصوم استنبول جنهن کي شوٽ ڪرڻ لاءِ تماشبينن جون لائينون لڳل رهيون، آخرڪار ڪمال اتا ترڪ جي طفيل شڪاري نشانن کان پاند بچائي نڪتو. اتاترڪ، استنبول جا صدين کان رت سان ريٽيل رستا، گلن سان سجائي ڇڏيا. اڄ جي استنبول انهن سمورن سورن کان بي نياز ٿي، هڪ دفعو ٻيهر سک جو ساه کنيو آهي. کيس ۲۰۱۰ جو يورپين ڪيپيٽل آف ڪلچر جو خطاب ملڻ کان پوءِ نيپولين بونا پارٽ جا هي لفظ ٺهڪي اچن ٿا ته، ”جيڪڏهن ڌرتي هڪ رياست هجي ها ته قسطنطنيه ئي هن جي گاديءَ جو هنڌ هجي ها.“
If the earth were a single State; Constantinople would be its Capital.
پوءِ اهڙي منفرد راڄڌانيءَ کي ڪير ڏسڻ نه چاهيندو. جتي مختلف دورن جي تاريخ، رنج و علم، احساس، ارمان، لڱ ڪانڊاريندڙ حادثن ۽ مسلم-رومي حڪمرانين جي سرشتن جا سڀ اهڃاڻ قيد هجن. جتي جديد يورپ جو عڪس به آهي، ته قديم سرگوشين جا اُهڃاڻ به آهن. ڪافي وقت کان اهڙي ئي پراسرار شهر ڏسڻ جي خواهش ته هئي، پر نيچ نوڪريءَ جون پابنديون، دنياداري، گهرو مسئلا، هم خيال دوستن جو گڏجڻ، فراغت ۽ موڪل جو ملڻ، ويزا لڳڻ ۽ پئسن خرچ ڪرڻ لاءِ دل ٻڌڻ، سو هڪ سسئي سوَ سور وارو معامرو هيو. اسلام آباد جي هڪ اين جي او، هيومن رسورس ڊيولپمينٽ نيٽورڪ (HRDN)، منهنجا سڀ ڪم سڻاوا ڪري ڇڏيا. ڇو ته سندن شيڊيول ۾ ارڙهين کان چوويهين اپريل ۲۰۰۹ ۾ استنبول جي ٽريننگ رکيل هئي. استنبول ڏسڻ لاءِ رجسٽريشن فارم، ويزا فارم، پاسپورٽ، بينڪ ڊرافٽ وغيره انهن جي حوالي ڪيم. ان ڏينهن منهنجي خوشيءَ جي انتها نه رهي جڏهن سٽي مختيارڪار آفيس حيدرآباد ۾ صبح صبح جو ڪمپيوٽر ۾ نيٽ کولڻ سانconfirmation ۽Travel Plan جا اي ميل موصول ٿيا. جڏهن صفا پڪ ٿي ته سفر جون تياريون شروع ڪيم. مون کي ٿورن ڏينهن ۾ سموريون تياريون مڪمل ڪرڻيون هيون. اصل مسئلو ته ايڪس پاڪستان موڪل حاصل ڪرڻ هو. ان بعد هلڪي ڦلڪي شاپنگ به ڪئي. اسان جي اسلام آباد مان ارڙهين اپريل ۲۰۰۹ تي فلائيٽ هئي. بهرحال ڀڄ ڀڄان ۽ وٺ وٺان ڪري اڀري سڀري تياري مڪمل ڪيم ته اپريل جو ڏهاڙو به اچي مٿان پيو. ڪراچي ايئرپورٽ تائين وسيم عباسي ۽ حسن زرداري ڊراپ ۽ الوداع ڪرڻ آيا. جناح ٽرمينل مان ٿيندو جهاز رستي اسلام آباد ايئرپورٽ پهچي (HRDN) سيڪريٽريٽ رپورٽ ڪيم. هتي