ترڪ موسيقي
ترڪي موسيقي جون پاڙون سلجوقين کان عثمانيه حرم تائين ڦهليل آهن. ساڳي وقت جيني سري بينڊ دنيا جي قديم فوجي بينڊ جي درجي تي رهي، جنهن جو تفصيلي ذڪر ا ڳتي ڪندم. حرم ۾ موسيقار ۽ رقاصائون سازن سميت هر وقت موجود رهندا هئا. اڪثر محفلن ۾ بيلي ڊانس ٿيندي هئي. مڌ جي مستيءَ ۾ نقابن ۽ حجابن ۾ شرميليون نچڻيون آرس ڀڃي جڏهن سلطانن جا خالي پئمانا ڀرينديون هيون ان وقت موسيقي جو آواز لهرون پئدا ڪندو هو ۽ بي خوديءَ ۾ سلطان جهومڻ لڳندا هئا. انهن محبوبڙين کان علاوه دنيا جي ڪنڊ ڪڙڇ مان مشهور رقاصائون پڻ حرم ۾ فن جو مظاهرو ڪنديون هيون. ان وقت حرم جي ڪمرن مان انتظار ۾ ويٺل سندن زالن جي اندر ۾ ڪهڙي آنڌ مانڌ متل هوندي، سا ڳالهه سڀڪو پاڻ سمجهي. ”رقص ۾ هي سارا جهان، ڌوم هي يي آج ڪهان، آئيگا وه شهخوبا“ڇا گذرندي هوندي انهن تڙپندڙ دلين تي؛ جڏهن پوڙها سلطان هنن جي آغوش ۾ ڪرندا هوندا.
ترڪي جون مشهور ڳائڻيون حرم کان سواءِ شهر جي شادين مرادين، شاهي تقريبن ۽ موقعن تي رقص جون محفلون مچائينديون هيون.ان کان سوا ءِ روما(Roma) ترڪي جو هڪ موسيقار نسل هوندو هو. هيءَ رومن ماڻهن جي هڪ ذات هئي، جيڪي خانه بدوش ٽائيپ هوندا هئا. سندن انداز مان مليل جليل خوشبو ايندي هئي. هي عوامي رقص جا وڏا ماهر هوندا هئا. جتي وڃي رهندا هيا اتي ميلا لڳائي ڇڏيندا هيا. باقي جينيسري بينڊ دنيا جي قديم فوجي بينڊ ليکبي آهي. سندن عسڪري موسيقيءَ جا آلاپ، هم آوازي، مرداڻا جذباتي قسم جا ڪورس، ٽرمپيٽ ۽ ڊرمس جو آواز عجيب جوش ۽ احترام پئدا ڪندا هيا. دنيا جي وڏي موسيقار موزارٽ(Wolfgang Amadeus Mozart) جڏهن ((Sonata in A Major لکيوته ان ۾ترڪش مارچ جو انگ ڏيندي، ان منجهه جينيسري فوج جو ڪورس (گهڻن آوازن جو آلاپ) ڏنو. اڄ به اوهان کي جيڪڏهن فوجن جو پير ۾ پير ڏئي مارچ ڪرڻ ٻڌڻو آهي ته موزارٽ جون ترڪش مارچ ٻڌو. پيانو تي وجد جي انداز ۾ وڄايل اها ڌن اوهان جي طبعيت ۾ جوش ڏياري ڇڏيندي. جهڙي نموني سان اسان جي لوڪ فنڪار جي ڌمال ڳائڻ وقت مٿس وجداني ڪيفيت طاري ٿي ويندي آهي، اهڙيءَ طرح موزارٽ جي طلسماتي آڱرين ۾ ترڪش مارچ و ڄائڻ وقت مستيءَ واري ڪيفيت سمايل هوندي آهي. پوري يورپ ۾ ترڪي بينڊ جو ڌاڪو ڄميل هوندو هيو. سندن مارچ يا پريڊ ۾ بوٽن جي رڌم ۽ ڳورا آواز هڪ قسم جي فوجي بالادستيءَ ڏهڪاءُ پيش ڪندا هيا.
ترڪيءَ ۾ موسيقي جي تعليم نصاب ۾ شامل آهي. پرائمريءَ ۾ اسيمبلي ۽ بيتن جي صورت ۾ ۽ هاءِ اسڪولن ۾ ڳائڻ وڄائڻ جا ڪلاس ورتا وڃن ٿا. هر اسڪول جي پنهنجي اسڪول بينڊ هوندي آهي. اسڪول جي ڊرامن ۽ تقريبن ۾ پڻ اها بينڊ اهم ليکبي آهي. پريڊ ۾ پڻ سا ڳي بينڊ قومي ترانا وڄائيندي آهي. ڪاليج ۽ يونيورسٽين ۾ ته (Musicology) شعبا آهن، جتي موسيقي جي مختلف شعبن تي تحقيق ٿيندي آهي . عام موڪلن جي ڏينهن ۾ مزو لڳو پيو هوندو آهي. روڊن رستن تي رونق ۽ چهل پهل هوندي آهي. قومي ڏينهن تي قومي گيت ڳائي ڌرتيءَ کي ڀيٽا ڏني ويندي آهي. تاهم ويسٽرن ميوزڪ گهڻي عام آهي.