ٽڪيٽ، پاسپورٽ ۽ ٻيو ضروري مواد ڏنو ويو. ٻڌايو ويو ته اسان کي رات جي آخري پهر ۾ نڪرڻو آهي. لاڙڪاڻي جي دوست الله رکيو سانگي کي فون ڪيم، جنهن اچي ريسٽ هائوس مان کڻي، اسلام آباد جو هڪ تفصيلي چڪر لڳرايو. موٽي اچي خبر پئي ته سواءِ اسلام آباد جي دوستن جي ٻيا ساٿي اچي چڪا هئا ۽ هيومن رسورس ڊيولپمينٽ نيٽورڪ جي ريسٽ هائوس ۾ ترسيل هئا. مان به هڪ پلنگ پڪڙي آيل سنگت سان رسمن ملي، جلدي سمهڻ جي تياري شروع ڪئي، پر ڪمري ۾ ترسيل اڻ سڃاتل دوستن جي اچ وڃ، ۽ متل ٻيگهي، وقفي وقفي سان درن جا چيڪٽ ۽ بوٽن جا کڙڪا، بلبن جو ٻرڻ اجهامڻ آرام ۾ رخنو ٿي وڌو. ٿوري ننڊ مس ٿي آئي ته ڪنهن نه ڪنهن جي موبائل جي رباب جي پشتوRing tones تي سجاڳي پئي ٿي. زندگيءَ ۾ ايندڙ خاص موقعن بابت به عجيب و غريب خدشا، خوش فهميون، ڊپ ۽ اميدون هونديون آهن چاهي انسان زندگي جي ڪهڙي به حصي ۾ هجي. جيئن جيئن وقت ويجهو ٿيندو ويندو، تيئن تيئن اڻ تڻ ۽ بيقراري وڌندي ويندي، بلڪل ائين، جيئن ننڍپڻ ۾ عيد الاضحيٰ. اف! ڪيڏي نه ظالم رات هوندي هئي. نه تياريون کٽن نه ميهڙ جي ميندي سان لکيل ”عيد مبارڪ“ رنگ ڪڍي. سڄي رات مائٽن طرفان ملندڙ متوقع خرچي جوڙ ٿيندي، ڪنهن سان ڪنڊ پاسي ۾ ملڻ جون سوچون سمهڻ نه ڏينديون. سينيما ۾ ايڪشن فلم تي رش ته ضرور هوندي؟ ٽڪيٽ لاءَ جڳاڙ ڪرڻو پوندو. جيڪڏهن پنهنجي باٽا جي بوٽ، ڪپڙن جي سلائي، ڪاري عينڪ ۽ ڊسڪو واچ جهڙي ڊزائن ڪنهن ٻي وٽ به هوندي ته مزو ڪرڪرو ٿي ويندو؟ مسلسل پاسا ورائيندي ننڊ کي جاڳائيندو رهيم ۽ منتشر خيالن کي نيپوڙيندي نيپوڙيندي نيٺ اک مس لڳي ته اوچتو بلب ٻريا ۽ چوڪيدار هر ڪنهن جا پير لوڏيندي وين اچڻ جو اطلاع ڏنو ۽ چيائين ته اڌ ڪلاڪ ۾ تيار ٿي نڪرڻو آهي. برش ڪري، تيار ٿي سامان پيڪ ڪري وين ۾ لوڊ ڪري ايئرپورٽ لاءِ نڪتاسين. وين اسلام آباد جي ويران ۽ زرد لائيٽن وارن رستن تي زور زور سان ڊڪڻ لڳي.اسلام آباد مان هلندڙ ساٿين کي رستن تان pick ڪندا ايئرپورٽ پهتاسين. هتڙي باقي دوست اڳ ئي موجود هئا. پنهنجي شخصي ۽ سامان جي چڪاس بعد لائونج ۾ اچي ويٺاسين. ڪافي سڃاڻو دوست اچي مليا ۽ چاءِ پي گپ شپ پئي ڪئي سين ته جهاز جو اعلان ٿيو. مون پينٽ جي کيسي مان گهروارن ۽ دوستن کان موڪلائڻ لاءِ موبائل ڪڍي.